Chiều 19-9, tại phiên họp chuyên đề pháp luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (QH) cho ý kiến với dự thảo Luật Giá (sửa đổi). Một trong những vấn đề được quan tâm và cũng còn ý kiến khác nhau liên quan đến việc giữ hay bỏ Quỹ bình ổn giá xăng dầu (BÔGXD).
Chính phủ đề xuất giữ Quỹ bình ổn giá xăng dầu
Bộ Tài chính, cơ quan soạn thảo dự thảo Luật Giá (sửa đổi), khi lấy ý kiến cho dự thảo luật từng đề nghị bỏ quỹ này. Tuy vậy, trình Ủy ban Thường vụ QH, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết Chính phủ dự kiến đưa biện pháp lập quỹ bình ổn giá trong nhóm biện pháp bình ổn giá có thời hạn để quy định một điều riêng (Điều 22 của dự thảo luật).
 |
Điều hành Quỹ bình ổn giá xăng dầu cũng cần linh hoạt hơn, cần tăng trách nhiệm quản lý, công khai, minh bạch. Ảnh: NGUYỆT NHI |
Việc này để đảm bảo tính khả thi, tránh phát sinh trường hợp hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục bình ổn mới lập quỹ. Mặt khác, đây cũng là cơ sở pháp lý để tiếp tục duy trì công cụ Quỹ BÔGXD.
“Tại thời điểm này, giá xăng dầu diễn biến vẫn rất thất thường, khó dự báo nên cơ chế quỹ vẫn rất cần thiết để điều hành giá trong nước nhằm hạn chế những biến động lớn về giá” - tờ trình Chính phủ nêu.
Đưa sách giáo khoa vào danh mục hàng hóa bình ổn giá
Tại cuộc họp, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho hay Chính phủ đề nghị bổ sung sách giáo khoa vào danh mục hàng hóa, dịch vụ bình ổn giá. Ông Phớc cho biết đây là mặt hàng có thị trường cạnh tranh hạn chế, ảnh hưởng lớn đến đời sống người dân. Mặt hàng này được Bộ GD&ĐT đề nghị bổ sung vào danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá. Mặt khác, Nghị quyết kỳ họp thứ ba, QH khóa XV đã thống nhất, yêu cầu bổ sung sách giáo khoa vào danh mục khi sửa đổi Luật Giá.
Thẩm tra nội dung này, đa số ý kiến trong Ủy ban Tài chính - Ngân sách tán thành đề xuất của Chính phủ về việc duy trì Quỹ BÔGXD. “Quỹ bình ổn là một trong những công cụ điều tiết giá xăng dầu trong nước, là biện pháp kinh tế, không phải là can thiệp hành chính” - Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Nguyễn Phú Cường nói.
Cũng theo ông Cường, trong bối cảnh hiện nay, thị trường xăng dầu trong nước vẫn chưa hoàn toàn vận hành theo thị trường, còn có sự điều hành của Nhà nước. “Quản lý điều hành giá bán lẻ xăng dầu trong nước vẫn thông qua giá cơ sở thì việc bỏ quỹ hiện tại là chưa phù hợp” - ông Cường nói tiếp
Ngoài ra, thực tế cho thấy khi giá xăng dầu thế giới biến động, quỹ bình ổn đã phát huy vai trò “điều hòa”, góp phần giảm được tần suất và mức điều chỉnh tăng giá bán xăng dầu. Quỹ này cũng giúp giảm biên độ biến động của giá, từ đó giảm tác động tiêu cực đến sản xuất, kinh doanh, kiểm soát lạm phát.
Do đó, khi giá xăng dầu trên thế giới còn biến động khó lường, với điều kiện chống chịu hiện tại của Việt Nam, khi chu kỳ điều chỉnh giá xăng dầu trong nước còn tương đối dài (10 ngày) thì trước mắt vẫn cần thiết phải duy trì Quỹ BÔGXD.
Nên dùng thuế, phí để điều tiết giá xăng dầu
Tuy nhiên, cũng có ý kiến trong cơ quan thẩm tra không đồng tình với việc tiếp tục duy trì quỹ này. Lý do bởi đây là quỹ tài chính không nằm trong cân đối ngân sách nhà nước và nguồn hình thành được trích lập thông qua giá mua, do người tiêu dùng chi trả (300 đồng/lít). Quỹ không phải từ ngân sách nhà nước, do doanh nghiệp quản lý và quyết định sử dụng nằm tại cơ quan điều hành.
Ý kiến này còn cho rằng giá xăng dầu trong nước hiện đã liên thông với giá thế giới. Việc lập quỹ bản chất là sự can thiệp của Nhà nước vào một mặt hàng có tính nhạy cảm rất cao với thị trường, khiến giá xăng dầu trong nước và thế giới không đồng nhất, không phản ánh đúng tính chất thị trường của hàng hóa.
Thực tế, khi thời điểm giá xăng dầu tăng cao như thời gian qua, trường hợp quỹ bị âm thì doanh nghiệp vẫn phải chi từ quỹ, thậm chí là vay ngân hàng bù vào. Còn khi giá xăng dầu thế giới xuống thấp, giá xăng dầu trong nước lại giảm chậm do phải trích lập quỹ, bù đắp cho phần quỹ âm trước đó. Điều này làm ảnh hưởng đến tâm lý của người tiêu dùng.
Một lý do khác, trường hợp cần điều tiết giá xăng dầu, Nhà nước có thể sử dụng những công cụ khác như thuế, phí hoặc có biện pháp hỗ trợ trực tiếp cho những đối tượng yếu thế chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ giá xăng dầu tăng cao. Đây cũng là công cụ điều tiết chủ yếu mà nhiều quốc gia trên thế giới đang áp dụng.
Ngoài ra, ý kiến này cũng cho rằng việc quy định chung chung là “quỹ bình ổn giá” như trong dự thảo luật có thể chưa chặt chẽ, dẫn đến phát sinh các quỹ khác.
Cần đánh giá tác động khi giữ lại quỹ
Nêu ý kiến, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho rằng Chính phủ cần đánh giá lại hiệu quả việc sử dụng Quỹ BÔGXD thời gian qua. “Nhiều doanh nghiệp phản ánh việc điều hành chưa linh hoạt, làm giá trong nước chưa bám sát giá thị trường” - ông Thanh nói.
Chủ tịch QH Vương Đình Huệ cũng đề nghị Chính phủ cần có báo cáo đánh giá tác động khi đề xuất giữ Quỹ BÔGXD. Ông nhấn mạnh đây là vấn đề còn nhiều ý kiến, quan điểm khác nhau về bỏ hay giữ quỹ này.
Giải trình sau đó, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc khẳng định quỹ bình ổn vừa qua đã cho thấy lợi ích, tác dụng lớn trong ổn định giá xăng dầu trong nước, nhất là trước biến động bất thường của giá thế giới.
Ông Phớc nói để ổn định giá xăng dầu trong nước có các công cụ khác như thuế, phí, điều tiết nguồn cung... Tuy vậy, Quỹ BÔGXD là công cụ điều tiết giá xăng dầu hợp lý, do vậy Chính phủ đề nghị giữ lại quỹ này.
“Thuế, phí chỉ có thể giảm trong ngắn hạn, áp dụng mức thấp trong dài hạn sẽ khó khăn. Chưa kể giảm rồi sau tăng lại cũng không dễ” - Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc nói.
