Sai phạm 'khủng' tại dự án Gang thép Thái Nguyên

Như PLO đã đưa tin, UBKT Trung ương mới đây đã kiểm tra khi có dấu hiệu vi phạm đối với Ban Thường vụ Đảng ủy Tổng Công ty Thép Việt Nam (VNS) trong thực hiện dự án mở rộng sản xuất giai đoạn II - Công ty Gang thép Thái Nguyên (dự án TISCO II).

Theo đó, UBKT Trung ương xác định một loạt lãnh đạo và cựu lãnh đạo VNS phải chịu trách nhiệm về những vi phạm của Ban Thường vụ Đảng ủy khi đã thiếu trách nhiệm, buông lỏng, thiếu kiểm tra, giám sát, để VNS có nhiều vi phạm, khuyết điểm nghiêm trọng.

Theo UBKT Trung ương, ông Hoàng Trung Hải cùng nhiều cán bộ đã có những vi phạm đến mức phải xem xét kỷ luật.

Đặc biệt, UBKT Trung ương kết luận Ban cán sự đảng Bộ Công Thương đã thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát, để Bộ Công Thương có nhiều vi phạm, khuyết điểm trong thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với dự án. Trong đó, ông Vũ Huy Hoàng (nguyên bộ trưởng) chịu trách nhiệm chính.

Cùng đó, ông Hoàng Trung Hải, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội, trong thời gian giữ cương vị ủy viên Ban cán sự đảng, phó thủ tướng Chính phủ đã có vi phạm, khuyết điểm khi cho một số ý kiến chỉ đạo đối với dự án.

Theo UBKT Trung ương, vi phạm của Ban Thường vụ Đảng ủy Tổng Công ty Thép Việt Nam, của Ban cán sự đảng Bộ Công Thương và các cán bộ nêu trên đã ảnh hưởng xấu đến uy tín của tổ chức Đảng, đến mức phải xem xét kỷ luật.

Sau đây, chúng tôi xin điểm lại các sai phạm liên quan tại dự án TISCO II.

Dự án 8.100 tỉ đồng thành khối rỉ sét, hư hỏng

Tháng 2-2019, Thanh tra Chính phủ ban hành thông báo kết luận thanh tra tại dự án TISCO II và chỉ ra một loạt sai phạm trong quá trình đầu tư, dẫn tới thiệt hại rất lớn về kinh tế.

Cụ thể, dự án này được Thủ tướng phê duyệt chủ trương đầu tư vào năm 2005; giao VNS tổ chức thẩm định, xem xét phê duyệt; Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO) là chủ đầu tư.

Tổng mức đầu tư (TMĐT) được HĐQT VNS phê duyệt là 3.843 tỉ đồng, gồm hai gói thầu chính: (1) Gói thầu mỏ sắt Tiến Bộ đã hoàn thành đưa vào sử dụng với giá trị thanh toán là 224 tỉ đồng; (2) Gói thầu EPC dây chuyền công nghệ luyện kim (143 triệu USD, sau là 160,9 triệu USD) đấu thầu rộng rãi, Tập đoàn xây lắp luyện kim Trung Quốc (MCC) trúng thầu với giá 160,9 triệu USD.

Sau ký hợp đồng, MCC đã được tạm ứng 35,6 triệu USD; tiếp đó TISCO và MCC ký 10 phụ lục điều chỉnh nhiều nội dung quan trọng của hợp đồng EPC đã ký.

Ngày 15-5-2013, chủ tịch HĐQT TISCO ký quyết định phê duyệt điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án là hơn 8.100 tỉ đồng (tăng 4.200 tỉ đồng), thời gian thực hiện đến hết năm 2014 đi vào hoạt động. Thực tế, gói thầu EPC đã tạm dừng thi công từ năm 2013 đến nay, các hạng mục đều chưa hoàn thành.

Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 - Công ty Gang thép Thái Nguyên hiện bị hư hỏng nhiều hạng mục. Ảnh: Tổ quốc

Thanh tra Chính phủ khẳng định quá trình thực hiện dự án, TISCO, MCC, VNS, Bộ Công Thương, các cơ quan, đơn vị, cá nhân có liên quan đã có hàng loạt khuyết điểm, sai phạm.

Đến thời điểm thanh tra, tổng giá trị TISCO đã thanh toán cho dự án là 4.421 tỉ đồng; tổng dư nợ gốc, lãi vay ngân hàng phải trả là 3.896 tỉ đồng (hiện lãi vay phải trả trên 40 tỉ đồng/tháng), trong đó thanh toán cho MCC trên 92% giá trị hợp đồng nhưng các hạng mục của dự án đều chưa hoàn thành, đến năm 2013 MCC và các nhà thầu đã dừng thi công.

