Vì sao thẩm phán, thư ký tòa bỏ nghề?

LTS: Từ cuối tháng 10-2017 đến nay, tại TP.HCM đã có 11 thẩm phán, 15 thư ký tòa xin nghỉ và con số này sẽ còn tăng. Trong đó, có người rất giỏi chuyên môn, có người vừa được bổ nhiệm một tháng...

Theo bà Ung Thị Xuân Hương, việc xin nghỉ của các thẩm phán, thư ký gần đây không phải do địa bàn xa xôi, do khoảng cách địa lý khi đi làm. Vì các thẩm phán, thư ký xin nghỉ rải đều ở các tòa quận, huyện như quận 1, quận 6, quận 7, quận 8, quận 12, quận Phú Nhuận, quận Tân Bình, quận Tân Phú, Hóc Môn, Bình Chánh…

Ốm cũng không dám nghỉ làm

. Phóng viên: Thưa bà, nếu vậy thì lý do họ xin nghỉ việc là gì?

+ Bà Ung Thị Xuân Hương: Các thẩm phán, thư ký xin nghỉ việc trước hết là do áp lực về số lượng án mà họ phải giải quyết. Tại TP.HCM, mỗi năm một thẩm phán phải thụ lý 116 vụ, trung bình là 10 vụ/tháng. Trong khi chỉ tiêu TAND Tối cao đưa ra chỉ là từ bốn đến sáu vụ/tháng. Đây quả là một áp lực quá lớn đối với các thẩm phán tại TP.HCM.

Tuy nhiên, con số 10 vụ/tháng là tính chung cho hai cấp TP và quận, huyện. Còn thực tế có những quận, huyện có thẩm phán thụ lý lên đến 18 vụ/tháng. Nếu tính số ngày làm việc thì mỗi thẩm phán chỉ có khoảng hai ngày để giải quyết xong một vụ án. Và con số này chỉ tính theo bình quân, chưa tính đến các trường hợp thẩm phán đang chờ tái bổ nhiệm, nghỉ thai sản… Thậm chí khi ốm, nhiều thẩm phán cũng không dám nghỉ dù đó là quyền vì sợ không đủ thời gian giải quyết công việc.

. Ngoài áp lực về công việc quá tải, theo bà, còn nguyên nhân nào khác khiến thẩm phán, thư ký xin nghỉ?

+ Thẩm phán, thư ký còn phải chịu áp lực về chất lượng xét xử. Như đã phân tích ở trên, họ có quá ít thời gian để nghiên cứu, làm hồ sơ án chuẩn bị xét xử. Trong khi đó, tình hình tội phạm và tranh chấp dân sự ngày càng đa dạng, phức tạp. Trong khi những quy định của pháp luật ngày càng chặt, đòi hỏi ngày càng cao. Điều này đòi hỏi các thẩm phán, thư ký luôn phải không ngừng nâng cao trình độ, năng lực chuyên môn, nắm bắt được những thay đổi lớn trong đời sống chính trị - kinh tế - xã hội. Nếu họ không cập nhật kiến thức, cập nhật thông tin thì khi giải quyết vụ án dễ dẫn đến sai lầm. Người thẩm phán không chỉ nắm vững pháp luật đơn thuần mà là cả hệ thống pháp luật ngày càng đồ sộ với rất nhiều quy định được sửa đổi, bổ sung nhiều lần.

Lấy ví dụ từ án hôn nhân, loại án tưởng đơn giản nhưng điển hình có những vụ 3-4 năm chưa thể giải quyết dứt điểm đối với các tranh chấp về tài sản, về con cái…

Bà Ung Thị Xuân Hương, chánh án TAND TP.HCM. Ảnh: HY

Áp lực đối với thẩm phán, thư ký còn đến từ bị cáo, đương sự và người nhà của họ. Với án hình sự, nhất là án phạm tội có tổ chức, thẩm phán có thể bị đe dọa, trả thù. Còn án dân sự, sau khi HĐXX ra phán quyết, đương sự lập tức có những phản ứng gay gắt vì thua kiện. Mới đây nhất tại huyện Bình Chánh, thẩm phán vừa tuyên án xong thì đương sự quá khích rượt đuổi HĐXX. Vụ này đã được chuyển hồ sơ cho cơ quan công an vào cuộc xử lý. Tại trụ sở TAND TP.HCM, có vụ bản án vừa tuyên xong, đương sự quá khích đổ xăng từ chai nước suối định bật lửa đốt trước phòng xử. May là thẩm phán ra kịp và bảo vệ kịp thời ngăn chặn nên không có hậu quả xảy ra. Nhiều vụ thẩm phán, thư ký xử xong không dám rời cơ quan, chờ đến tối bịt khẩu trang, áo khoác trùm kín ra về trong hồi hộp. Với 10 vụ án/tháng thì thẩm phán khó có thể suy đoán trước thái độ của tất cả người có liên quan để đề phòng.

Hiện nay chỉ có án hình sự khi xét xử là có lực lượng công an bảo vệ phiên tòa gồm cảnh sát hỗ trợ tư pháp và cảnh sát dẫn giải bị cáo. Còn các phiên xử dân sự (gồm cả hành chính, kinh tế, ly hôn, lao động) thì chưa có một chế độ bảo vệ nào được đưa ra áp dụng.

