Theo dự kiến, ngày 12-4 tới đây, TAND TP Hà Nội sẽ mở phiên xét xử vụ án vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí và thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng xảy ra tại Dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2, Công ty CP Gang thép Thái Nguyên (TISCO) và một số đơn vị có liên quan.
19 bị cáo bị cáo buộc về một trong hai tội danh nêu trên, gồm: Mai Văn Tinh (cựu Chủ tịch HĐQT Tổng công ty Thép Việt Nam - VNS), Đậu Văn Hùng (cựu Tổng giám đốc VNS), Trần Trọng Mừng (cựu Tổng giám đốc TISCO), Trần Văn Khâm (cựu Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc TISCO)…
Các bị cáo trong vụ đại án gang thép Thái Nguyên.
Phiên toà sẽ kéo dài trong 10 ngày, kể cả thứ bảy, chủ nhật, do thẩm phán Phan Huy Cương ngồi ghế chủ toạ. Theo quyết định đưa vụ án ra xét xử, có hơn 30 luật sư đăng ký tham gia bào chữa cho các bị cáo.
Tòa án triệu tập Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên (TISCO) với tư cách nguyên đơn dân sự, Công ty thép Việt Nam (VNS) với tư cách người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan.
Kết quả điều tra cho thấy dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 (TISCO2) do TISCO làm chủ đầu tư, VNS cấp quyết định đầu tư.
Trên cơ sở đề nghị của VNS, Bộ Công nghiệp (nay là Bộ Công thương) và các bộ ngành liên quan, tháng 4-2005, Thủ tướng đồng ý chủ trương đầu tư dự án TISCO2.
Quyết định phê duyệt báo cáo nghiên cứu khả thi dự án của VNS xác định tổng mức đầu tư dự án là hơn 3.800 tỉ đồng. Đơn vị trúng thầu là Tập đoàn Khoa học công nghệ và thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC).
Tháng 7-2007, TISCO ký hợp đồng số 01 EPC với đại diện của MCC. Giá trị hợp đồng là hơn 160 triệu USD, đây là giá trọn gói, không thay đổi trong suốt quá trình thực hiện hợp đồng.
Tuy nhiên, từ tháng 8-2008, sau hơn 11 tháng khởi công xây dựng, MCC chưa hoàn thành thiết kế chi tiết các hạng mục, chưa lựa chọn và ký được hợp đồng với nhà thầu phụ, chưa triển khai thi công bất kỳ hạng mục nào của gói thầu.
Ngược lại, công ty này còn có nhiều văn bản gửi TISCO đề nghị kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng, đề nghị điều chỉnh giá hợp đồng 01 EPC với tổng chi phí tăng thêm là hơn 138 triệu USD không có cơ sở.
Dù vậy, TISCO đã có văn bản gửi Bộ Công thương và VNS đề nghị "cho giải quyết đặc cách" về giá thiết bị và các chi phí khác đối với dự án.
Tiếp đó, VNS có văn bản gửi Bộ Công thương, trong đó có nội dung: "Để cùng chia sẻ khó khăn với MCC, chủ đầu tư sẽ đề nghị lên các cơ quan có thẩm quyền xem xét giải quyết điều chỉnh đối với phần xây dựng (phần C) của hợp đồng...".
Năm 2012, VNS xin ý kiến chấp thuận điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án. Tiếp đó VNS xin ý kiến Bộ Công thương và bộ này có văn bản đề nghị Thủ tướng xem xét chấp thuận việc điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án lên 8.100 tỉ đồng (tăng hơn 4.200 tỉ đồng).
Cũng theo kết luận điều tra, sau hơn 11 tháng khởi công, dù chưa triển khai thi công bất kỳ hạng mục nào của gói thầu nhưng MCC tự ý dừng hợp đồng, rút hết người về nước. MCC còn đề nghị kéo dài thời gian và tăng giá hợp đồng 01 EPC thêm 138 triệu USD.
Theo quy định, MCC phải chịu trách nhiệm lựa chọn, ký hợp đồng, trực tiếp thanh toán cho nhà thầu phụ thực hiện phần C hợp đồng. Tuy nhiên, các bị can trong vụ án đã chỉ đạo, tổ chức đàm phán với MCC tách phần C ra khỏi hợp đồng để TISCO tổ chức thực hiện và chịu mọi rủi ro.
Chưa hết, với chức trách nhiệm vụ được giao, thay vì chỉ đạo áp dụng điều khoản để dừng hợp đồng, báo cáo người có thẩm quyền xem xét hủy đấu thầu, thu hồi tiền tạm ứng đối với MCCC, các bị can tại TISCO và VNS lại quyết tâm bằng mọi biện pháp tiếp tục thực hiện dự án.
Các bị can còn chỉ đạo các đơn vị có chức năng tại VNS, TISCO tham mưu đề xuất, ký các văn bản báo cáo đề nghị Bộ Công thương báo cáo Thủ tướng cho điều chỉnh chi phí phần C, điều chỉnh hợp đồng 01 EPC.
Những hành vi trên đã làm thay đổi bản chất, phá vỡ nguyên tắc quản lý hợp đồng 01 EPC, tạo điều kiện cho MCC có lý do chối bỏ trách nhiệm thực hiện hợp đồng EPC số 01. Đây cũng là nguyên nhân chính dẫn đến TISCO không kiểm soát được chi phí đầu tư vào dự án, không ràng buộc trách nhiệm của nhà thầu phụ về tiến độ, giá trị hợp đồng làm dự án phải dừng thi công gây thất thoát lãng phí tài sản cho Nhà nước.
Tính đến ngày 31-12-2018, TISCO đã giải ngân cho dự án hơn 4.400 tỉ đồng, trong đó vốn vay VDB Bắc Kạn - Thái Nguyên là 1.400 tỉ đồng, vay VietinBank Hà Nội 1.600 tỉ đồng.
Cơ quan điều tra xác thiệt hại do vụ án gây ra là hơn 830 tỉ đồng. Đây là số tiền TISCO đã trả các ngân hàng từ khi dự án chậm tiến độ, dừng thi công đến thời điểm vụ án bị khởi tố.
