LTS: Vừa qua, tại phiên họp chuyên đề xây dựng pháp luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến lần đầu đối với dự án Luật Công chứng (sửa đổi). Pháp Luật TP.HCM xin giới thiệu một số nội dung của dự thảo được nhiều người quan tâm...
Dự thảo luật mới có nhiều nội dung nhận được sự quan tâm lớn của các công chứng viên (CCV), tổ chức hành nghề công chứng, người dân...
Bổ sung 9 điều mới
Theo tờ trình dự thảo luật ngày 1-3 của Chính phủ, sau hơn 08 năm thi hành Luật Công chứng 2014, có thể khẳng định hoạt động công chứng có nhiều bước tiến mới về chất lượng đội ngũ CCV, số phí công chứng thu được…
Việc công chứng hợp đồng, giao dịch về đất đai, nhà ở, bất động sản và tài sản quan trọng khác bảo đảm an toàn pháp lý cho các hợp đồng, giao dịch đối với những tài sản có giá trị lớn, đóng vai trò là phương tiện sản xuất cơ bản trong nền kinh tế.
Tuy nhiên, tờ trình cũng nêu 6 điểm hạn chế, bất cập cần được khắc phục thể hiện việc sửa đổi Luật Công chứng 2014 là cần thiết.
Trong số đó, chất lượng đội ngũ CCV là một trong những nội dung cần có biện pháp để nâng cao hơn nữa. Bởi theo tờ trình, chất lượng CCV còn chưa đồng đều, một bộ phận CCV còn hạn chế về trình độ chuyên môn, tính chuyên nghiệp chưa cao; ...
Từ đó, dự thảo đã sửa đổi nhiều quy định liên quan đến việc bổ nhiệm công chứng viên, trình tự thủ tục công chứng, địa điểm công chứng…
Dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) gồm 10 chương, 79 Điều, được xây dựng trên cơ sở giữ nguyên 9 Điều, sửa đổi 61 Điều, giảm bớt 11 Điều và bổ sung 9 Điều mới trong tổng số 81 điều của Luật Công chứng năm 2014.
Quy định “cứng” việc công chứng ngoài trụ sở
Hiện nay, Điều 44 Luật Công chứng 2014 quy định nguyên tắc việc công chứng phải được thực hiện tại trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng.
Tuy nhiên, việc công chứng có thể được thực hiện ngoài trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng trong trường hợp người yêu cầu công chứng là người già yếu, không thể đi lại được, người đang bị tạm giữ, tạm giam, đang thi hành án phạt tù hoặc có lý do chính đáng khác không thể đến trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng.
Tuy nhiên, tại dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) đã bỏ quy định cho phép công chứng ngoài trụ sở vì “có lý do chính đáng khác” và quy định chỉ được công chứng ngoài trụ sở trong một số trường hợp cụ thể đã được liệt kê rõ.
Cụ thể, Điều 44 dự thảo quy định có thể được thực hiện công chứng ngoài trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng nếu người yêu cầu công chứng thuộc một trong sáu trường hợp sau: (i) Không thể đi lại được vì lý do sức khỏe; (ii) Đang điều trị nội trú hoặc bị cách ly theo chỉ định của cơ sở y tế; (iii) Đang bị tạm giữ, tạm giam; (iv) Đang thi hành án phạt tù; (v) Đang bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính; (vi) Đang thực hiện các nhiệm vụ, công việc đặc thù mà không thể đến trụ sở tổ chức hành nghề công chứng.
Theo tờ trình của Chính phủ, mục đích của việc sửa đổi quy định trên là để tránh tình trạng lạm dụng quy định về “lý do chính đáng khác”.
Trước đó, trong phụ lục kèm theo báo cáo số 454 ngày 25-12-2023 của Bộ Tư pháp về rà soát các văn bản có liên quan đến dự án Luật Công chứng (sửa đổi) nêu:
Dự thảo Luật quy định cụ thể các trường hợp công chứng ngoài trụ sở, bảo đảm nguyên tắc của công chứng La tinh và truyền thống của công chứng Việt Nam là công chứng trực tiếp tại trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng, bởi nhiều lý do.
