Báo Pháp Luật TP.HCM ngày 29-8 có bài phản ánh bị cáo Nguyễn Thị Lan Anh (41 tuổi, trú xã Trịnh Xá, TP Phủ Lý, Hà Nam) trong khi xô xát đã dùng thùng nhựa đựng sơn huơ trúng người bị hại. Mặc dù tỉ lệ thương tích của bị hại chỉ 2% nhưng bị cáo vẫn bị TAND TP Phủ Lý tuyên phạt sáu tháng tù về tội cố ý gây thương tích theo điểm a khoản 1 Điều 134 BLHS 2015 với tình tiết dùng hung khí nguy hiểm.
Hướng dẫn bị hiểu quá rộng
Tiểu mục 2.2 Mục 2 Phần I Nghị quyết 02/2003 của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao quy định phương tiện nguy hiểm là công cụ, dụng cụ được chế tạo ra nhằm phục vụ cuộc sống của con người (trong sản xuất, trong sinh hoạt). Ngoài ra là những vật mà người phạm tội chế tạo ra nhằm làm phương tiện thực hiện tội phạm hoặc vật có sẵn trong tự nhiên mà người phạm tội có được và nếu sử dụng công cụ, dụng cụ hoặc vật đó tấn công thì sẽ gây nguy hiểm đến tính mạng hoặc sức khỏe của người khác.
Để minh họa, nghị quyết đưa ra một số ví dụ về công cụ, dụng cụ như búa, đinh, dao phay, các loại dao sắc, nhọn… Về vật có sẵn trong tự nhiên như gạch, đá, đoạn gậy cứng, chắc, thanh sắt...
Nhưng do nội dung hướng dẫn được cấu tạo theo hướng mở (thể hiện bằng dấu ba chấm (…) ở các ví dụ) nên hiện nay, hầu hết cơ quan tiến hành tố tụng đều có xu hướng diễn giải hoặc hiểu về khái niệm này ở phạm vi rất rộng. Theo đó, bất kỳ công cụ hay phương tiện nào mà người phạm tội sử dụng, dẫn đến việc gây thương tích cho nạn nhân đều bị xem là dùng hung khí hay phương tiện nguy hiểm.
Về mặt kỹ thuật lập quy, cách hiểu này không phù hợp với tinh thần hướng dẫn của Nghị quyết 02/2003. Bởi lẽ cho dù điều luật được cấu tạo theo hướng mở thì khi áp dụng chúng ta vẫn phải tuân theo nguyên tắc áp dụng tương tự. Tức là những công cụ, dụng cụ hay vật có sẵn trong tự nhiên nào được xem là phương tiện nguy hiểm thì trước hết bản thân nó phải có những đặc điểm, tính chất tương tự như những vật dụng, phương tiện mà điều luật đã liệt kê.
Không thể đồng nhất tính nguy hiểm của vật dụng là con dao, chiếc kéo sắc nhọn với một que tăm hay thậm chí là một chiếc ống hút bằng nhựa, mặc dù các vật dụng này nếu được người phạm tội sử dụng thì trong những trường hợp nhất định đều có thể gây ra thương tích cho nạn nhân. Chẳng hạn, chiếc ống hút bằng nhựa khi đâm vào mắt có thể gây thương tích nhưng nếu tác động vào các bộ phận khác của cơ thể thì không có khả năng gây ra nguy hiểm. Vì vậy, sẽ là điều phi lý khi đánh đồng tính nguy hiểm của vật dụng này với các loại hung khí, phương tiện nguy hiểm khác.
Phiên tòa sơ thẩm xét xử bị cáo Lan Anh. Ảnh: TUYẾN PHAN
Cần suy luận đối nghịch
Suy luận đối nghịch là một trong những nguyên tắc dùng để tìm hiểu ý chí của nhà lập pháp (lập quy) khi gặp phải một điều luật có nội dung không rõ ràng hoặc gây ra nhiều cách hiểu khác nhau. Theo nguyên tắc này, người ta có thể áp dụng một giải pháp ngược lại với nội dung mà điều luật đã nêu ra.
Chẳng hạn, điều luật dùng khái niệm hung khí hay phương tiện nguy hiểm và đưa ra một số công cụ, vật dụng để minh họa cho khái niệm này. Tức là nghịch với chúng sẽ có những công cụ, đồ vật không phải là hung khí hay phương tiện nguy hiểm. Nói cách khác, nhà làm luật dùng khái niệm phương tiện nguy hiểm là để phân biệt với những phương tiện không nguy hiểm. Nếu cho rằng tất cả công cụ, phương tiện là nguy hiểm thì sẽ không cần có nội dung hướng dẫn như Nghị quyết 02/2003.
Mặt khác, về bản chất của sự vật, một công cụ, phương tiện được xem là nguy hiểm khi bản thân nó chứa đựng khả năng gây ra nguy hiểm. Các phương tiện này có thể gây nguy hiểm đối với tính mạng, sức khỏe con người mà không nhất thiết phụ thuộc vào cách sử dụng của người phạm tội.
Một con dao hay chiếc kéo sắc nhọn tự bản thân nó luôn tiềm tàng khả năng gây nguy hiểm, thương tích cho con người, ngay cả khi được sử cho mục đích sinh hoạt hằng ngày. Vì vậy, nếu người phạm tội dùng các vật dụng này để tấn công người khác thì rõ ràng mức độ nguy hiểm sẽ cao hơn so với các vật dụng thông thường khác. Đây cũng chính là lý do nhà làm luật xếp những công cụ, vật dụng này vào loại hung khí, phương tiện nguy hiểm để phân biệt với các vật dụng, phương tiện không mang tính nguy hiểm khác.
| TAND Tối cao cần làm rõ Như vậy, việc các cơ quan tiến hành tố tụng có khuynh hướng diễn giải hành vi dùng hung khí, phương tiện nguy hiểm theo lối mở rộng, xem bất kỳ một công cụ, phương tiện nào mà người phạm tội sử dụng, dẫn đến việc gây thương tích cho nạn nhân, đều là hung khí hay phương tiện nguy hiểm là không phù hợp với tinh thần hướng dẫn tại tiểu mục 2.2 Mục 2 Phần I Nghị quyết 02/2003. Tuy nhiên, đây là nội dung hướng dẫn liên quan đến yếu tố định tội tại điểm a khoản 1 Điều 134 BLHS nên TAND Tối cao cần có án lệ hoặc văn bản hướng dẫn để giải thích rõ hơn. |
