Sáng 7-9, tiếp tục phiên họp toàn thể thứ 10, Uỷ ban Tư pháp thẩm tra dự án Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (TAND) (sửa đổi).
Tại phiên họp, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hoà Bình đã dành 45 phút trao đổi, làm rõ thêm một số vấn đề đang còn ý kiến khác nhau của dự thảo luật. “Thời gian ít quá, tôi hứa tất cả các nội dung, chúng tôi sẽ có giải trình cho Uỷ ban Tư pháp, kể cả ý kiến của Chính phủ”- Chánh án nói.
Theo Chánh án Nguyễn Hoà Bình, từ cuối nhiệm kỳ Quốc hội khoá XIV, TAND Tối cao đã báo cáo Quốc hội sẽ sửa Luật Tổ chức TAND, vì vướng quá. Đầu nhiệm kỳ này, dự án Luật này được đưa vào Nghị quyết xây dựng pháp luật của Quốc hội khoá XV.
“Công tác chuẩn bị không phải chỉ diễn ra mấy tháng gần đây. Dự án Luật đã trải qua quá trình nung nấu, thai nghén lâu dài, tham khảo kinh nghiệm quốc tế, tổng kết thực tiễn… chứ không phải là những suy nghĩ bột phát”- ông Bình nói.
Không nước nào gọi là toà án huyện, toà án tỉnh
Chánh án TAND Tối cao khẳng định nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, không có quốc gia nào gọi là toà án huyện hay toà án tỉnh cả. “Toàn thế giới này, người ta gọi là toà án sơ thẩm, toà án phúc thẩm, toà án cấp cao và toà án cấp cao”- lời Chánh án.
Cũng theo ông Nguyễn Hoà Bình, thế giới không có một quốc gia nào giao cho toà án khởi tố tại toà và thu thập chứng cứ.
 |
Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hoà Bình. Ảnh: NGHĨA ĐỨC |
Giải thích về việc dự thảo không quy định Tòa án có nhiệm vụ, quyền hạn ra quyết định khởi tố vụ án hình sự tại phiên tòa, Chánh án giải thích tư pháp theo nguyên lý suy đoán vô tội. “Ông trả hồ sơ để điều tra cho ra tội phạm và khởi tố tại toà thì đó là nền tư pháp không phải theo nguyên lý suy đoán vô tội mà là tư pháp truy tố đến cùng, kết tội đến cùng”- theo Chánh án.
Còn trên thực tế, ông Nguyễn Hoà Bình cho hay toà khởi tố sau đó không được điều tra. Theo quy định của luật, toà khởi tố, nếu khởi tố sai thì VKS phải kháng nghị… Tuy nhiên thực tế, khởi tố xong không có ai kháng nghị cả, có nghĩa là khởi tố đúng, nhưng khởi tố đúng xong thì không có ai điều tra cả.
Về quy định “Tòa án không có nghĩa vụ thu thập chứng cứ”, ông Bình nói: Tòa án là phải đứng thẳng. Toà thu thập chứng cứ có lợi cho nguyên đơn thì lệch về bên nguyên, chứng cứ có lợi cho bên bị thì lệch về bên bị. Không cho toà thu thập chứng cứ để bảo đảm khách quan.
Mặt khác, theo ông, nếu toà thu thập chứng cứ sau đó xét xử trên cơ sở chính chứng cứ mình thu thập, bỏ quên các chứng cứ khác thì không được. “Chúng ta giúp dân, phục vụ nhân dân bằng cách thể hiện công lý, chân lý cao nhất chứ không phải là bằng thu thập chứng cứ”- ông Bình nói.
Chánh án cho biết thêm, dự thảo Luật đã nói đến việc tòa có hai nhiệm vụ quan trọng là hướng dẫn thu thập chứng cứ (anh phải có chứng cứ a, chứng cứ b, đến cơ quan này, cơ quan khác) và hỗ trợ thu thập chứng cứ (trong trường hợp người yếu thế).
Mong mỏi của gần 6.000 thẩm phán cấp huyện
Chánh án TAND Tối cao sau đó cũng dành thời gian nói về những quy định liên quan đến đổi mới ngạch, bậc của các chức danh tư pháp. Cụ thể, dự thảo quy định thẩm phán gồm: Chánh án TAND Tối cao, Thẩm phán TAND Tối cao (2 bậc) và Thẩm phán (9 bậc).
