Hiện các cơ quan quản lý nhà nước đang nỗ lực lành mạnh hóa thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN). Đặc biệt, Nghị định 65/2022 ban hành mới đây quy định về chào bán, giao dịch TPDN riêng lẻ được kỳ vọng sẽ tạo ra nền tảng phát triển một cách bền vững, ổn định cho thị trường TPDN trong thời gian tới.
Bảo vệ được lợi ích của nhà đầu tư
Thông tin minh bạch là yếu tố quan trọng trong việc thu hút đầu tư. Điều này được ông Nguyễn Quang Thuân, Tổng giám đốc Công ty Fiingroup, nhấn mạnh. Ông cho biết: Sau khi Nghị định 65/2022 được ban hành, nhiều nhà đầu tư quốc tế đã bày tỏ sự tin tưởng và mong muốn có thể tham gia thị trường TPDN của Việt Nam.
Cụ thể, Nghị định 65/2022 có nhiều điểm mới cần thiết để góp phần minh bạch hóa thị trường TPDN. Chẳng hạn, theo quy định cũ, tổ chức phát hành chỉ cần công bố thông tin trước khi phát hành và thông báo kết quả phát hành cho nhà đầu tư đăng ký mua trái phiếu. Còn theo nghị định mới, DN phải công bố thông tin trên website của Sở giao dịch chứng khoán, bao gồm thông tin trước khi giao dịch, kết quả đợt phát hành, thông tin định kỳ và các thông tin bất thường. Việc công bố thông tin một cách công khai, chi tiết về đơn vị phát hành là một trong những cách để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhà đầu tư.
Tương tự, TS Nguyễn Hoàng Bình, Trường ĐH RMIT Việt Nam, cũng cho rằng với Nghị định 65/2022, cơ quan quản lý nhà nước đã gia tăng tính bảo vệ nhà đầu tư, siết chặt hơn các quy định về tính chuyên nghiệp của nhà đầu tư trái phiếu.
Ví dụ, Nghị định 65/2022 đưa ra quy định mới là chỉ có nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp mới được phép đầu tư và giao dịch TPDN phát hành riêng lẻ. Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp phải đảm bảo danh mục nắm giữ có giá trị trung bình từ 2 tỉ đồng trong vòng 180 ngày bằng tài sản của nhà đầu tư, không bao gồm tiền vay. Với quy định mới này, cơ hội cho nhà đầu tư cá nhân lách luật như trước đây là cực kỳ khó.
 |
| Thủ tục cho phát hành trái phiếu doanh nghiệp ra công chúng cần phải thông thoáng hơn để hỗ trợ doanh nghiệp. Ảnh: HOÀNG GIANG |
Còn theo ông Nguyễn Hoàng Dương, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính ngân hàng và các tổ chức tài chính (Bộ Tài chính), trước đây xuất hiện tình trạng nhà đầu tư chuyên nghiệp lách luật bằng cách sử dụng hợp đồng hợp tác đầu tư để thu hút nhà đầu tư không chuyên nghiệp tham gia góp vốn mua trái phiếu. Với nghị định mới về phát hành TPDN, nhà đầu tư không được phép bán hoặc cùng góp vốn đầu tư trái phiếu với nhà đầu tư không phải là nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.
Nghị định mới còn bổ sung quy định: DN bắt buộc phải mua lại trái phiếu trước hạn khi vi phạm phương án phát hành, trong đó có phương án sử dụng vốn hoặc vi phạm pháp luật. Mặt khác, việc áp dụng xếp hạng tín nhiệm bắt buộc với một số trường hợp sẽ đem lại lợi ích cho không chỉ nhà đầu tư mà còn với chính nhà phát hành và thị trường nói chung.
“Những nhà đầu tư khi thấy thị trường minh bạch thông tin ở mức độ cao hơn và trái phiếu phát hành có tính thanh khoản hơn, việc tuân thủ quy định pháp luật tăng lên thì họ sẽ tham gia thị trường TPDN nhiều hơn, từ đó giúp thị trường phát triển ổn định và bền vững. Điều này sẽ tốt hơn nhiều so với trước đây khi có quá nhiều nhà đầu tư cá nhân không chuyên nghiệp tham gia” - ông Dương bình luận.
Tiếp tục hoàn thiện nền tảng pháp lý
Theo TS Lê Xuân Nghĩa, chuyên gia kinh tế, với giả định tốc độ tăng trưởng của thị trường TPDN vào khoảng 30% thì chỉ mất sáu năm là thị trường sẽ đạt giá trị 11,6 triệu tỉ đồng. Đây là con số rất lớn, gần như có thể thay thế nguồn vốn trung và dài hạn của ngân hàng.
Quy định chặt chẽ hơn
Một trong những điểm nổi bật tại Nghị định 65/2022 là quy định chặt chẽ hơn về việc chào bán TPDN riêng lẻ. Cụ thể, Nghị định 65/2022 yêu cầu các DN nếu phát hành trái phiếu có tổng giá trị huy động trên 500 tỉ đồng hay cao hơn 50% vốn chủ sở hữu hoặc tổng dư nợ trái phiếu lớn hơn 100% vốn chủ sở hữu thì phải bắt buộc xếp hạng tín nhiệm kể từ năm 2023. Việc xếp hạng tín nhiệm là một bước thay đổi lớn nhằm tăng sự minh bạch và an toàn cho thị trường TPDN.
