Nếu được Quốc hội đồng ý, đề án thí điểm để nhân dân bầu trực tiếp chủ tịch xã sẽ được thực hiện từ tháng 4-2009. Để góp thêm ý kiến cho chủ trương này, Pháp Luật TP.HCM đã trao đổi với ông Đỗ Duy Thường - nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam về kinh nghiệm, bài học rút ra từ việc dân bầu trực tiếp trưởng thôn mười năm qua.
Quá nhiều ứng cử viên: Tính sao?
. Cách thức để bầu trực tiếp trưởng thôn như thế nào, thưa ông?
. Số lượng ứng cử viên để bầu vào chức trưởng thôn là mấy người? Nếu có quá nhiều ứng cử viên đủ tiêu chuẩn thì loại bớt thế nào?
+ Lúc đầu mình chủ trương chỉ để hai ứng cử viên để bầu một. Một người thì ban công tác Mặt trận đã chọn rồi, chỉ còn lại một người được chọn nữa thôi. Nhưng ở bước hai, dân được đề cử và ứng cử, người ta hoàn toàn có thể giới thiệu nhiều người có đủ tiêu chuẩn. Những người không đủ tiêu chuẩn thì loại dễ rồi nhưng còn lại bốn, năm anh đều xứng đáng thì chọn anh nào? Nếu Mặt trận giải quyết không khéo thì người ta sẽ bảo là “ông” thiên vị, dư luận nhân dân không hay.
. Có trường hợp nào số lượng ứng cử viên được chọn nhiều hơn mức quy định không?
+ Về nguyên tắc, ban công tác Mặt trận được quyền chọn người. Nhưng ở nhiều nơi, nhất là những nơi được coi là điểm nóng thì dân không đồng ý, yêu cầu để thế cho dân bầu nếu không có ai rút tên. Như vậy là Mặt trận phải thống nhất nguyên tắc bầu là lấy tín nhiệm từ cao xuống thấp. Cuối cùng, những nơi để năm hoặc bảy ứng cử viên cũng bầu được trưởng thôn. Qua thực tiễn, tôi thấy ở những nơi như thế vừa đảm bảo được dân chủ mà vẫn chọn được trưởng thôn. Người được chọn ý thức rất cao trách nhiệm của mình. Đấy bài học là ở những điểm nóng để bảy bầu một, là nếu dân chủ được mở rộng thích hợp thì yên dân. Điều quan trọng là thực hiện quy trình bầu cử phải khách quan.
Làm không tốt sẽ bị bãi nhiệm ngay
. Sau mười năm phát huy quyền dân chủ trực tiếp của người dân bằng bước tập dợt bầu trưởng thôn ở cơ sở, theo ông cái được lớn nhất là gì?
+ Cái được lớn nhất là phát huy được quyền dân chủ của nhân dân. Dân cũng thấy rằng qua cuộc sàng lọc trực tiếp như thế mới bầu được trưởng thôn nên cũng đánh giá cao vị trí này. Dân coi ông trưởng thôn là người của dân, làm việc cho dân, dân trực tiếp giám sát nên sẽ ủng hộ cho trưởng thôn, nếu trưởng thôn không vì dân sẽ bị miễn nhiệm, bãi nhiệm ngay. Nếu anh làm tốt thì nhiệm kỳ sau sẽ được bầu, nếu không làm tốt thì người ta gạt anh ra.
. Những khó khăn gì đã phát sinh khi bầu trưởng thôn?
+ Có ý kiến cho rằng trưởng thôn không phải là một cấp hành chính, cũng không phải là người của Mặt trận, vì thế không nên quy định quy trình cứng nhắc mà nên để cơ sở tùy ý vận dụng. Tư tưởng cục bộ dòng họ, xóm trên, xóm dưới ở một số nơi cũng ảnh hưởng tiêu cực đến việc bầu trực tiếp trưởng thôn.
. Ở nơi dân trí cao thì việc bầu trưởng thôn có dễ hơn chăng?
+ Nói dân trí cao mà bầu cử dễ thì chưa hẳn đâu. Dân trí cao thì công việc có nhiều cái thuận lợi nhưng người ta sẽ đòi hỏi dân chủ cao hơn, pháp luật phải mở rộng hơn. Nhưng có những nơi mặt bằng dân trí trung bình thì dân bảo pháp luật thế là tốt rồi, cứ theo đó mà làm. Thế nên luật đi quá cũng không được nhưng để thấp hơn mặt bằng dân trí chung cũng không được.
Bầu trực tiếp chủ tịch xã: Dân sẽ làm tốt
. Ông có hoàn toàn yên tâm khi sắp tới thực hiện dân chủ cơ sở trên phạm vi rộng hơn là dân bầu chủ tịch xã?
+ Từ kinh nghiệm bầu trưởng thôn, tôi ủng hộ việc mở rộng dân chủ lên một bước nữa để dân lựa chọn người của mình ra gách vác việc chung. Chủ tịch xã là chính quyền của dân, để dân bầu chủ tịch xã có nghĩa là lần đầu tiên dân trực tiếp bầu chính quyền, trực tiếp xây dựng, củng cố chính quyền của dân. Tôi tin rằng Mặt trận và nhân dân sẽ hồ hởi đón nhận chủ trương này, cũng như sẽ thực hiện tốt vai trò, quyền hạn của mình.
. Xin cám ơn ông.
LÊ KIÊN