“Các nước chỉ có thẩm phán thôi, và thẩm phán bình đẳng với nhau”- ông Bình nói đây là ý nguyện của gần 6.000 thẩm phán công tác ở cấp huyện. “Bây giờ anh em nói từ khi vào ngành đến khi nghỉ hưu, suốt đời làm sơ cấp. Trong khi người dân thì nói thẩm phán sơ cấp xử không tin được, phải thẩm phán cao cấp xử mới tin”- ông Bình chia sẻ vướng mắc từ thực tiễn.
“Nếu các đồng chí ngồi đây là thẩm phán cấp huyện, các đồng chí sẽ là tiên phong trong việc sửa quy định này, tôi tin là như vậy. Chúng ta hướng anh em phấn đấu bằng con đường nghề nghiệp, chuyên môn, không phải con đường chức vụ, vậy thì phải tạo điều kiện cho họ phát triển”- ông Bình nói thêm.
Giải thích cho việc đề xuất quy định “9 bậc”, ông Bình cho hay cơ quan soạn thảo đã cân nhắc, tham khảo quy định của lực lượng vũ trang.
Ngoài ra, Chánh án TAND Tối cao cũng chia sẻ nhiều vướng mắc từ thực tiễn. Chẳng hạn, tham mưu cho Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao phải là những người có kinh nghiệm xét xử từ các địa phương. Tuy nhiên, nếu lấy người từ toà tỉnh lên, họ mất chức danh thẩm phán nên không ai không chịu về; còn lấy sinh viên mới ra trường thì chất lượng tham mưu kém, không đáp ứng yêu cầu.
Hay quy định bổ nhiệm Phó Chánh án TAND Tối cao, luật hiện hành quy định là phải lấy từ thẩm phán TANDTC. Dự thảo mở ra lấy từ nguồn thẩm phán TAND Tối cao hoặc các thẩm phán đáp ứng đủ các điều kiện bổ nhiệm thẩm phán TAND Tối cao, nhưng quy định này hiện còn ý kiến khác nhau.
“Nhiều bộ ngành, giám đốc các sở được bổ nhiệm thứ trưởng. VKS cũng cho phép bổ nhiệm Phó viện trưởng VKSND Tối cao từ Viện trưởng VKSND Cấp cao, sau đó hoàn chỉnh kiểm sát viên tối cao. Riêng Chánh án địa phương không thể bổ nhiệm được làm Phó chánh án”- ông Bình một lần nữa mong các đại biểu chia sẻ với những khó khăn của ngành toà án trong thực tiễn.
Quy định nội hàm “quyền tư pháp”: Bước tiến của tư duy pháp luật
Quá trình thảo luận, một số ý kiến đề nghị không quy định về nội hàm “quyền tư pháp” tại dự thảo luật. Chánh án Nguyễn Hòa Bình cho hay các nhà khoa học đã thống nhất với nhau rằng quyền tư pháp là toà án, điều này cũng đã được ghi nhận trong Hiến pháp.
“Chúng ta còn đang nhận thức, ý kiến khác nhau. Khi làm việc với lãnh đạo Quốc hội, tôi cũng nghĩ là còn nhiều ý kiến quá thì xin bỏ ra, nhưng Chủ tịch Quốc hội yêu cầu đưa vào dự thảo để thảo luận vì đây là bước tiến của tư duy pháp luật”- ông Bình cho biết.
Chánh án Tối cao cho hay ông đã nhờ ba vị giáo sư viết về nội hàm quyền tư pháp, sau cùng chắt lọc, quy định như dự thảo. “Rút ra thì dễ quá, là cách làm rất đơn giản. Nhưng đưa vào để tạo ra một cái mới, để đặt cơ sở cho sự thống nhất nhận thức và phát triển mới là cái khó. Nếu các đồng chí thấy chưa hợp lý thì tiếp tục góp ý để hoàn thiện”- ông Bình nói.
Một nội dung khác còn ý kiến khác nhau liên quan đến quy định về Hội đồng tư pháp quốc gia. Hầu hết các nước trên thế giới có Hội đồng này. Chánh án cho biết đây không phải là một thiết chế được thành lập mới mà được hình thành trên cơ sở Hội đồng tuyển chọn thẩm phán.
“Vì tăng thêm một số nhiệm vụ nên không chỉ là Hội đồng tuyển chọn thẩm phán nữa”- ông Bình giải thích và cho hay thiết chế này để bảo đảm rằng không có việc chi phối của TAND Tối cao với các tỉnh, của các tỉnh với các huyện cả về mặt hành chính, con người, cơ sở vật chất cũng như khen thưởng đối với cấp dưới.
“Có vấn đề gì không hiểu nhau, còn băn khoăn, tôi đến trực tiếp giải trình cho các đồng chí”- Chánh án TAND Tối cao khẳng định.
