Chánh án Nguyễn Hòa Bình: ‘Không tách án không được’

Dự thảo Luật Tư pháp người chưa thành niên sau khi được đưa ra Quốc hội lấy ý kiến ở kỳ họp giữa năm, đến chiều nay, 13-8, tiếp tục được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận trong phiên họp chuyên đề pháp luật. Mục đích là cho ý kiến về một số vấn đề lớn trong giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật.

Tại cuộc họp, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho hay hiện vẫn có ý kiến khác nhau về việc tách vụ án có người chưa thành niên phạm tội.

Hai quan điểm

Theo bà Lê Thị Nga, quá trình chỉnh lý, trên cơ sở nghiên cứu, thảo luận kỹ lưỡng các chính sách mới của dự thảo luật, đại diện các cơ quan tham gia chỉnh lý gồm Bộ Công an, Bộ Tư pháp, VKSND Tối cao, TAND Tối cao đều thống nhất với dự thảo luật phải tách vụ án có người chưa thành niên phạm tội để giải quyết riêng.

Thảo luận trong Thường trực Ủy ban Tư pháp cũng có những ý kiến đồng tình. Theo đó ngoài quy định cứng trong luật thì cần giao liên ngành tố tụng trung ương xây dựng thông tư liên tịch hướng dẫn cụ thể về phối hợp trong thực hiện việc tách vụ án.

Như thế, các chính sách mới nhân văn của đạo luật sẽ có tính khả thi, xử lý được các nguy cơ vi phạm quyền và lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên trong vụ án hình sự. Đồng thời không tạo ra mâu thuẫn giữa các quy định trong chính dự thảo, không làm phát sinh các mâu thuẫn với Bộ luật Tố tụng hình sự.

Dù vậy, trong quá trình thảo luận, ngay trong Thường trực Ủy ban Tư pháp vẫn có ý kiến khác. Theo đó, Luật Tư pháp người chưa thành niên chỉ nên quy định theo hướng cơ quan tiến hành tố tụng “có thể” tách riêng vụ án với người chưa thành niên để giải quyết. Điều này để tạo sự linh hoạt trong quá trình tổ chức thực hiện, giao cơ quan tiến hành tố tụng cân nhắc, quyết định.

Ý kiến này cho rằng trên cơ sở từng vụ án cụ thể, cơ quan tiến hành tố tụng sẽ đối chiếu với các quy định của Luật Tư pháp người chưa thành niên và Bộ luật Tố tụng hình sự để quyết định tách phần vụ án liên quan đến người chưa thành niên ra giải quyết riêng, hoặc vẫn giải quyết chung trong cùng vụ án với người trưởng thành.

"Không tách án không được"

Giải trình về nội dung này, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết quan điểm của cơ quan chủ trì soạn thảo là “không có phương án 2”. Tức là chỉ một phương án là vụ án hình sự đã liên quan đến người chưa thành niên thì bắt buộc phải tách để xử lý riêng theo Luật Tư pháp người chưa thành niên.

“Nếu chúng ta để chung vào một vụ án thì luật này không có nghĩa. Chúng ta đặt ra nhiều chính sách ưu đãi với các cháu, không chỉ dừng ở việc hình phạt chỉ còn một nửa, mà vụ án phải do các điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán được đào tạo, có hiểu biết về tâm lý các cháu, được đào tạo về tư pháp người chưa thành niên…. thực hiện” - Chánh án TAND Tối cao nói.

Mặt khác, liên quan đến vấn đề bảo mật, Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho rằng nếu xét xử chung trong một vụ án thì sẽ phải xét xử công khai, bản án phải được công khai.

“Như vậy tất hành vi sai lầm của các cháu đều bị công khai hết cả. Như vậy sẽ gây mặc cảm, ảnh hưởng đến con đường hoàn lương còn lại rất dài của các cháu. Các cháu sẽ luôn bị ám ảnh bởi một tuổi thơ phạm tội”- ông Bình nói.

Ngoài ra, Chánh án TAND Tối cao lưu ý pháp luật hiện hành cũng như dự án luật này đã phân chia 2 độ tuổi, 14-16 và 16-18, với chính sách khác nhau. Nếu quy định rõ là phải tách án thì thời hạn điều tra sẽ căn cứ vào tính chất nghiêm trọng của vụ án, chứ không theo đặc điểm độ tuổi bị can nữa.

Lấy ví dụ vụ án đánh bạc, ông Bình giả thiết các cháu chỉ ngồi giữ tiền, đếm tiền, cảnh báo khi có công an hay người lạ vào, vai trò như vậy là không đáng kể. Nhưng diễn tiến vụ việc xảy ra đánh nhau, sứt đầu, mẻ trán, thậm chí có người chết. Các cháu không liên quan đến hậu quả đó, nhưng vì phải điều tra, truy tố, xét xử chung trong vụ án giết người nên phải chịu các thời hạn tố tụng có thể tới 30 tháng.

“30 tháng có nghĩa là các cháu vi phạm khi ở tuổi 15 nhưng khi đưa ra xét xử đã 18 tuổi, thủ tục tố tụng chung không cho áp dụng các chính sách với độ tuổi 14-16 nữa. Thời hạn điều tra các vụ án thông thường khắc nghiệt như vậy, các cháu rất thiệt thòi”. Chánh án Nguyễn Hòa Bình nói và một lần nữa khẳng định “không tách án thì tất cả các nguyên tắc tiến bộ đều không đáp ứng được”.

Về tương quan các luồng ý kiến quanh việc tách vụ án có người không thành niên phạm tội, Chánh án TAND Tối cao nhấn mạnh quá trình thảo luận tại Quốc hội, đã có 56 ý kiến ĐBQH đồng ý việc tách án, chỉ 7 ý kiến không đồng ý. Còn trước khi trình dự thảo luật ra Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã họp cho ý kiến. Và tại thông báo hồi tháng 4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết đồng ý tách án nhưng đề nghị phải lập luận tốt.

“Chúng tôi tuân thủ điều này. Luật của nhiều nước trên thế giới cũng quy định như vậy. Khi chúng tôi làm luật này, chúng tôi tham vấn ý kiến các chuyên gia quốc tế, họ nói không tách án không được” - vẫn lời Chánh án Nguyễn Hòa Bình.

Sau cùng, Chánh án TAND Tối cao đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhất quán với kết luận trước đây và thống nhất với đề xuất của các cơ quan tiến hành tố tụng.