Để giành và giữ nền độc lập non trẻ những năm 1945-1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã ứng dụng nhuần nhuyễn nguyên tắc dĩ bất biến, ứng vạn biến. GS-TS Võ Văn Sen, nguyên Ủy viên Hội đồng lý luận Trung ương, Chủ tịch Hội khoa học lịch sử TP.HCM, trao đổi với Pháp Luật TP.HCM về giá trị của bài học này cho hôm nay và mai sau.
 |
. Phóng viên: Ông có thể phân tích chi tiết nguyên tắc dĩ bất biến, ứng vạn biến khi sâu chuỗi các sự kiện nổi bật từ Cách mạng Tháng Tám đến sau khi Việt Nam giành độc lập năm 1945?
+ GS-TS Võ Văn Sen: Dĩ bất biến, ứng vạn biến là vận dụng phép biện chứng vào xử lý các vấn đề. Dĩ bất biến là xác định và đứng trên nguyên tắc. Ứng vạn biến là trên cơ sở nguyên tắc phải có những ứng xử linh hoạt. Trong cuộc Cách mạng Tháng Tám, điều quan trọng nhất là giành chính quyền. Từ đó xác định đâu là kẻ địch chủ yếu trước mắt. Khi Nhật mới vào Đông Dương năm 1940, liên minh với Pháp thì kẻ địch của Việt Minh là cả phát xít Nhật và thực dân Pháp. Tuy nhiên sau khi Nhật đảo chính Pháp vào 9-3-1945 thì cách mạng tập trung đấu tranh với phát xít Nhật.
 |
Sau Cách mạng Tháng Tám đến tháng 12-1946, tình hình vô cùng đặc biệt. Đất nước ta phải cùng một lúc chống Anh, Pháp, Mỹ, Tưởng Giới Thạch. Tưởng vào phía Bắc, đi sau Tưởng là sự ủng hộ của Mỹ. Phía Nam là thực dân Pháp và thực dân Anh ủng hộ thực dân Pháp.
 |
Dĩ bất biến là làm sao giữ được độc lập dân tộc. Điều này đòi hỏi phải hết sức quyền biến. Trước ngày 6-3-1946, chúng ta hòa với Tưởng ở phía Bắc, chống Pháp ở phía Nam. Trong bối cảnh lực lượng cách mạng còn yếu, nếu cùng lúc chống nhiều kẻ thù thì sẽ thất bại, đây là ứng xử hợp lý. Đáng nói, mặc dù quân Tưởng đang xâm phạm chủ quyền đất nước nhưng chúng ta chấp nhận cung cấp lương thực. Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa chấp nhận đặc cách cho phía tay sai của Tưởng một số ghế bộ trưởng và 70 ghế trong Quốc hội.
 |
. Trước khi sang Pháp để đàm phán năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh dặn cụ Huỳnh Thúc Kháng đảm đương công việc theo nguyên tắc dĩ bất biến, ứng vạn biến. Người cũng thực hiện nguyên tắc trên khi ở Pháp, thưa Giáo sư…
+ Thời điểm đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh dĩ bất biến với nguyên tắc độc lập dân tộc, kéo dài thời gian hòa bình để xoay chuyển với tình thế phức tạp. Trước sự căng thẳng trong đàm phán, Người ký Hiệp định sơ bộ Pháp-Việt với nội dung Chính phủ Pháp công nhận nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là một quốc gia tự do nằm trong khối liên hiệp Pháp. Đây là một ứng xử linh hoạt. Thoạt nhìn, nội dung này có vẻ nhượng bộ Pháp nhưng về bản chất, Việt Nam vẫn giữ được độc lập, cách nói không quá quan trọng.
 |
Tiếp đến là hội nghị đàm phán Pháp-Việt được tổ chức ở lâu đài Fontainebleau và tạm ước Việt - Pháp (14-9-1946). Đây là những bước đi của Bác nhằm kéo dài thời gian hòa bình để Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa chuẩn bị lực lượng, cơ sở kháng chiến.
 |
. Ôn cố tri tân, theo ông, nguyên tắc dĩ bất biến, ứng vạn biến cần được phát huy thế nào với tình hình hiện nay?
+ Thế giới đang có sự đan xen, chồng chéo về mối quan hệ, đặc biệt giữa các nước lớn.
