Nhà thờ Hồi giáo Tinmel (Morocco) được đánh giá là một viên ngọc quý của kiểu kiến trúc Moorish - phong cách kiến trúc độc đáo ở khu vực Bắc Phi và Tây Ban Nha. Nhà thờ này đã khoảng 1.000 năm tuổi.
Gần đây, giới chức Morocco đã cho tiến hành một dự án trùng tu nhà thờ Tinmel. Ngày 8-9, khi nhóm các nhà khảo cổ, sử học và kỹ sư đã gần hoàn thành việc trùng tu thì một trận động đất mạnh xảy ra. Thảm họa đã khiến phần mái vòm phức tạp và những phần kiến trúc đặc sắc của nhà thờ đổ sập.
Giáo sư Abdallah Fili - nhà khảo cổ học tại ĐH El Jadida (Morocco) và là người đứng đầu dự án trùng tu - cho biết nhà thờ Tinmel là “sự phản ánh của một nền văn minh phi thường và là đỉnh cao của nền văn minh này. Đó là một dự án đẹp. Thật không may, số phận lại có quyết định khác”.
Hư hại và sụp đổ
Sau thảm họa, người dân Morocco đau buồn vì mất người thân, hành xóm. Tổng cộng có hơn 3.000 người chết. Nhiều người sống sót lại mất hết nhà cửa và tài sản.
Tuy nhiên, Morocco còn phải chịu một loại mất mát khác khi thảm họa phá hủy một số nhà thờ Hồi giáo, một số cung điện lát gạch tinh xảo ở thành phố (TP) Marrakesh. Ngoài ra, những thành trì cổ kính được người Amazigh, người Berbers bản địa xây dựng cũng bị ảnh hưởng.
Cụ thể, nhà thờ Hồi giáo Koutoubia là di tích được xây dựng từ thế kỷ XII. Đây là một trong những địa điểm thu hút đông khách du lịch, nằm trên khu vực lâu đời nhất của TP Marrakesh. Video quay cảnh nhà thờ khi động đất xảy ra cho thấy ngọn tháp của nhà thờ bị nghiêng qua nghiêng lại, tạo ra những đống bụi. Các vết nứt cũng xuất hiện bên trong nhà thờ.
Thiệt hại tại nhà thờ Hồi giáo Kharbouch còn nghiêm trọng hơn. Nhà thờ nằm ở đầu của quảng trường Djemaa El Fna (trung tâm TP Marrakesh) - nơi tập trung đông khách du lịch, các nghệ sĩ biểu diễn và các quầy hàng. Tháp của nhà thờ này bị sập hoàn toàn, khiến nhiều người bị thương.
Bà Khadija Chuegra - người chứng kiến cảnh ngọn tháp của nhà thờ Kharbouch sụp đổ - cho biết: “Chúng tôi sợ hãi và thực sự đau buồn”.
Theo một quan chức địa phương, sau trận động đất, quảng trường Djemaa El Fna đã bị phong tỏa. Các chuyên gia đang đánh giá thiệt hại do trận động đất gây nên với di tích này.
“Tôi rất muốn đến đó và cầu nguyện cho những người đã khuất, nhưng tôi sợ nhà thờ có thể sụp đổ” - bà Chuegra nói.
Hỗ trợ để tiến lên
Ở những nơi khác tại TP Marrakesh, một số bảo tàng và cung điện đã đóng cửa, ngưng không đón du khách. Các chuyên gia đánh giá các di tích này đang trong tình trạng thiệt hại nghiêm trọng. Một số công trình phải dùng đến thiết bị hỗ trợ để chống đỡ bên ngoài.
Các cung điện nằm trong khu vực có tường bao quanh của TP. Tường này được gọi là Medina - một mê cung trải dài với những con hẻm hẹp và nhiều cánh cửa. Thông qua các cánh cửa trên Medina, du khách có thể đến được nhà của nhiều người dân trong thành phố, thậm chí một số cánh cửa còn dẫn đến nhà nghỉ dành cho khách du lịch.
Sau cơn động đất, các bức tường của Medina vẫn nguyên vẹn. Những ngôi nhà được những cánh cửa của Medina dẫn tới dường như chỉ có vài vết nứt nhỏ.
Tuy nhiên, bà Jamila Fouzi - cư dân trong khu vực Medina - cho biết: “Đừng để tất cả những điều này lừa bạn. Một cơn địa chấn nữa có thể làm tất cả những bức tường này sụp đổ”. Hàng xóm của bà Fouzi đã thu dọn đồ đạc để có thể kịp thời phản ứng khi tình huống xấu xảy ra.
Xa trên dãy núi Atlas, những thiệt hại vẫn chưa được thống kê hết.
Khu vực này có rất nhiều di tích lịch sử, bao gồm các bản khắc đá thời tiền sử, nhà thờ, lăng mộ của người Hồi giáo và Do Thái. Đây được xem là một khu vực xa xôi của TP Marrakesh. Nhiều người ở trung tâm TP thậm chí còn không biết là có người sống ở khu vực này.
Trên Dãy Atlas còn có những di tích của bộ lạc Amazigh. Theo The New York Times, các di tích này chủ yếu là những tòa thành khổng lồ (casbah). Những tòa thành này cao chót vót, nằm giữa núi, được xem như biểu tượng cho quyền lực và ảnh hưởng của bộ lạc Amazigh.
Ông Brahim El Guabli - giáo sư nghiên cứu về văn hóa Amazigh và Ả Rập - cho biết các tòa thành này là “minh chứng xuất sắc về bí quyết kiến trúc của người Amazigh. Các tòa thành này được xây dựng bằng sự kiên nhẫn. Chúng ta phải bảo tồn chúng cho các thế hệ tương lai”.
Giáo sư El Guabli cho biết tòa thành Goundafi - nằm gần tâm chấn của trận động đất - gần như đã bị phá hủy.
Ông El Glaoui cho biết gia đình ông thiếu phương tiện để khôi phục lại đống đổ nát và sẽ nhờ chính phủ giúp đỡ. Theo ông, nếu thành công, đây sẽ là sự hỗ trợ hiếm hoi dành cho vùng dân cư của Dãy Atlas.
“Sau nỗi buồn, sau cú sốc khủng khiếp, tôi nghĩ rằng chúng tôi buộc phải có một tinh thần mới. Vì vùng núi này đang tụt hậu nên tôi mong rằng đây là cơ hội để nó tiến lên phía trước” - ông El Glaoui nói.