Cũng theo nghị định mới, các công ty phát hành phải lưu ký tại Trung tâm Lưu ký và đăng ký giao dịch tại Sở giao dịch chứng khoán. Việc này có ưu điểm là xác định và quản lý nhà đầu tư chuyên nghiệp dễ dàng hơn, từ đó bảo vệ quyền lợi cho họ tốt hơn.
TS BÙI DUY TÙNG,Trường ĐH RMIT Việt Nam
Do đó, để thị trường TPDN phát huy vai trò quan trọng trong việc cung cấp vốn trung và dài hạn cho nền kinh tế thì vẫn cần phải tiếp tục hoàn thiện nền tảng pháp lý theo hướng minh bạch, giảm thiểu được rủi ro cho nhà đầu tư và gia tăng tính thanh khoản.
Hiện nay thị trường TPDN đang phát triển chỉ “một cánh”, tức chỉ có thị trường phát hành mà không có thị trường thứ cấp. Điều này đang làm hạn chế đà phát triển cũng như thu hút nhà đầu tư nước ngoài. Trong khi đó, thị trường thứ cấp sẽ hỗ trợ các nhà đầu tư dễ dàng giao dịch cũng như định giá được trái phiếu một cách chính xác. Nhà đầu tư nước ngoài sẽ vào đầu tư trái phiếu với quy mô vốn rất lớn nếu thị trường TPDN có được sân chơi minh bạch, kèm với đó là một hạ tầng tốt về thanh toán, công nghệ…
“Tôi kỳ vọng phát hành trái phiếu riêng lẻ thu hẹp lại, chuyển dần sang phát hành ra công chúng để huy động vốn dễ dàng hơn và giám sát chặt chẽ hơn, cũng như phát huy được việc xếp hạng tín nhiệm. Trái phiếu chỉ phát triển ở phía thị trường phát hành mà không có thị trường thứ cấp thì chưa phải là công cụ huy động vốn dài hạn tốt” - TS Nghĩa nhận định.
Theo ông Đỗ Ngọc Quỳnh, Tổng thư ký Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam, dù phát hành TPDN ra công chúng tiếp cận được nhiều đối tượng, chi phí phát hành và lãi suất thấp, uy tín DN tăng nhưng để đạt được điều kiện phát hành hiện đòi hỏi quy trình, thủ tục mất rất nhiều thời gian. Việc xử lý hồ sơ lâu khiến DN không chủ động được thời gian huy động vốn, bỏ lỡ cơ hội kinh doanh.
 |
| TS Bùi Duy Tùng, Trường ĐH RMIT Việt Nam. |
“Do đó, thủ tục cho phát hành TPDN ra công chúng cần phải thông thoáng hơn, thời gian cấp phép phát hành rút ngắn lại để hỗ trợ DN. Ngoài ra, chúng ta cần mở kênh cho quỹ đầu tư trái phiếu mà hiện còn bị giới hạn đầu tư vào TPDN và phát hành riêng lẻ. Vì quỹ đầu tư chuyên nghiệp thường đánh giá rất kỹ DN phát hành có đạt chuẩn, sau đó mới xây dựng danh mục 5-10 trái phiếu khác nhau để tạo ra chứng chỉ quỹ. Và khi nhà đầu tư cá nhân mua chứng chỉ quỹ này, rủi ro đã giảm rất thấp. Nó cũng tạo nên kênh dẫn vốn cho nền kinh tế một cách hiệu quả hơn” - ông Quỳnh cho biết.
Hỗ trợ doanh nghiệp, củng cố niềm tin nhà đầu tư
Trong ngắn hạn, đối với các DN có áp lực đáo hạn trái phiếu sắp tới mà không có khả năng phát hành TPDN mới hoặc huy động vốn từ các nguồn khác, Chính phủ có thể cân nhắc các biện pháp để hỗ trợ DN vượt qua giai đoạn khó khăn, giảm thiểu nguy cơ vỡ nợ.
Theo đó, Chính phủ có thể tham khảo các giải pháp được áp dụng ở các nước có vấn đề tương tự với thị trường TPDN, chẳng hạn như tái cấu trúc, giãn nợ, lập quỹ bình ổn trái phiếu. Tuy nhiên, các giải pháp đưa ra cần được đánh giá cụ thể trên cơ sở phân tích chi phí - lợi ích (cost-benefit analysis) trước khi áp dụng.
Trong dài hạn cần có lộ trình rõ ràng trong việc ban hành các chính sách, quy định liên quan đến việc phát triển thị trường TPDN. Điều này giúp củng cố và duy trì niềm tin của nhà đầu tư, thu hút sự tham gia của DN, đặc biệt các DN có mức độ tín nhiệm cao trong việc huy động vốn thông qua thị trường TPDN.
TS NGUYỄN HOÀNG BÌNH, Trường ĐH RMIT Việt Nam
 |
