Sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc ngày càng tăng, đặc biệt là sau các sự kiện như chiến tranh thương mại Mỹ-Trung, đại dịch COVID-19 làm gián đoạn chuỗi cung ứng. Trong bối cảnh này nhiều nước đã bắt đầu dịch chuyển chuỗi cung ứng sang các quốc gia lân cận và Ấn Độ nổi lên như một điểm đầu tư hấp dẫn.
Tiềm năng của Ấn Độ
Tờ South China Morning Post nhận định ngày càng có nhiều tiếng nói đồng thuận trong giới hoạch định chính sách và giới phân tích toàn cầu rằng Ấn Độ đang nổi lên như một "công xưởng thế giới” mới thay thế Trung Quốc.
 |
| Ấn Độ đang có triển vọng trở thành trung tâm mới của chuỗi cung ứng toàn cầu. Ảnh: VCG |
Vào đầu tháng này, trong chuyến thăm Ấn Độ lần đầu tiên trên cương vị Bộ trưởng Tài chính Mỹ, bà Janet Yellen mô tả quốc gia Nam Á này là một "đối tác không thể thiếu” trong nỗ lực đa dạng chuỗi cung ứng của Washington. Chia sẻ quan điểm trên, cựu Thủ tướng Úc - ông Kevin Rudd cho biết với kinh nghiệm làm việc cùng với Ấn Độ trong suốt 20 năm qua, đây là lần đầu tiên ông "bị thuyết phục rằng [Ấn Độ] sắp tiến hành một sự thay đổi chính sách quan trọng".
Trong khi đó, chuyên gia Sadanand Dhume thuộc Viện Doanh nghiệp Mỹ nhận định: “Những gì chúng ta đang thấy, về mặt địa chính trị, thực sự là một cuộc chiến tranh lạnh mới. Trong bối cảnh đó, Ấn Độ kỳ vọng sẽ hưởng các lợi ích kinh tế từ những lo ngại của phương Tây về sự trỗi dậy của Trung Quốc".
“Các nhà hoạch định chính sách Ấn Độ kỳ vọng nhiều công ty sẽ đa dạng hóa nhằm giảm thiểu rủi ro do sự biến động của tình hình địa chính trị, và một phần trong chiến lược quản lý rủi ro đó là không bỏ tất cả trứng vào giỏ sản xuất Trung Quốc” - chuyên gia Sadanand Dhume thuộc Viện Doanh nghiệp Mỹ phân tích.
Triển vọng tăng trưởng của Trung Quốc được dự báo giảm xuống ở mức khoảng 4,4% trong năm 2023, theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế. Trong khi đó ngân hàng đầu tư Morgan Stanley dự báo Ấn Độ sẽ tăng trưởng khoảng 6,1% và trở thành nền kinh tế lớn thứ ba thế giới vào năm 2027. Morgan Stanley cũng dự đoán tỷ trọng sản xuất tại Ấn Độ sẽ tăng từ 15,6% lên 21% vào năm 2031.
Ông Ridham Desai, chiến lược gia thị trường chứng khoán tại Ngân hàng Morgan Stanley - chi nhánh châu Á, nhận định Ấn Độ đang giành lấy quyền lực trong trật tự quốc tế và những thay đổi đặc sắc này đem đến cơ hội cho các nhà đầu tư. Trên thực tế, Ấn Độ chứng kiến sự gia tăng nguồn vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong những năm gần đây. Giai đoạn 2020-2021, Ấn Độ ghi nhận dòng vốn FDI cao kỷ lục, đạt mức 81,97 tỉ USD.
Nhiều công ty đa quốc gia đã bắt đầu di chuyển mạng lưới sản xuất của họ ra khỏi Trung Quốc và điều đó giúp Ấn Độ nhận được các khoản đầu tư đáng chú ý, đặc biệt trong những lĩnh vực Bắc Kinh từng thống trị. Đơn cử, vào tháng 9, Tập đoàn khai thác mỏ của Ấn Độ là Vedanta Resources và tập đoàn Foxconn đã công bố thành lập nhà máy bán dẫn đầu tiên tại bang Gujarat. Năm ngoái, tập đoàn First Solar cũng thông báo sẽ thành lập một cơ sở sản xuất mô-đun năng lượng mặt trời ở bang Tamil Nadu.
