Liên quan đến việc xử lý tài sản, thu nhập kê khai không trung thực hoặc tài sản, thu nhập tăng thêm mà không được giải trình một cách hợp lý, Tổng Thanh tra Chính phủ cho biết khi thảo luận về vấn đề này có hai loại ý kiến.
Thu thuế 45% hay phạt hành chính?
Loại ý kiến thứ nhất cho rằng xử lý loại tài sản này được thực hiện thông qua việc xác định đó là hành vi trốn thuế và có quy định về việc chuyển hồ sơ vụ việc từ cơ quan, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập sang cho cơ quan quản lý thuế. Đây cũng là phương án 1 của Điều 59 dự thảo luật.
Tổng Thanhh tra Chính phủ Lê Minh Khái.
Tổng Thanh tra cho biết phương án này phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh cụ thể ở nước ta hiện nay nhằm thể hiện thái độ mạnh mẽ của Nhà nước trong việc xử lý thu nhập, tài sản có nguồn gốc không rõ ràng khi cả người kê khai và cơ quan nhà nước có thẩm quyền đều không có đủ bằng chứng về căn cứ xác lập quyền sở hữu theo quy định của pháp luật.
“Luật Phòng, chống tham nhũng coi như đã có một khoản thu nhập vãng lai chưa được kê khai và phải nộp thuế của người có nghĩa vụ kê khai và do vậy sẽ phát sinh trách nhiệm nộp thuế theo quy định của pháp luật” - ông Khái nói.
Ngoài ra, phương án này thể hiện rõ tinh thần việc thu thuế không loại trừ trách nhiệm hình sự và tịch thu tài sản, thu nhập đối với người có nghĩa vụ kê khai, nếu như các cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình giải quyết một vụ án hình sự khác chứng minh được tài sản, thu nhập này là do phạm tội mà có (để tránh cách hiểu theo hướng hợp pháp hóa 55% giá trị còn lại của tài sản, thu nhập không có nguồn gốc rõ ràng).
Việc thu thuế chỉ được thực hiện sau khi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã tiến hành xác minh, kết luận người kê khai không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc hình thành và chưa có đủ bằng chứng kết luận tài sản, thu nhập này là do phạm tội mà có.
Theo ông Khái, Chính phủ lựa chọn phương án 1. Theo đó, sau 30 ngày có kết luận tài sản, thu nhập thực tế của người có nghĩa vụ kê khai lớn hơn tài sản, thu nhập đã kê khai hoặc có tài sản, thu nhập tăng thêm mà người kê khai không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc và chưa có căn cứ xác định do phạm tội mà có, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập gửi kết luận này đến cơ quan quản lý thuế có thẩm quyền yêu cầu thực hiện việc thu thuế thu nhập cá nhân. Loại tài sản thu nhập này sẽ đánh thuế với mức thuế suất 45%.
Loại ý kiến thứ hai đề nghị quy định hình thức xử phạt phù hợp và coi hành vi nêu trên là hành vi vi phạm hành chính của người có nghĩa vụ kê khai trong lĩnh vực phòng, chống tham nhũng.
Theo Tổng Thanh tra Lê Minh Khái, Chính phủ thấy rằng nếu theo loại ý kiến thứ hai thì có một số hạn chế cần được tiếp tục nghiên cứu, làm rõ như thiếu cơ sở xác định thẩm quyền xử phạt, căn cứ xử phạt và mức phạt do không thống nhất với các quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính…
Nhiều quan điểm khác nhau
Trình bày báo cáo thẩm tra sau đó, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng đối với tài sản tham nhũng, tài sản có nguồn gốc bất hợp pháp (do phạm tội, do vi phạm pháp luật mà có) thì tùy từng trường hợp, pháp luật hiện hành đã có quy định cụ thể để xử lý hình sự hoặc xử lý vi phạm hành chính bằng hình thức thu hồi, trả lại cho chủ sở hữu hoặc tịch thu sung công…
Riêng đối với tài sản, thu nhập chênh lệch hoặc tăng thêm mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được về nguồn gốc thì đến nay pháp luật vẫn chưa có quy định để xử lý, trong đó không loại trừ tài sản, thu nhập này có nguồn gốc bất hợp pháp nhưng người có nghĩa vụ kê khai cũng không chứng minh được nguồn gốc hợp pháp và Nhà nước cũng chưa chứng minh được tài sản này do phạm tội, vi phạm pháp luật mà có.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga.
