Theo tờ Politico, sau khi thành công giành quyền kiểm soát Afghanistan, Taliban đã thu giữ kho vũ khí và thiết bị do Mỹ sản xuất trị giá hàng tỉ USD, bao gồm các loại vũ khí hạng nhẹ, xe bán tải, trực thăng và các loại máy bay không người lái.
Điều này làm dấy lên những quan ngại về sự xuất hiện của một “chợ đen vũ khí Mỹ” và rất có thể số vũ khí này sẽ đến tay các nhóm khủng bố và phiến quân trong khu vực.
Nguy cơ vũ khí Mỹ rơi vào tay khủng bố
Quyền Giám đốc Viện Hòa bình Flemish Nils Duquet cho biết: “Những vũ khí đang nằm trong tay chính quyền Taliban có thể sẽ được mua bán trong khu vực trong nhiều thập niên tới. Hiện tại, kho vũ khí này là một công cụ rất hữu ích để kiểm soát lãnh thổ".
Các chiến binh Taliban tuần tra các khu phố ở thủ đô Kabul, Afghanistan. Ảnh: AP
Bà Colin Clarke - Giám đốc chính sách và nghiên cứu của Tổ chức The Soufan Group - cho biết: “Tôi chắc chắn rằng một số thiết bị này sẽ rơi vào tay Al-Qaeda và những lực lượng khác. Đây là điều không thể tránh khỏi”.
Theo bà Clarke, thông thường, các nhóm khủng bố như Taliban sẽ không bán các loại vũ khí hạng nhẹ vào thời gian đầu sau khi thu được. Tuy nhiên, tình thế có thể sẽ thay đổi khi nhóm này cần tiền để điều hành đất nước.
Ông Guy Lamb - Giám đốc bộ phận nghiên cứu an ninh và bạo lực quốc tế tại Đại học Cape Town (Nam Phi) - cho biết việc buôn bán vũ khí của Mỹ đó có thể dẫn đến nguy cơ an ninh nghiêm trọng đối với các quốc gia xung quanh Afghanistan, vì các loại vũ khí này có thể dễ dàng đến tay các nhóm phiến quân trong và ngoài Afghanistan, chẳng hạn như Pakistan. Theo ông, thông thường thì “các tay lái súng sẽ chủ động liên hệ trả tiền hoặc đổi hàng hóa đắt giá để lấy vũ khí".
Chuyên gia thuộc nhóm Nghiên cứu Vũ trang Xung đột (CAR) Justine Fleischner cho biết khả năng rất cao một phần khí tài mà Mỹ viện trợ cho Afghanistan đã rơi vào tay của nhóm khủng bố Al-Qaeda và phiến quân Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS). Theo bà Fleischner, những tổ chức này có thể đã lợi dụng tình hình hỗn loạn và mối liên hệ địa phương để có được số khí tài trên.
Thách thức của Taliban đối với số vũ khí thu được
Theo Politico, Taliban phải đối mặt với một số vấn đề lớn về việc bảo dưỡng và sửa chữa các khí tài đã thu được. Các loại vũ khí phức tạp như máy bay và thiết bị liên lạc có thể sẽ không hoạt động được trong vòng vài tháng tới.
Ngay cả các lực lượng lục quân và không quân Afghanistan cũng không thể bảo trì máy bay và các phương tiện này nếu không có sự giúp đỡ từ nước ngoài. Máy bay chiến đấu A-29 hay trực thăng Black Hawk đòi hỏi kỹ thuật sửa chữa phức tạp, dễ dàng bị vô hiệu hóa một khi mất nguồn cung ứng phụ tùng từ Mỹ.
Tuy nhiên, bà Fleischner cho biết Taliban vẫn có đủ khả năng duy trì trang thiết bị do Nga chế tạo một cách vô thời hạn.
Trong 20 năm qua, viện trợ quân sự mà Mỹ dành cho Afghanistan đã lên đến con số 83 tỉ USD. Số tiền này chủ yếu được dùng để đầu tư cho chương trình huấn luyện và vũ trang. Kể từ năm 2003, Mỹ đã cung cấp cho các lực lượng Afghanistan ít nhất 600.000 vũ khí hạng nhẹ như súng trường M-16 và M-4, 76.000 phương tiện cơ giới, 16.000 thiết bị nhìn đêm, 162.000 bộ đàm cùng các thiết bị liên lạc khác.
Trong khoảng thời gian từ năm 2017-2019, Mỹ đã viện trợ thêm 4.700 xe thiết giáp Humvee, 20.000 lựu đạn và hàng nghìn cơ số đạn, theo báo cáo của Tổng Thanh tra Đặc biệt về Tái thiết Afghanistan (SIGAR) năm 2020.
Từ lâu, SIGAR phản ánh thực trạng hàng nghìn súng trường và các thiết bị khác đã “biến mất” ngay sau khi được chuyển đến các đơn vị ở Afghanistan. Taliban cũng không ngừng phô trương sức mạnh với vũ khí do Mỹ sản xuất. Tuy nhiên, chưa bao giờ họ nắm trong tay nhiều vũ khí như lúc này.
Theo Politico, chính phủ Mỹ đang chật vật để kiểm kê vũ khí, bao gồm số lượng và tình trạng sử dụng, mà quân đội Afghanistan đã giao nộp cho Taliban. Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan ước tính một lượng lớn vũ khí đã rơi vào tay Taliban, song chưa đưa ra báo cáo số lượng cụ thể.
