Ông Igor Kirillov - Trung tướng Nga vừa bị ám sát tại thủ đô Moscow (Nga) ngày 17-12 - là một trong những chuyên gia hàng đầu của quân đội Nga về các mối nguy hiểm từ vũ khí hủy diệt hàng loạt.
Ông Kirillov chỉ huy nhánh quân đội chịu trách nhiệm bảo vệ binh sĩ và dân thường khỏi vũ khí hóa học, sinh học và tác động phóng xạ từ các cuộc tấn công hạt nhân hoặc “bom bẩn”. Vị tướng này cũng đứng đầu các cuộc điều tra quân sự về nhiều vụ việc nổi bật, liên quan trực tiếp hoặc gián tiếp đến Nga.
Từ khi được bổ nhiệm năm 2017 vào vị trí Tư lệnh Lực lượng Phòng vệ hạt nhân, sinh học và hoá học, ông Kirillov đã tổ chức hơn 40 cuộc họp báo về các phát hiện từ đội ngũ chuyên gia dưới quyền ông. Ông Kirillov thường xuyên đưa ra các phân tích chuyên sâu cho quan chức Nga và truyền thông, nhất là khi phương Tây ngày càng gia tăng các cáo buộc sử dụng vũ khí hóa học nhắm vào Nga.
Dưới đây là một số cuộc điều tra do Tướng Kirillov đứng đầu, theo đài RT.
Chiến tranh tại Syria
Một bước ngoặt đáng chú ý trong nội chiến ở Syria là khi Tổng thống Mỹ Barack Obama cáo buộc chính quyền Damascus sử dụng vũ khí hóa học chống lại lực lượng đối lập, động thái bị coi là vượt qua “lằn ranh đỏ”.
Để xoa dịu căng thẳng, chính quyền Syria đồng ý tiêu hủy toàn bộ kho vũ khí hóa học của mình vào năm 2013 theo thỏa thuận do Nga làm trung gian.
Tuy nhiên, các vụ việc tương tự tiếp tục xảy ra và phương Tây quy trách nhiệm cho chính quyền Syria, cáo buộc Damascus không thực hiện đầy đủ cam kết. Trong khi đó, Nga cho rằng các nhóm đối lập đã dàn dựng các vụ tấn công, với sự hỗ trợ từ các tổ chức nước ngoài.
Ông Kirillov khi đó tuyên bố rằng Tổ chức Cấm Vũ khí Hóa học (OPCW) – cơ quan chịu trách nhiệm điều tra các cáo buộc này – đã bị phương Tây thao túng. Ông Kirillov nhấn mạnh rằng Syria đã nhiều lần yêu cầu OPCW cử chuyên gia tới hiện trường để điều tra, nhưng yêu cầu này bị từ chối với lý do “không đảm bảo an toàn”.
Năm 2018, OPCW đối mặt khủng hoảng nội bộ lớn khi điều tra vụ tấn công hóa học ở TP Douma (Syria). Các nhà khoa học tố cáo ban lãnh đạo OPCW đã ém nhẹm các phát hiện thực địa và sửa đổi lời khai để đổ lỗi cho chính quyền Syria.
Ông Kirillov cũng báo cáo rằng quân đội Nga tại Syria đã tiến hành hàng trăm xét nghiệm để phát hiện dấu vết vũ khí hóa học.
Chất độc Novichok
Năm 2018, Nga bị cáo buộc sử dụng chất hóa học Novichok để tấn công cựu điệp viên Nga Andrey Skripal và con gái ông tại TP Salisbury (Anh).
Phương Tây cho rằng Novichok là loại chất độc do Liên Xô phát triển nên cáo buộc Nga đứng sau vụ việc.
Dù các quan chức dân sự Nga chịu trách nhiệm đưa ra phản hồi chính thức, ông Kirillov được giao nhiệm vụ làm rõ nguồn gốc của Novichok.
Ông Kirillov đã lên tiếng khẳng định rằng nhiều quốc gia phương Tây, bao gồm Anh, có đủ năng lực sản xuất các hợp chất độc hại như vậy. Ông Kirillov cũng nhắc đến nhà khoa học Liên Xô Vil Mirzayanov – người đã tiết lộ công thức của chất độc Novichok sau khi di cư sang Mỹ.
Ông Kirillov gọi hành động của ông Mirzayanov là vô trách nhiệm, cảnh báo rằng việc tiết lộ này làm tăng nguy cơ phổ biến các loại vũ khí hóa học nguy hiểm trên thế giới.
Ukraine và các phòng thí nghiệm vi sinh do Mỹ dẫn dắt
Một phần lớn các nghiên cứu của ông Kirillov tập trung vào cuộc xung đột tại Ukraine, đặc biệt sau khi căng thẳng Nga-Ukraine leo thang năm 2022.
Ông Kirillov cáo buộc quân đội Ukraine sử dụng chất hóa học trên chiến trường, đưa ra cảnh báo về những hành động khiêu khích tiềm tàng từ Kiev.
Ngoài ra, ông Kirillov cũng công bố các cáo buộc liên quan mạng lưới các phòng thí nghiệm vi sinh học được Mỹ hậu thuẫn tại Ukraine.
Theo vị tướng, Mỹ đã di dời khoảng 16.000 mẫu sinh học và phá hủy nhiều bằng chứng ở Ukraine. Tuy nhiên, quân đội Nga đã thu giữ được một số tài liệu, mang lại cho Moscow cơ hội hé lộ một phần các nghiên cứu bí mật của các phòng thí nghiệm này.
Đáp lại, Mỹ nói rằng các hoạt động do Cơ quan Giảm thiểu Đe dọa Quốc phòng thuộc Lầu Năm Góc tài trợ chỉ nhằm mục đích phát hiện và nhận dạng các mối đe dọa tự nhiên.
Bị trừng phạt và ám sát
Vào tháng 10, Anh đã áp đặt các biện pháp trừng phạt cá nhân đối với ông Kirillov và toàn bộ nhánh quân đội dưới quyền ông. Anh đã trích dẫn cáo buộc từ Ukraine rằng ông Kirillov sử dụng vũ khí hóa học trong cuộc xung đột.
Nga phủ nhận cáo buộc này, khẳng định đã tiêu hủy các loại vũ khí hóa học từ năm 2017.
Chỉ vài giờ trước khi ông Kirillov bị ám sát, Cơ quan An ninh Ukraine (SBU) công bố cáo buộc chính thức đối với ông Kirillov.
Các nguồn tin Ukraine nói rằng SBU đứng sau vụ ám sát.
