Không buộc can thiệp y học khi công nhận người chuyển đổi giới tính

Ngày 26-8, tại Hà Nội, hơn 80 đại biểu đến từ các cơ quan của Quốc hội, các bộ, ngành liên quan như Bộ Y tế, Bộ LĐ-TB&XH, Bộ Tư pháp, các tổ chức xã hội, cơ quan nghiên cứu, tổ chức quốc tế và Liên Hợp Quốc đã cùng trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm quốc tế đóng góp cho dự thảo Luật chuyển đổi giới tính.

Bổ sung nội dung để hoàn thiện dự thảo

Bà Nguyễn Thị Kim Thúy, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội, cho biết vấn đề công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm quyền con người, quyền công dân nói chung là quan điểm xuyên suốt, nhất quán của Đảng, Nhà nước Việt Nam.

Đối với quyền của người đồng tính, song tính, chuyển giới, những năm qua Việt Nam đã có một số bước tiến trong việc bảo đảm các quyền này, cụ thể: Hiến pháp quy định công dân nam, nữ bình đẳng về mọi mặt; Nhà nước có chính sách bảo đảm quyền và cơ hội bình đẳng giới; nghiêm cấm phân biệt đối xử về giới; năm 2014 Luật Hôn nhân và Gia đình được sửa đổi, trong đó bỏ quy định cấm kết hôn giữa những người cùng giới tính; năm 2015 Bộ luật Dân sự được sửa đổi, trong đó bỏ quy định cấm phẫu thuật chuyển đổi giới tính với những người đã hoàn thiện về mặt giới tính, đồng thời hợp pháp hóa quyền chuyển đổi giới tính…

Thông tin về dự án Luật chuyển đổi giới tính, bà Thúy cho biết các cơ quan của Quốc hội sẽ xem xét, cho ý kiến đối với hồ sơ dự án luật khi Chính phủ trình. Đồng thời, theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội, để tiếp tục hoàn thiện hồ sơ dự án luật, cơ quan chủ trì soạn thảo cần quan tâm đến hai vấn đề.

Thứ nhất, nghiên cứu, bổ sung quy định hỗ trợ về tâm sinh lý đối với nhóm trẻ dưới 16 tuổi có bản dạng giới khác với giới tính khi sinh, để giúp các em phòng tránh các hậu quả tiêu cực có thể có do tình trạng “bức bối giới”, “phiền muộn giới” mang lại.

Thứ hai, nghiên cứu bổ sung quy định về trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan, đặc biệt là Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Bộ GD&ĐT, Bộ LĐ-TB&XH…

Dự thảo luật quy định rõ người chuyển đổi giới tính được đề nghị công nhận là người chuyển đổi giới tính mà không bắt buộc phải thực hiện can thiệp y học.

Can thiệp y học trên tinh thần tự nguyện

Theo Bộ Y tế, ước tính có khoảng 480.000 người chuyển giới tại Việt Nam. Do các định kiến trong xã hội, người chuyển giới thường phải đối mặt với sự kỳ thị và phân biệt đối xử trên nhiều phương diện.

Mặc dù Quốc hội đã thông qua Bộ luật Dân sự năm 2015, công nhận quyền được chuyển đổi giới tính nhưng vì chưa có khung pháp lý cụ thể, người chuyển giới tại Việt Nam vẫn phải đi nước ngoài hoặc tới các cơ sở khám chữa bệnh bất hợp pháp tại Việt Nam để thực hiện các can thiệp y tế, từ đó gây ra nhiều hệ lụy về vấn đề sức khỏe, tính mạng.

Sau khoảng thời gian trì hoãn do dịch COVID-19, cuối tháng 6 vừa qua, Bộ Y tế đã báo cáo Chính phủ về hồ sơ đề nghị xây dựng dự án Luật chuyển đổi giới tính. Nếu được xây dựng và thông qua, Luật chuyển đổi giới tính sẽ cho phép người chuyển giới nam và nữ chuyển đổi giới tính của họ tại Việt Nam một cách hợp pháp.

Thông tin về tiến trình xây dựng, cập nhật và những kế hoạch tiếp theo cho dự thảo luật, bà Phạm Thị Hảo - chuyên viên Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho biết nguyên tắc cơ bản của chuyển đổi giới tính là đảm bảo cho người có mong muốn chuyển đổi giới tính được sống thật với giới tính mà họ mong muốn; thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính trên cơ sở tự nguyện của người đề nghị chuyển đổi giới tính; không kỳ thị, không phân biệt đối xử đối với người chuyển đổi giới tính và gia đình họ…

Dự thảo luật quy định rõ về quyền và nghĩa vụ của người chuyển đổi giới tính như được đề nghị công nhận là người chuyển đổi giới tính mà không bắt buộc phải thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính; việc thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính là hoàn toàn tự nguyện; được giữ nguyên quan hệ cha, mẹ, con cũng như quyền và nghĩa vụ từ quan hệ hôn nhân gia đình bao gồm cả việc nhận nuôi con nuôi; được giữ nguyên quyền lợi trên các văn bằng, chứng chỉ đã đứng tên; được tham gia thi đấu thể thao theo quy định của pháp luật; không bị bắt buộc phải triệt sản khi phẫu thuật bộ phận sinh dục…

Cạnh đó, dự thảo luật cũng nêu rõ các hành vi bị nghiêm cấm như lợi dụng người chuyển đổi giới tính để mua bán người, bóc lột sức lao động, xâm hại tình dục hoặc có các hành vi trái pháp luật khác; triệt sản khi phẫu thuật bộ phận sinh dục mà người đó không đồng ý; bắt buộc người chuyển đổi giới tính nghỉ học, thôi việc vì lý do chuyển đổi giới tính…

Đại diện Bộ Y tế cũng cho biết nội dung dự thảo luật còn quy định điều kiện, hồ sơ, thủ tục đối với tổ chức, cá nhân thực hiện xác định tâm lý, can thiệp y học để chuyển đổi giới tính. Trong đó, quy định về điều kiện đối với bệnh viện, bác sĩ được phép điều trị nội tiết tố sinh dục để chuyển đổi giới tính; phẫu thuật để chuyển đổi giới tính…

Ngoài ra, dự thảo luật đề cập đến nhiều quy định khác như hồ sơ, thủ tục cho phép bệnh viện được phép thực hiện can thiệp y học để chuyển đổi giới tính; quy định chuyên môn để nhận diện giới khác với giới tính sinh học hoàn thiện; quy định chuyên môn về điều trị nội tiết tố sinh dục để chuyển đổi giới tính…