TISCO đã thanh toán thay MCC tiền thuế là 11,6 triệu USD, thanh toán chi phí xếp dỡ, bảo quản thiết bị là 4,737 tỉ đồng, vượt giá trị hợp đồng, trong khi MCC chưa chuyển đủ thiết bị, cung cấp nhiều máy móc thiết bị sai khác về xuất xứ, thông số kỹ thuật, không phù hợp với quy chuẩn Việt Nam với giá trị xác định bước đầu là 38,8 triệu USD (42 xe ô tô là 1,033 triệu USD, năm đầu máy toa xe là 5,4 triệu USD...).

Hiện một số thiết bị đã rỉ sét, hư hỏng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ, chất lượng dự án, thiệt hại vốn đầu tư.

Hàng loạt bộ, ngành “dính” trách nhiệm

Theo Thanh tra Chính phủ, trong dự án trên, VNS là đại diện chủ sở hữu vốn tại TISCO nhưng đã không làm đầy đủ trách nhiệm, chấp thuận nội dung Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi do TISCO lập chưa đầy đủ cơ sở trình Bộ Công Thương, Thủ tướng.

VNS cũng thẩm định chưa đầy đủ nội dung dẫn đến phê duyệt kế hoạch đầu tư do TISCO trình với nội dung không đúng quy định; phê duyệt điều chỉnh gói thầu EPC số 01# từ 143 triệu USD lên 160,9 triệu USD không đúng quy định.

VNS còn đề nghị Bộ Công Thương trình Thủ tướng điều chỉnh tăng TMĐT, trong khi các bộ, ngành cho rằng không có cơ sở điều chỉnh, không đúng với hợp đồng EPC số 01#; đây là sự cố ý vi phạm các quy định của pháp luật về đầu tư, ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng…

Đối với Bộ Công Thương (trước đây là Bộ Công nghiệp), cơ quan này không yêu cầu TISCO, VNS lập thiết kế cơ sở để thẩm định theo quy định; báo cáo Thủ tướng nội dung báo cáo nghiên cứu tiền khả thi chưa đầy đủ cơ sở.

Đặc biệt, bộ này ký văn bản đề xuất việc điều chỉnh TMĐT dự án và văn bản báo cáo tại phiên họp thường kỳ Chính phủ vào tháng 8-2014, trong đó có ý kiến việc điều chỉnh TMĐT tăng lên hơn 8.100 tỉ đồng đã được Bộ Công Thương rà soát, thẩm tra, mặc dù trước đó các bộ, ngành đều cho rằng không có cơ sở điều chỉnh...

Đối với Văn phòng Chính phủ, cơ quan này đã ban hành văn bản thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng “đồng ý về nguyên tắc việc xem xét một số phát sinh về giá vật liệu xây dựng do nguyên nhân bất khả kháng trong hợp đồng gói thầu EPC số 01 của dự án”, không đúng hợp đồng EPC số 01#.

Khi các bộ, ngành có ý kiến việc điều chỉnh TMĐT là thiếu căn cứ nhưng Văn phòng Chính phủ vẫn ban hành văn bản thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng “HĐQT VNS quyết định và chịu trách nhiệm việc điều chỉnh TMĐT dự án theo quy định hiện hành, đảm bảo hiệu quả. Nếu vượt hạn mức, giao Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam và Bộ trưởng Tài chính trình Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định...”, dẫn đến TISCO cho rằng tổng mức đầu tư điều chỉnh đã được Thủ tướng chấp thuận.

Từ đó, HĐQT TISCO ký quyết định điều chỉnh tổng mức đầu tư từ 3.843 tỉ đồng lên hơn 8.100 tỉ đồng là không có cơ sở.

Chưa hết, trên cơ sở đề nghị của Bộ Công Thương (gồm điều chỉnh tổng mức đầu tư lên hơn 8.100 tỉ đồng), tháng 9-2014, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 64, đồng ý các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho dự án.

Tiếp đó, Văn phòng Chính phủ trình Phó Thủ tướng ký văn bản gửi các bộ, ngành, có nội dung “tiếp tục thực hiện dự án với TMĐT điều chỉnh là 8.104 tỉ đồng’’ và ban hành văn bản thông báo ý kiến của Phó Thủ tướng “đồng ý TISCO thanh toán các khoản chi phí trả cho MCC (vật tư và thiết bị bị hư hỏng bởi rỉ sét, lão hóa do để lưu kho bãi lâu ngày, trông coi, bảo vệ)…".

“Những nội dung trên tại hai văn bản này không đúng với hợp đồng EPC, quy định pháp luật về đầu tư” - Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh.

Từ những vi phạm trên, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng giao Văn phòng Chính phủ, Bộ Công Thương và các đơn vị liên quan xử lý trách nhiệm đối với đơn vị, cá nhân có khuyết điểm, sai phạm đã nêu; đồng thời chuyển đến UBKT Trung ương xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với cán bộ, đảng viên thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý.

Đặc biệt, cơ quan này kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công an khẩn trương điều tra những vi phạm có dấu hiệu hình sự (đã chuyển hồ sơ, tài liệu) đối với bốn vụ việc.