Ngoài ra, những gã khổng lồ công nghệ như Google và Samsung đang lên kế hoạch di chuyển một phần năng lực sản xuất sang Ấn Độ nhằm tận dụng chương trình khuyến khích liên kết sản xuất của chính phủ trong việc trợ cấp bán hàng hoá ở những lĩnh vực cạnh tranh. Foxconn cũng đang gia tăng công suất tại một nhà máy ở Chennai trong bối cảnh gián đoạn chuỗi cung ứng tại Trung Quốc do đại dịch COVID-19 gây nên. Pegatron, đối tác sản xuất điện tử theo hợp đồng của Apple, bắt đầu lắp ráp mẫu iPhone 14 mới nhất tại Ấn Độ.
 |
Người lao động Ấn Độ trong một nhà máy sản xuất. Ảnh: Danish Siddiqui/REUTERS |
Dù hướng dịch chuyển chuỗi giá trị ra khỏi Trung Quốc xuất phát một phần từ những lo ngại của các nước về sự phụ thuộc vào Bắc Kinh, song các cải cách của chính phủ Ấn Độ cũng là yếu tố giúp nước này trở thành địa điểm đầu tư hấp dẫn đối với các công ty đa quốc gia. Ấn Độ xem xét miễn giảm thuế cho các dự án đầu tư mới vào nước này, dành ra một quỹ đất hơn 460.000 ha để thu hút các doanh nghiệp dịch chuyển mạng lưới sản xuất từ Trung Quốc về Ấn Độ; và thúc đẩy các hiệp định thương mại với các quốc gia khác.
Bên cạnh đó, giáo sư về chính sách thương mại tại ĐH Cornell (Mỹ) Eswar Prasad chỉ ra rằng New Delhi đã thực hiện một số cải cách về thuế và thị trường lao động cũng như áp dụng các công nghệ kỹ thuật số và cải thiện cơ sở hạ tầng vật chất.
Thách thức vẫn còn đó
Mặc dù đang phải chứng kiến làn sóng chuyển dịch chuỗi cung ứng, Trung Quốc - nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vẫn đóng vai trò quan trọng đối với thương mại toàn cầu. Đơn cử, Viện Chính sách chiến lược Úc cho biết Trung Quốc chiếm 80% sản lượng pin năng lượng mặt trời toàn cầu và cũng là nhà sản xuất chất bán dẫn lớn thứ tư, chiếm 15% thị phần trên thế giới trong năm 2020. Khoảng 70% linh kiện sản xuất vẫn có nguồn gốc từ Trung Quốc. Vì vậy sự phụ thuộc của nhiều công ty chẳng hạn như Apple vào nền kinh tế đứng thứ hai thế giới này khó mà thay đổi trong thời gian sớm.
Ông Dhume nhận định: "Hiện tại, cán cân vẫn đang nghiêng hẳn về phía Trung Quốc và các quốc gia khác đang cố gắng giành một miếng bánh. Tuy nhiên, không ai nghĩ rằng toàn bộ chiếc bánh sẽ bị mang ra khỏi Trung Quốc”.
Mặc dù New Delhi mong muốn “trở thành một phần trong chuỗi cung ứng đáng tin cậy hơn”, một loạt các thách thức vẫn đang cản trở tham vọng của nước này. Trong chỉ số hoạt động logistics năm 2018 do Ngân hàng Thế giới (WB) công bố, Ấn Độ xếp thứ 44 trong số 160 quốc gia, thậm chí xếp hạng sau các quốc gia trong khu vực như Việt Nam, Hàn Quốc, Malaysia.
Chuyên gia Prasad chỉ ra rằng chương trình cải cách của Ấn Độ vẫn chưa hoàn thành, và hơn hết nước này cần phải làm sạch hệ thống ngân hàng, tăng cường hơn nữa cơ sở hạ tầng và quản trị công. Chuyên gia này cũng nhận định các đối thủ cạnh tranh như Mexico và Chile thể hiện sự “sẵn sàng nắm bắt mọi cơ hội từ các công ty Mỹ và phương Tây nhằm đa dạng hóa cơ sở sản xuất ra khỏi Trung Quốc”. Còn ông Dhume cho hay Ấn Độ có nguồn lao động dồi dào nhưng lại thiếu lao động có kỹ năng.
Xu hướng bảo hộ tại Ấn Độ cũng là một mối lo ngại. Mặc dù New Delhi đã ký kết hàng loạt các hiệp định thương mại song phương với các quốc gia như Úc, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), Canada và Anh, chính phủ nước này vẫn tỏ ra thận trọng khi tham gia vào các hiệp định thương mại đa phương. Năm 2019, Ấn Độ tuyên bố rút khỏi Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) do lo ngại về sự cạnh tranh từ các nhà sản xuất nội địa. Quốc gia Nam Á này cũng không tham gia trụ cột thương mại trong Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (IPEF) do Mỹ lãnh đạo.
Gần đây, New Delhi ban hành lệnh cấm xuất khẩu lúa mì và gạo tấm, đồng thời tăng thuế hải quan đối với một số mặt hàng xuất khẩu mạnh nhất của nước này như thép và quặng sắt.
“Ấn Độ đang cố gắng làm cho mình trở nên hấp dẫn để có được miếng bánh lớn hơn trong một môi trường thuận lợi về mặt địa chính trị nhưng họ lại tiến hành một loạt các chính sách thương mại đi theo hướng ngược lại” - chuyên gia Dhume kết luận.
