Chỉ thị 16 khiến tố tụng hình sự gặp khó nên phải sửa luật

Sáng 29-11, Văn phòng Chủ tịch nước tổ chức họp báo công bố lệnh của Chủ tịch nước về Luật sửa đổi, bổ sung một số điều và Phụ lục Danh mục chỉ tiêu thống kê quốc gia của Luật Thống kê và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS) vừa được Quốc hội thông qua.

Không sửa luật có thể làm giảm uy tín Nhà nước

Trình bày về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của BLTTHS, Phó viện trưởng VKSND Tối cao Nguyễn Huy Tiến nêu: công an xã (CAX) đã được tổ chức chính quy nhưng BLTTHS chưa quy định CAX được kiểm tra, xác minh sơ bộ khi tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm như công an phường, thị trấn, đồn Công an.

Mặt khác, do triệt để giãn cách theo Chỉ thị 16 lúc COVID-19 diễn biến phức tạp nên quy trình tố tụng đối với các vụ án hình sự gặp khó khăn. Trong khi đó, BLTTHS không cho phép tạm đình chỉ trong trường hợp “vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh. Điều này dẫn đến vụ án, vụ việc không có cách giải quyết tiếp theo đúng quy định của pháp luật.

Mặt khác, theo quy định của pháp luật, trong giai đoạn điều tra, nếu hết thời hạn điều tra mà không thể hoàn thiện được hồ sơ và thực hiện đầy đủ các hoạt động tố tụng theo luật định để chứng minh bị can đã thực hiện tội phạm thì sẽ phải đình chỉ điều tra.

Ông Nguyễn Huy Tiến, Phó viện trưởng thường trực VKSND Tối cao trình bày về Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của BLTTHS. Ảnh: NGỌC THẮNG

Điều này có thể dẫn đến bỏ lọt tội phạm, người phạm tội, phải xem xét trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, thậm chí là xử lý trách nhiệm hình sự đối với người có thẩm quyền tiến hành tố tụng. Đồng thời, có thể làm ảnh hưởng đến uy tín của các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, giảm sút lòng tin trong Nhân dân, trong khi việc này không phải do lỗi chủ quan từ phía các cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.

Thời gian tới, Việt Nam cũng như các nước khác trên thế giới sẽ còn phải chịu những tác động khó lường do biến đổi cực đoan của khí hậu và tình hình dịch bệnh ngày càng phức tạp do chưa kiểm soát được COVID-19 và nguy cơ phát sinh các loại dịch bệnh khác nguy hiểm, có khả năng lây nhiễm cao hơn.

Viện trưởng VKSND Tối cao sẽ quy định chặt chẽ

Vì vậy, cần thiết phải sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 148, khoản 1 Điều 229, khoản 1 Điều 247 BLTTHS theo hướng bổ sung căn cứ tạm đình chỉ “vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh”.

“Việc bổ sung căn cứ tạm đình chỉ này sẽ tạo cơ sở pháp lý để giải quyết những khó khăn, vướng mắc cấp bách từ thực tiễn hiện nay cũng như khả năng phát sinh trong thời gian tới; bảo đảm tốt hơn quyền con người, quyền công dân trong các trường hợp này”, ông Tiến cho hay.

Luật đã bổ sung trách nhiệm kiểm tra, xác minh sơ bộ tố giác, tin báo về tội phạm đối với CAX; bổ sung căn cứ tạm đình chỉ việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh mà cơ quan có thẩm quyền giải quyết không thể kết thúc việc kiểm tra, xác minh để quyết định khởi tố, hoặc không khởi tố vụ án.

Luật cũng bổ sung căn cứ tạm đình chỉ điều tra vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh mà không thể kết thúc điều tra nhưng đã hết thời hạn điều tra; bổ sung căn cứ tạm đình chỉ vụ án hình sự vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh mà không thể tiến hành các hoạt động tố tụng để quyết định việc truy tố nhưng đã hết thời hạn quyết định việc truy tố.

Văn phòng Chủ tịch nước tổ chức công bố hai luật được Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 2. Ảnh: NGỌC THẮNG

“Để bảo đảm áp dụng thống nhất, chặt chẽ, tránh lạm dụng, tạo thuận lợi cho việc hợp nhất Luật và BLTTHS 2015, Luật cũng quy định giao cho Viện trưởng VKSND Tối cao chủ trì, phối hợp với Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và thủ trưởng các cơ quan khác có liên quan quy định chi tiết việc tạm đình chỉ “vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh”.

Trên cơ sở đó, các cơ quan tố tụng sẽ phải cân nhắc, xem xét thận trọng khi quyết định áp dụng căn cứ này đối với từng trường hợp cụ thể, hạn chế tối đa việc ảnh hưởng đến giải quyết vụ án, vụ việc khi được phục hồi”, ông Tiến cho hay.

Do sửa đổi như vậy, Luật cũng sửa đổi, bổ sung Điều 44 Luật Tổ chức Cơ quan điều tra hình sự, bổ sung thêm trách nhiệm của CAX.

Luật này có hiệu lực từ 1-12-2021.