Ngoài cá nhân thẩm phán, thư ký phải đối diện với các áp lực trên, gia đình họ cũng phải chịu ảnh hưởng không ít.

Lương thấp, áp lực lớn

. Thưa bà, bà có biết các thẩm phán, thư ký nghỉ việc định chuyển sang việc gì khác không?

+ Sau công việc trở về với cuộc sống thường nhật, thẩm phán, thư ký phải đối diện với áp lực cơm áo, gạo tiền. Trách nhiệm nặng nề nhưng chính sách về lương tại tòa án hiện nay là quá thấp, không đáp ứng đủ các nhu cầu của bản thân, gia đình họ.

Được đánh giá là nghề cao quý nhưng lương tháng của thẩm phán sơ cấp hiện trung bình khoảng 6 triệu đồng, thẩm phán trung cấp là 8 triệu đồng. Với thẩm phán sơ cấp, bậc lương hiện nay được tính cùng ngạch với lương thư ký là chuyên viên, thẩm phán trung cấp ngạch chuyên viên chính…

Có thẩm phán rất giỏi chuyên môn nộp đơn xin nghỉ, khi tiếp xúc động viên ở lại làm việc, chúng tôi biết anh muốn nghỉ ra ngoài đi làm dịch vụ nhà đất vừa dễ có thu nhập cao, vừa khỏi sợ bị kỷ luật. Những trường hợp khác đến làm cho các công ty dịch vụ tư vấn hoặc giúp công việc kinh doanh gia đình. Không chịu được áp lực và bỏ cuộc là điều rất đáng tiếc khi mà mỗi thẩm phán đều đã cố gắng hết sức để được bổ nhiệm vào chức danh cao quý này.

. Bà vừa nói có thẩm phán sợ bị kỷ luật, điều này là sao, thưa bà?

+ Nhiều thẩm phán bỏ nghề là do việc xử lý thẩm phán rất nghiêm và chặt. Có những vi phạm dù rất nhỏ nhưng hình thức kỷ luật nặng nề. Quyết định 120/2017 của TAND Tối cao về xử lý trách nhiệm người giữ chức danh tư pháp trong TAND và các quy định tố tụng quy định ngày càng chặt chẽ, người tiến hành tố tụng phải gồng gánh thêm áp lực rất lớn.

Bên cạnh đó là áp lực từ dư luận xã hội tác động đến thẩm phán. Mạng xã hội ngày càng phát triển, nhiều người dù không nắm rõ vụ án vẫn lên tiếng ném đá khiến thẩm phán và HĐXX xét xử thấy khó khăn. Giải quyết đúng pháp luật thì bị ném đá, đúng dư luận thì có khi vi phạm pháp luật…

Kiến nghị không giảm biên chế

. Với tư cách là người đứng đầu đơn vị, chánh án có những kiến nghị gì để tháo gỡ chuyện này?

+ Bên cạnh thực tế mỗi thẩm phán phải thụ lý án quá nhiều, tòa án hai cấp ở TP còn đang gặp áp lực về nhân lực, đang thiếu thẩm phán, thư ký nhưng lại phải giảm 10% biên chế theo quy định chung.

Trước mắt, do lượng án quá lớn (chiếm 1/4 cả nước) và có xu hướng tăng cao, chúng tôi kiến nghị không giảm biên chế, được giữ nguyên số lượng thư ký, thẩm phán. Hiện nay một thư ký có thể phải giúp việc cho 2-3 thẩm phán, trong khi thư ký là chức danh tố tụng phải làm rất nhiều việc. Còn thẩm phán thì lượng án giải quyết không hề nhỏ. Lượng án tăng, đáng lẽ phải tăng biên chế nhưng theo chủ truơng chung phải chấp hành, giữ nguyên đã là giảm.

Còn nếu phải giảm biên chế thì chúng tôi xin giảm theo lộ trình, cụ thể giảm hai thư ký thì tuyển một, không thể theo phương án cắt biên chế thư ký không tuyển vì như vậy về sau sẽ hụt nhân sự, không có người bổ nhiệm. Việc giảm theo lộ trình này mới có thể bổ sung nhân lực trẻ cho ngành.

Cạnh đó, tôi đề nghị các cấp có thẩm quyền cần có sự quan tâm hơn về chính sách lương, thu nhập cho thẩm phán, thư ký. Có cơ chế bảo vệ những người tiến hành tố tụng như có cảnh sát hỗ trợ tư pháp hỗ trợ thêm cho tòa án và quan tâm nhiều hơn đến cơ sở vật chất, môi trường làm việc. Hiện nay có những phòng xử chỉ có một lối ra, đương sự và thẩm phán, thư ký đi chung một đường. Khi xảy ra sự cố, người tiến hành tố tụng hoàn toàn không có lối thoát. Hay như cả chục thư ký tòa dân sự ngồi làm việc chung trong một phòng lớn, khi một đương sự đến to tiếng là không ai làm việc được…

. Xin cám ơn bà.