Trong tình thế hiện nay, điều bất biến của chúng ta vẫn là lợi ích dân tộc, độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ trên nguyên tắc “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”.
 |
Một biểu hiện cho thấy việc ứng dụng tư tưởng dĩ bất biến, ứng vạn biến trong tình hình hiện nay là chính sách “4 không” đối với quốc phòng: Không tham gia liên minh quân sự, không liên kết với nước này để chống nước kia, không cho nước ngoài đặt căn cứ quân sự hoặc sử dụng lãnh thổ Việt Nam để chống lại nước khác, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế.
Với chính sách này, chúng ta tránh được nguy cơ xung đột với nước khác khi lợi ích quốc gia chưa bị xâm phạm. Nhờ vậy, chúng ta có thể tranh thủ được hòa bình để phát triển kinh tế.
Đối với đất nước ta, vấn đề lớn nhất cần giải quyết bây giờ là phải trở nên giàu mạnh. Sau nhiều nỗ lực, từ một nước nghèo, Việt Nam đã trở thành nước có thu nhập trung bình và đang đứng trước cơ hội rất lớn trở thành giàu mạnh. Muốn thế, chúng ta phải ứng vạn biến trước tình hình thế giới nhiều biến động và dĩ bất biến là giữ cho được hòa bình.
 |
. Nguyên tắc ứng vạn biến như trên đặt trong điều kiện quan hệ quốc tế cần có sự gắn kết nhất định để đi đến hiệu quả chung, cần sự phù hợp ra sao ?
+ Trong lịch sử, đất nước ta phải trải qua nhiều cuộc chiến tranh. Mấy chục năm hòa bình, ổn định vừa qua là cơ hội qúy báu cần phát huy.
Thực tế, Việt Nam vẫn phát triển mối quan hệ tốt với nhiều nước, đặc biệt là các nước lớn. Mặc dù vấn đề biển Đông căng thẳng nhưng quan hệ Việt-Trung vẫn tốt. Trong bối cảnh chiến tranh tại Ukraine, nước ta vẫn duy trì quan hệ tốt với Nga, Ukraine đồng thời phát triển quan hệ tốt với Mỹ. Việt Nam và Mỹ chưa phải đối tác chiến lược nhưng Việt Nam nằm trong ASEAN và ASEAN là đối tác chiến lược của Mỹ.
 |
Trong chuyến công tác tại Mỹ vừa rồi, Thủ tướng phát biểu: Việt Nam không chọn phe mà chọn chính nghĩa. Đó là một cách thể hiện tư tưởng dĩ bất biến, ứng vạn biến.
. Tình hình trong, ngoài nước đã khác xa thời điểm mới giành độc lập nhưng vẫn tương đồng về bản chất trong nhiều vấn đề. Ông có thể chia sẻ những điều tâm huyết nhất xung quanh câu chuyện dĩ bất biến, ứng vạn biến khi nhìn về tương lai?
+ Theo tôi, chúng ta hãy tiếp tục phát huy những gì đã đạt được, kiên định chiến lược ngoại giao, quốc phòng, kinh tế… hiện nay vì đó là nền tảng được dựng xây qua nhiều thế hệ và gặt hái kết quả khả quan.
 |
Chúng ta hãy tiếp tục kiên định với con đường xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Định hướng xã hội chủ nghĩa là một khái niệm rất lớn đòi hỏi vừa có sự kế thừa, tổng hợp thực tiễn, vừa có sự sáng tạo liên tục. Phấn đấu trở thành nước phát triển là mục tiêu theo tiêu chí chung của thế giới. Còn với định hướng xã hội chủ nghĩa, chúng ta cần chú trọng hơn các chính sách an sinh, phúc lợi xã hội, hạn chế những hệ lụy của khoảng cách giàu nghèo, bảo vệ môi trường…
 |
Đây cũng là những cơ sở dĩ bất biến để ứng vạn biến trong mọi tình thế. Dù kinh tế phát triển đến đâu cũng vì mục tiêu hạnh phúc của nhân dân, công bằng xã hội. Dù lợi ích kinh tế lớn thế nào cũng không đánh đổi môi trường, cân bằng sinh thái.
 |
So với các quốc gia có cùng trình độ phát triển, nước ta có những dấu ấn về an sinh xã hội như xóa đói giảm nghèo, phòng chống dịch bệnh… Việt Nam đã có những cam kết mạnh mẽ trước thế giới về bảo vệ môi trường. Những nỗ lực này cần được tiếp tục phát huy khi nước ta từng bước có trình độ phát triển cao hơn nữa.
. Xin cảm ơn ông.
 |
 |
 |