Thứ nhất, CCV cần trực tiếp gặp mặt, trao đổi với người yêu cầu công chứng nhằm kiểm tra, đánh giá về nhân thân, năng lực hành vi dân sự, ý chí tự nguyện giao kết hợp đồng, giao dịch... của các bên, theo Điều 117 của Bộ luật dân sự 2015 về điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự và Điều 124 về giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo.
Thứ hai, CCV cần trực tiếp giải thích, hướng dẫn cho các bên hiểu rõ và đầy đủ về quyền lợi, nghĩa vụ khi tham gia giao kết hợp đồng, giao dịch, các vấn đề pháp lý có thể phát sinh.
Thứ ba, việc ký vào hợp đồng, giao dịch phải thực hiện trước mặt CCV để bảo đảm tính xác thực của chữ ký. Việc công chứng ngoài trụ sở chỉ thực hiện trong một số trường hợp thực sự đặc biệt mà người yêu cầu công chứng không thể đến tổ chức hành nghề công chứng.
Bên cạnh đó, hoạt động công chứng là hoạt động bổ trợ tư pháp chứ không phải kinh doanh dịch vụ thông thường do đó cần bảo đảm tính nghiêm túc.
Dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) gồm 10 chương, 79 Điều, được xây dựng trên cơ sở giữ nguyên 9 Điều, sửa đổi 61 Điều, giảm bớt 11 Điều và bổ sung 9 Điều mới trong tổng số 81 điều của Luật Công chứng năm 2014.
Sở Tư pháp TP.HCM đề nghị bổ sung “lý do chính đáng khác”
Về quy định địa điểm công chứng, dự thảo đã bỏ quy định cho phép công chứng ngoài trụ sở vì “có lý do chính đáng khác”, đồng thời bổ sung một số trường hợp mới so với luật hiện hành để ngăn chặn việc lạm dụng ký ngoài trụ sở tràn lan.
Tuy nhiên, trên thực tế có nhiều trường hợp người có yêu cầu công chứng rất bận rộn (như doanh nhân có công việc quản lý, điều hành hoạt động kinh doanh) không thể thu xếp thời gian đến tổ chức hành nghề công chứng để ký hồ sơ được. Hay như trường hợp thanh toán qua ngân hàng mà các bên phải yêu cầu công chứng viên ký tại trụ sở ngân hàng để vừa ký vừa nhận tiền thì giao dịch mới thành công;...
Thực tiễn những trường hợp này nếu không cho ký công chứng ngoài trụ sở sẽ làm ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh; các giao dịch rất khó thỏa thuận thành công, người dân không thể thực hiện quyền của mình được.
Do đó, đề nghị dự thảo quy định theo hướng bổ sung lý do chính đáng khác do CCV xem xét, thực hiện theo đúng trình tự, thủ tục và chịu trách nhiệm trước pháp luật và người yêu cầu công chứng.
Trước đó, tại bản dự thảo chỉnh sửa lần thứ 5 của Bộ Tư pháp nêu cụ thể trường hợp được công chứng ngoài trụ sở là "Đang thực hiện các nhiệm vụ, công việc mà không thể đến trụ sở tổ chức hành nghề công chứng”.
Góp ý nội dung này, Sở Tư pháp TP.HCM đã đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát lại quy định này vì phạm vi của quy định quá rộng, có thể áp dụng cho mọi trường hợp, nên sẽ vô hiệu quy định tại khoản 1 Điều 44 về nguyên tắc "Việc công chứng phải được thực hiện tại trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng, trừ các trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này”.
Đối với dự thảo mới lần này, cơ quan chủ trì soạn thảo đã bổ sung cụm từ “công việc đặc thù” thay thế cụm từ “công việc”.
Tuy nhiên, chưa có khái niệm như thế nào sẽ được xem là công việc đặc thù, dễ dẫn đến sự tùy tiện trong việc áp dụng quy định.
Do đó, Sở Tư pháp tiếp tục đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát lại quy định này vì phạm vi của quy định quá rộng.
Ông NGUYỄN THÀNH BĂNG, Trưởng phòng Bổ trợ tư pháp, Sở Tư pháp TP.HCM
(MINH CHUNG ghi)