“Việc xác định tính hợp lý của nguồn gốc tài sản nói chung là vấn đề rất phức tạp” - Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nói.
Bà lý giải, đặc điểm xã hội nước ta là người dân, trong đó có cán bộ, công chức có truyền thống tích lũy, tiết kiệm, tặng cho, thừa kế trong gia đình; tài sản của cán bộ, công chức được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau. Trong khi, Nhà nước chưa kiểm soát được thu nhập của toàn xã hội, pháp luật hiện hành cũng chưa quy định buộc người dân phải chứng minh nguồn gốc hình thành số tiền để mua tài sản, nhất là những tài sản có giá trị lớn; chưa quy định đánh thuế đối với tài sản...
Cạnh đó, về mặt pháp lý, BLTTHS quy định trách nhiệm chứng minh tội phạm thuộc về Nhà nước, do đó không thể mặc nhiên coi tài sản không giải trình được hợp lý về nguồn gốc là tài sản do phạm tội tham nhũng mà có để tịch thu bằng biện pháp hình sự...
Nêu quan điểm thẩm tra của Ủy ban Tư pháp về phương án xử lý tài sản, thu nhập kê khai không trung thực, tài sản, thu nhập tăng thêm không giải trình được một cách hợp lý, bà Nga cho biết ủy ban có hai loại ý kiến chủ yếu.
Loại ý kiến thứ nhất tán thành với phương án 1 của dự thảo. Về mức thuế, nhiều ý kiến của Ủy ban Tư pháp tán thành mức thuế suất 45% với những lý do như giải trình của Chính phủ; tuy nhiên cũng có ý kiến đề nghị cân nhắc mức thuế suất cho phù hợp với các quy định của Luật Thuế thu nhập cá nhân.
Trong khi đó, ý kiến khác lại tán thành với phương án 2 của dự thảo luật. Phương án này thể hiện chế tài nghiêm khắc của Nhà nước đối với cán bộ, công chức, viên chức vi phạm nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập; khắc phục tính hình thức trong kê khai tài sản, thu nhập thời gian qua. Tuy nhiên, hiện nay Luật Xử lý vi phạm hành chính chưa quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCTN, chưa quy định về thẩm quyền xử phạt và mức phạt. Do đó, nếu áp dụng theo phương án này thì cần sửa đổi Luật Xử lý vi phạm hành chính để bổ sung xử phạt hành chính trong lĩnh vực PCTN, đồng thời sửa đổi về thẩm quyền, mức phạt. Về mức phạt, Ủy ban Tư pháp đề nghị cân nhắc cho phù hợp.
Ngoài ra, cũng có một số ý kiến đề nghị các phương án khác để xử lý tài sản, thu nhập không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc. Chẳng hạn, tán thành phương án 2 của dự thảo nhưng đề nghị quy định xử lý theo trình tự, thủ tục hành chính, tư pháp. Theo đó, sau khi kết luận tài sản, thu nhập mà người có nghĩa vụ kê khai không giải trình được hợp lý về nguồn gốc thì cơ quan, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập đề nghị tòa án quyết định việc xử lý tài sản. Theo phương án này, UBTVQH cần ban hành pháp lệnh riêng quy định về trình tự, thủ tục giải quyết tại tòa án đối với loại tài sản này.
Có ý kiến đề nghị giữ quy định xử lý vi phạm về minh bạch tài sản, thu nhập như pháp luật hiện hành.
“Đây là lần đầu tiên chúng ta đặt vấn đề xử lý tài sản không giải trình được hợp lý về nguồn gốc và là vấn đề lớn, có liên quan đến quyền sở hữu tài sản là quyền cơ bản của công dân được Hiến định, nên việc xử lý theo phương án nào cần được cân nhắc rất thận trọng, có bước đi phù hợp để vừa đáp ứng yêu cầu PCTN, vừa bảo đảm quyền cơ bản của công dân” - bà Lê Thị Nga nói và đề nghị các ĐBQH thảo luận, cho ý kiến về vấn đề này.
