Ngày 17-4, tại phiên họp thứ 32, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Tư pháp người chưa thành niên. Đây là dự án Luật hoàn toàn mới, lần đầu tiên được Quốc hội khoá XV đưa vào chương trình và dự kiến được Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại kỳ họp tháng 5 tới.
Trong tờ trình gửi Quốc hội, TAND Tối cao xin ý kiến về 8 nội dung còn ý kiến khác nhau; dự thảo thể hiện hai phương án. Cuối phiên họp, do không còn nhiều thời gian, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hoà Bình lựa chọn 3 nội dung để giải trình, làm rõ.
Tách phiên toà là rất cần thiết
Nội dung đầu tiên ông Nguyễn Hoà Bình đề cập là việc “tách vụ án hình sự”. Cơ quan chủ trì soạn thảo cho hay loại ý kiến thứ nhất cho rằng phải tách vụ án hình sự có người phạm tội là người chưa thành niên và người đã thành niên để giải quyết độc lập.
Ý kiến khác đề nghị không nên tách vụ án hình sự vì sẽ phát sinh nhiều vụ án, thêm nhiều thủ tục tố tụng không cần thiết và đề nghị giữ như Bộ luật TTHS hiện hành.
Giải trình thêm, Chánh án Nguyễn Hoà Bình cho rằng nếu không tách vụ án hình sự, trên thực tế, các cháu sẽ bị xét xử trong phòng xử án không thân thiện, phải tiếp cận với toàn bộ nội dung vụ án. Theo ông, điều này sẽ tác động không tốt đối với các cháu, đặc biệt là ở vụ án xâm hại sức khoẻ, tính mạng hay ma tuý.
“Nếu các cháu phải ra toà trong một môi trường không thân thiện, tiếp cận với phương thức, thủ đoạn của các đối tượng là người lớn phạm tội thì trên thực tế đã tác động ngược chiều, không phải là tác động tốt đối với các cháu. Ấn tượng về một phiên toà như thế, không phải phiên toà thân thiện, thì nặng nề hơn là việc phải tổ chức phiên toà thân thiện”- Chánh án Tối cao nói.
Mặt khác, theo ông Bình, những vụ án này không phải do những thẩm phán hiểu về tâm lý trẻ em nên không bảo đảm các lợi ích cho các cháu.
“Việc tách phiên toà là rất cần thiết”- ông Bình nhấn mạnh.
Với lo ngại “các cháu phải ra toà hai lần liệu có nặng không?”, ông Bình khẳng định “không nặng hơn”. “Đây là tách đối tượng, không phải tách hành vi. Nếu tách hành vi thì bất lợi cho các cháu, nhưng tách đối tượng thì không bất lợi. Có thể các cháu không phải ra toà lần hai mà tham gia phiên toà trực tuyến, hoặc ghi âm, ghi hình sau đó công bố tài liệu của các cháu với tư cách là người làm chứng”- theo Chánh án Nguyễn Hoà Bình.
Có những biện pháp xử lý chỉ cần vỗ vai ‘cháu đi xin lỗi bạn đi’
Nội dung thứ hai Chánh án TAND Tối cao lựa chọn giải trình, làm rõ liên quan đến thẩm quyền áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng. Hiện đang có hai loại ý kiến khác nhau về nội dung này.
Loại ý kiến thứ nhất cho rằng cả 3 cơ quan là Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án đều có thẩm quyền xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng.
Loại ý kiến thứ hai cho rằng cần giao thẩm quyền xem xét, quyết định áp dụng tất cả các biện pháp xử lý chuyển hướng cho Tòa án để thực hiện đúng chức năng Hiến định “Tòa án là cơ quan xét xử, thực hiện quyền tư pháp”.
“Nếu giao cho toà phải chờ kết thúc điều tra thì không kịp thời; chưa kể phải mở phiên toà hay phiên họp. Nhưng có những biện pháp xử lý chỉ cần vỗ vai ‘cháu đi xin lỗi bạn đi’, hay ‘cháu về nói bố mẹ bồi thường bạn bị gãy tay, mang đến bệnh viện bồi thường cho người ta’”- Chánh án cho rằng những chuyện tương tự ngay từ giai đoạn điều tra, cơ quan điều tra cũng có thể làm được, không cần thiết phải chờ đến tòa mở một phiên họp.
Ông Bình phân tích thêm: “Các cháu cứ vào siêu thị ăn cắp đồ thì cơ quan điều tra cấm cháu đến siêu thị và giao cho nhân viên công tác xã hội quản lý, không cho cháu vào siêu thị. Những việc này không cần thiết phải mở phiên tòa để cấm một việc như thế”.
Tương tự, với chuyện sàm sỡ trẻ em thì cấm đến những nơi có trẻ em. Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát hoàn toàn có thể làm được việc đó, không cần thiết phải chờ kết thúc điều tra mới ra tòa.
“Năng động thì nên giao”- ông Bình nêu quan điểm.
Không nên có một sản phẩm khuyết tật
Nội dung sau cùng ông Nguyễn Hoà Bình giải trình thêm trước Thường vụ Quốc hội liên quan đến phạm vi điều chỉnh của dự án Luật.
Luật Tư pháp người chưa thành niên điều chỉnh trong lĩnh vực tư pháp hình sự. Theo đó, dự thảo luật quy định về xử lý chuyển hướng đối với người chưa thành niên phạm tội; hình phạt và các chính sách hình sự chuyên biệt.
Dự thảo luật cũng quy định thủ tục tố tụng thân thiện; thi hành án và tái hòa nhập cộng đồng; nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp người chưa thành niên.
Thẩm tra nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết Ủy ban có 2 loại ý kiến. Loại ý kiến thứ nhất tán thành dự thảo luật quy định về hình phạt và thủ tục tố tụng hình sự đối với với người chưa thành niên.
Loại ý kiến thứ hai đề nghị dự thảo luật không quy định về hình phạt và thủ tục tố tụng hình sự đối với người chưa thành niên.
Về nội dung này, ông Nguyễn Hoà Bình cho rằng nếu như không quy định hình phạt và tố tụng thân thiện trong dự thảo thì không hình thành được bộ luật về mặt tư pháp theo đúng quan điểm của Đảng và Hiến pháp.
“Cả thế giới này, không có bộ luật nào chỉ có biện pháp mà không có hình phạt và tố tụng hình phạt. Nếu đây là thành tựu, là bước tiến của nền tư pháp và của Quốc hội nước ta thì sản phẩm đưa ra phải trọn vẹn, không nên có một sản phẩm khuyết tật”- người đứng đầu ngành toà án nhấn mạnh và cho rằng “không nên làm mất thời gian của Quốc hội khi đưa ra một đạo luật khuyết tật như thế”.
“Nói thực với các đồng chí, nếu làm việc đấy, chúng tôi cảm thấy xấu hổ. Thế giới người ta sẽ đánh giá cơ quan trình ra một bộ luật không trọn vẹn như thế này không biết trình độ kiểu gì?”- vẫn lời Chánh án.
Sau cùng, ông Nguyễn Hoà Bình nêu mong muốn trình ra một đạo luật “đầy đủ tất cả” như dự thảo TAND Tối cao đang xây dựng.
“Chính phủ cũng rất nhiều lần đề nghị và khi thảo luận việc này, tất cả đại biểu Quốc hội đều đồng tình phải đưa vào dự án luật này với đầy đủ các nội dung như tòa án đã chuẩn bị”- ông Nguyễn Hoà Bình nói thêm.
