Từ đầu tháng 3, Syria - một điểm nóng Trung Đông được chú ý sau sự kiện Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ Mark Milley bất ngờ có chuyến thăm binh sĩ Mỹ tại đây. Hàng loạt vụ tấn công “ăn miếng trả miếng” nghiêm trọng giữa lực lượng Mỹ và lực lượng thân Iran gần đây có nguy cơ làm “nồi lẩu” Syria bùng sôi trở lại.
Quá nhiều bên ở Syria
Hai bên đối đầu chính trong cuộc nội chiến Syria (từ năm 2011) là quân đội chính phủ và lực lượng Quân đội Syria Tự do (FSA), còn gọi là phe nổi dậy.
Loạt không kích được thực hiện “để bảo vệ sự an toàn cho nhân viên của chúng ta, làm suy yếu và phá vỡ hàng loạt cuộc tấn công đang diễn ra nhằm vào Mỹ và các đối tác của chúng ta, đồng thời để ngăn chặn Iran và các nhóm dân quân được Iran hậu thuẫn thực hiện các cuộc tấn công tiếp theo vào nhân viên và cơ sở của Mỹ”
Tổng thống JOE BIDEN gửi thư thông báo Quốc hội về quyết định cho phép không kích các lực lượng thân Iran ngày 23-3.
Nga bắt đầu can thiệp vào Syria từ tháng 9-2015 theo đề nghị của chính quyền Tổng thống Barshar al-Assad nhờ Nga hỗ trợ quân sự chống các nhóm nổi dậy và khủng bố.
Các lực lượng Mỹ và đồng minh can thiệp vào Syria với danh nghĩa chống khủng bố - tập trung chống tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) từ tháng 9-2014.
Mỹ và các đồng minh trong liên quân hợp tác, cố vấn, hỗ trợ Các lực lượng Dân chủ Syria (SDF) do người Kurd lãnh đạo. SDF có nhiệm vụ chống tàn dư IS và các chiến binh có liên hệ với tổ chức khủng bố al-Qaida và cả đối phó với lực lượng dân quân do Iran hậu thuẫn vốn vẫn thường xuyên tấn công các cơ sở của Mỹ.
Lực lượng chính phủ Syria và các nhóm đồng minh do Iran hậu thuẫn được triển khai ở bờ tây sông Euphrates ở tỉnh Deir el-Zor. Trong khi lực lượng SDF - được quân đội Mỹ hỗ trợ - phần lớn đóng dọc theo bờ đông. Riêng Nga và Mỹ có một đường dây nóng ngăn nguy cơ xung đột giữa hai bên.
Các lực lượng ủy nhiệm của Iran ở Syria có sứ mệnh hỗ trợ chính phủ ông al-Assad. Sau khi IS bị đánh bại, các chiến binh do Iran hậu thuẫn chủ trương tăng hiện diện ở Syria để mở rộng ảnh hưởng trong khu vực. Ảnh hưởng chính trị và sức mạnh dân quân của Iran trên khắp khu vực gây lo ngại về an ninh cho Mỹ. Trong khi đó sự hiện diện của các lực lượng Mỹ ở Syria khiến Iran gặp khó khăn hơn trong việc mở rộng ảnh hưởng.
Một yếu tố nữa là Israel - được cho thường tấn công các mục tiêu của Iran ở miền Đông Syria. Mới nhất tuần rồi, Israel đã phóng tên lửa từ Địa Trung Hải vào sân bay Aleppo. Tháng 11-2022, Israel thực hiện cuộc không kích nhắm vào các xe tải chở dầu đi từ Iraq vào miền Đông Syria. Đoàn xe được cho là chở nhiên liệu và vũ khí cho lực lượng dân quân Iran hậu thuẫn ở tỉnh Deir el-Zor. Israel nói muốn ngăn chặn Iran vận chuyển vũ khí cho các đồng minh ở Syria và Lebanon. Tuy nhiên, chính phủ ông al-Assad bác bỏ mọi cáo buộc rằng Iran có sự hiện diện quân sự tại Syria.
| |
Các tay súng thuộc chiến dịch đặc biệt của Các lực lượng Dân chủ Syria (SDF) và binh sĩ liên quân chống khủng bố do Mỹ lãnh đạo tập trận sử dụng vũ khí hạng nặng ở vùng nông thôn tỉnh Deir ez-Zor (Syria) ngày 25-3. Ảnh: AFP/GETTY IMAGES |
Syria sẽ nóng và phức tạp hơn?
Các đòn “ăn miếng trả miếng” giữa lực lượng Mỹ và các lực lượng thân Iran ở Đông Bắc Syria leo thang sau vụ các lực lượng do Iran hậu thuẫn ngày 23-3 dùng máy bay không người lái (UAV) tấn công một căn cứ Mỹ gần TP Hassakeh, Đông Bắc Syria. Vụ việc làm một nhà thầu quân sự Mỹ thiệt mạng, năm binh sĩ Mỹ cùng một nhà thầu bị thương.
