Chuyện về gia đình 15 năm không giấy tờ tùy thân

Căn nhà chỉ vỏn vẹn khoảng 26 m2 xiêu vẹo nằm trong con hẻm nhỏ trên đường số 42, phường Hiệp Bình Chánh, quận Thủ Đức, TP.HCM, là nơi cả gia đình bà Nguyễn Thị Đen (sinh năm 1964) sinh sống. Khó khăn hơn nữa vì nhiều năm qua, vợ chồng bà và các con, các cháu phải sống trong cảnh không có giấy tờ tùy thân, con không biết chữ, cháu không được đăng ký khai sinh và đến trường.

Ba thế hệ “vô danh”

Vừa tới nhà, bà Đen vội bảo đứa cháu nhỏ chạy vào trong cầm cuốn sổ tạm trú ra khoe với vẻ mặt rạng rỡ: “Tụi nhỏ được đăng ký tạm trú, được đi học rồi cô ơi, tôi mới nhận được cuốn sổ mấy hôm thì cô tới nè…”.

Nói rồi bà Đen bắt đầu kể về câu chuyện đầy gian truân để có được cuốn sổ ấy. Vợ chồng bà vốn có với nhau ba đứa con. Người con gái đầu lòng lập gia đình và sinh được hai đứa con nữa, ở chung với bà. Năm 2003, vợ chồng bà chuyển từ tỉnh Vĩnh Long lên phường Hiệp Bình Chánh, quận Thủ Đức mua đất cất nhà. Sau đó, dù đã được UBND quận Thủ Đức cấp số nhà tạm nhưng gia đình bà chưa làm được thủ tục xin cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu.

Thế rồi từ việc không có giấy tờ nhà mà cả gia đình bà không thể đăng ký tạm trú để xin cấp sổ hộ khẩu. Không có sổ hộ khẩu đồng nghĩa với việc không làm được chứng minh nhân dân, cứ thế cả gia đình bà từ già trẻ lớn bé không một ai có giấy tờ tùy thân. Bà Đen nhớ lại: “Sống mười mấy năm mà không có sổ hộ khẩu, không có chứng minh nhân dân, làm gì cũng không được, cô ạ!”.

Bà Đen rưng rưng kể: “Vợ chồng tôi không biết chữ, lúc ấy cuộc sống khó khăn lắm, mua được mảnh đất, cất được căn nhà để ở là quá sức lắm rồi. Vợ chồng tôi làm đủ nghề để sống từ phụ hồ, bán sương sáo, bán đậu hũ, lượm ve chai..., cố gắng kiếm tiền lo cho ba đứa con”. Vợ chồng bà Đen nghèo chạy cái ăn còn không đủ nên không có tiền cho ba đứa con đi học, từ nhỏ chúng đã phải ở nhà phụ cha mẹ kiếm cơm.

Không có giấy tờ lại không biết chữ, các con bà đi xin việc ở đâu cũng bị từ chối. Lăn lộn tìm kế mưu sinh, hai con trai thì đi làm sơn nước, phụ hồ, con gái thì chà nhám, phụ hồ, ai kêu đâu thì làm đó, công việc cực khổ mà thu nhập chẳng bao nhiêu. Hai con trai của bà muốn trở thành tài xế taxi nhưng không có giấy tờ tùy thân nên không được thi bằng lái. “Thấy các con cực khổ mà tôi thấy thương, bản thân tôi cũng chỉ quanh quẩn ở nhà, đi đâu cũng sợ lạc vì không biết tên đường sá” - bà Đen nghẹn ngào.

Rồi đến năm 2015, chồng bà Đen chết, bà lại một mình gồng gánh cùng các con nương tựa vào nhau để sống. Hai con trai chưa lập gia đình. Riêng con gái thì đã có chồng nhưng không thể đăng ký kết hôn vì không có giấy tờ. Tội nghiệp nhất là khi chị này sinh con nhưng cũng không thể làm giấy khai sinh. Dù gia đình nhiều lần đến UBND phường mong được giải quyết nhưng vẫn vướng vì không có giấy tờ cư trú.

Bà Nguyễn Thị Đen và hai cháu ngoại vui mừng với cuốn sổ tạm trú. Ảnh: YẾN CHÂU

“Báu vật” cuốn sổ tạm trú

Thấy các con không biết chữ, nay các cháu lại đến tuổi đi học nhưng không được đến trường, bà Đen không đành lòng. Bà tìm hỏi khắp nơi và cuối cùng người hàng xóm tốt bụng đã chỉ bà đến Trung tâm Trợ giúp pháp lý TP.HCM cậy nhờ. “Tôi già rồi, không có giấy tờ cũng chả sao nhưng tụi nó còn cả tương lai phía trước nên bằng mọi cách phải cho chúng đi học”.

Nhận được yêu cầu trợ giúp, Trung tâm Trợ giúp pháp lý TP đã cử trợ giúp viên đến tận nhà bà Đen tìm hiểu sự việc và hướng dẫn. Do trước khi chuyển về TP.HCM gia đình bà Đen sống tại Vĩnh Long nên trợ giúp viên đã hướng dẫn gia đình về lại Vĩnh Long để xin xác nhận chưa đăng ký thường trú tại đó.

Sau đó trợ giúp viên hướng dẫn bà Đen đăng ký tạm trú tại quận Thủ Đức. Gia đình bà không ai biết chữ, đi tới đâu cũng gặp khó khăn nên trợ giúp viên đã cùng bà Đen đến Công an phường Hiệp Bình Chánh trực tiếp làm hồ sơ tạm trú.

Ngày 17-11-2017, cả gia đình bà đã được công an phường cấp sổ tạm trú. Bà bảo dù không biết trong cuốn sổ ấy người ta viết nội dung gì nhưng với gia đình bà nó quý như một báu vật vậy. Vì thế mỗi lần nhắc về cuốn sổ ấy bà Đen vẫn không kìm hết được sự vui sướng và háo hức.

Sau đó gia đình bà bắt đầu đi làm giấy khai sinh cho hai đứa cháu. Khi phát hiện giấy chứng sinh của một cháu bị thất lạc, trợ giúp viên lại cùng gia đình đến BV Từ Dũ nơi cháu sinh để xin trích lục giấy chứng sinh. Lúc này con gái bà đang mang bầu đứa con thứ ba và sắp sinh nên việc đi lại gặp nhiều khó khăn.

Thấy vậy trợ giúp viên lại tích cực giúp gia đình hỗ trợ đăng ký khai sinh và làm tạm trú cho hai trẻ. Cuối cùng, ngày 25-5-2018, UBND phường Hiệp Bình Chánh đã cấp giấy khai sinh và ngày 8-6 đã đăng ký nhập tạm trú cho hai cháu theo mẹ.