Ngay sau đó trong ngày 23-3, Mỹ đã thực hiện loạt không kích nhắm vào các mục tiêu của lực lượng thân Iran. Đài quan sát nhân quyền Syria, một cơ quan giám sát chiến tranh có trụ sở tại Anh, cho biết các cuộc tấn công của Mỹ đã giết chết 11 chiến binh do Iran hậu thuẫn - sáu người tại một kho vũ khí ở khu phố Harabesh ở TP Deir ez-Zor và năm người tại các đồn quân sự gần các thị trấn al-Mayadeen và al-Boukamal.
Sang ngày 24-3, lực lượng thân Iran đáp trả bằng 10 quả rocket vào một căn cứ của liên quân chống khủng bố do Mỹ lãnh đạo. Không ai bị thương. Theo tướng Pat Ryder, người phát ngôn Lầu Năm Góc, bên bắn rocket là các nhóm liên kết với Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran.
Trong ngày 24-3, ông Biden cảnh báo rắn Iran rằng Mỹ “không tìm kiếm xung đột với Iran” nhưng sẽ “đáp trả mạnh” các cuộc tấn công nhằm vào lực lượng Mỹ ở Syria để bảo vệ công dân. Còn tướng Erik Kurilla - Chỉ huy Bộ Tư lệnh Trung tâm của Mỹ thì tuyên bố thẳng Mỹ sẽ thực hiện nhiều đợt tấn công hơn nữa nếu cần thiết.
Bộ Ngoại giao Iran ngày 25-3 đã lên án các cuộc tấn công mới nhất của Mỹ, nói rằng các cố vấn quân sự của Iran đến Syria là theo yêu cầu của chính phủ ông al-Assad, không như các lực lượng Mỹ là những kẻ chiếm đóng. Iran tuyên bố “bất kỳ cái cớ nào được dùng để tấn công các căn cứ Syria” sẽ bị đáp trả ngay lập tức. Riêng các lực lượng thân Iran ở Syria cho biết họ có “cánh tay dài” để đáp trả các cuộc không kích tiếp theo của Mỹ.
Theo CNN, các cuộc tấn công có khả năng làm gia tăng căng thẳng giữa Mỹ với Iran, quốc gia có liên kết với các nhóm ủy nhiệm. Bà Dareen Khalifa, một nhà phân tích cấp cao về Syria của nhóm khủng hoảng quốc tế có trụ sở tại Brussels (Bỉ), nhắc đến “nguy cơ về một chu kỳ leo thang”, tuy nhiên cũng cho rằng “chính quyền ông Biden sẽ không nóng vội leo thang ở Syria bây giờ và thay vào đó sẽ có một phản ứng tương đối”.
Một diễn biến khác có thể khiến tình hình Syria phức tạp hơn. Trong chuyến thăm Nga giữa tháng 3, Tổng thống al-Assad cho biết ông hoan nghênh mọi đề xuất của phía Nga mở một số căn cứ quân sự mới cũng như tăng số quân ở Syria, một động thái mà giới quan sát cho rằng có thể bật đèn xanh cho Nga hiện diện quân sự lâu dài ở Syria.•
Phe Cộng hòa chỉ trích ông Biden “mềm yếu” trước Iran ở Syria
Liên quan các diễn biến ở Syria sau vụ lực lượng thân Iran tấn công giết chết một nhà thầu quân sự Mỹ và làm một số binh sĩ Mỹ bị thương, phe Cộng hòa chỉ trích phản ứng của chính quyền ông Biden yếu đuối, không thể ngăn chặn các đối thủ, không đủ bảo vệ công dân Mỹ, theo hãng tin Fox News.
“Tổng thống Biden và nhóm an ninh quốc gia của ông ấy đang khiến nước Mỹ thất vọng. Tôi e rằng tướng Milley và Bộ trưởng Austin đang không chứng tỏ được nhiệm vụ cung cấp khả năng răn đe mà nước Mỹ cần để duy trì an toàn. Tuy nhiên, lỗi cuối cùng cho chính sách đối ngoại thất bại và tình hình quân sự mà chúng ta nhận thấy là ở Tổng thống Biden” - Thượng nghị sĩ Cộng hòa Lindsey Graham chỉ trích. Ý ông Graham đề cập đến tướng Mark Milley - Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ và Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin.
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Tom Cotton cũng cho rằng việc để công dân Mỹ thiệt mạng ở Syria là không thể bào chữa và ”nếu ông ấy dùng vũ lực đáp trả hàng chục cuộc tấn công trước đó của Iran, thảm kịch này có thể đã được ngăn chặn”.
Hạ nghị sĩ Cộng hòa Mike Waltz dẫn con số các cuộc tấn công do Iran hậu thuẫn gia tăng sau khi ông Biden nhậm chức và cho rằng tổng thống đang theo đuổi chính sách “nhân nhượng” hơn là răn đe.
Nhà Trắng chưa phản hồi yêu cầu bình luận của Fox News về sự chỉ trích của phía Cộng hòa.
