Chiến lược phòng bị của Israel và Iran trước nguy cơ chiến tranh

Những ngày gần đây xuất hiện thông tin Israel sẽ tung đòn trả đũa lên Iran trước ngày 5-11, liên quan cuộc tấn công của Tehran nhằm vào Tel Aviv hồi 1-10 vừa qua. Khả năng đòn trả đũa này sẽ chừng mực như các đợt trả đũa qua lại giữa hai bên trong nhiều tháng gần đây. Tuy nhiên giới quan sát không loại trừ nguy cơ diễn biến sắp tới này sẽ leo thang thành một cuộc chiến toàn diện giữa hai bên. Phần mình, cả Israel và Iran đều đang cấp tập lên chiến lược phòng bị trước nguy cơ chiến tranh.

Israel tăng cường phòng không

Israel đang khẩn trương tăng cường phòng thủ trước nguy cơ chiến tranh trực diện với Iran, theo đài CNN. Chiến lược của Israel hiện vẫn dựa vào hệ thống phòng không nhiều lớp và hỗ trợ từ đồng minh phương Tây.

Tel Aviv hiện đang sở hữu loạt hệ thống phòng không hiện đại có thể đối phó các mối nguy hiểm trên không như tên lửa đạn đạo, tên lửa hành trình,... Theo Tổ chức Phòng thủ Tên lửa Israel (IMDO), lưới phòng không của Israel hiện có lớp đầu là hệ thống Vòm Sắt (Iron Dome), tiếp theo là lá chắn David's Sling (được trang bị các hệ thống Arrow 2 và Arrow 3 do Israel phát triển chung với Mỹ).

Mỹ, đồng minh thân cận của Israel, cho biết sẽ hết mình hỗ trợ Tel Aviv, dù phản đối khả năng nhà nước Do Thái tấn công vào cơ sở hạt nhân của Tehran. Tổng thống Mỹ Joe Biden giữa tháng 10 từng nói rằng Washington sẽ gửi hệ thống chống tên lửa tiên tiến có tên là hệ thống Phòng thủ Khu vực Tầm cao Giai đoạn cuối (THAAD) cho Israel nhằm tăng cường khả năng phòng không của Tel Aviv.

Phát ngôn viên Lầu Năm Góc Pat Ryder cho biết việc Mỹ triển khai hệ thống phòng không THAAD ở Israel sẽ giúp tăng cường năng lực phòng không tích hợp của Tel Aviv. "Đây là một phần trong những điều chỉnh quy mô lớn mà quân đội Mỹ đã thực hiện trong những tháng gần đây, nhằm hỗ trợ phòng thủ cho Israel và bảo vệ người Mỹ khỏi các cuộc tấn công của Iran và các lực lượng dân quân liên kết với Tehran" - hãng tin Reuters dẫn lời ông Ryder.

Về cách thức Israel trả đũa Iran, cuối tuần trước, tài khoản Telegram tên Middle East Spectator đăng tải 2 bộ tài liệu đề ngày 15-10 và 16-10, được đánh dấu là tài liệu tuyệt mật mô tả quá trình chuẩn bị của Israel cho cuộc tấn công trả đũa vào Iran, Reuters đưa tin. Các tài liệu này mô tả các hoạt động vận chuyển vũ khí của Israel, trong đó có tên lửa đạn đạo và tên lửa không đối đất. Các tài liệu đề cập các cuộc tập trận bắn tên lửa không đối đất của không quân Israel, được cho để chuẩn bị cho đòn tấn công Iran.

Một trong các tài liệu mật đề cập điều mà Israel đến nay không xác nhận là việc Tel Aviv sở hữu vũ khí hạt nhân. Tài liệu cũng viết rằng Mỹ không thấy dấu hiệu nào về khả năng Israel có kế hoạch sử dụng vũ khí hạt nhân chống Iran, theo CNN.

Nhiều nước Ả Rập gồm Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), Bahrain và Qatar lo ngại Israel đánh vào các cơ sở dầu mỏ của Iran, nhấn mạnh rằng điều này có thể gây ra những tác động tiêu cực về kinh tế và môi trường cho toàn bộ khu vực Trung Đông, theo CNN.

Iran chú trọng hai trụ cột an ninh

Sau khi triển khai loạt tên lửa và UAV tấn công Israel hôm 1-10, Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran (IRGC) cảnh báo sẽ nghiền nát Israel nếu Tel Aviv tung đòn trả đũa.

"Nếu chế độ Do Thái (Israel) đáp trả với các hoạt động của Iran, họ sẽ phải đối mặt các đòn tấn công nghiền nát" - hãng thông tấn Fars dẫn tuyên bố từ IRGC.

Phía Iran từ đó cho biết đã lên phương án đối phó nếu Israel tấn công. Iran một mặt đang cảnh giác cao độ một mặt tham gia vào các nỗ lực ngoại giao khẩn cấp với các quốc gia ở Trung Đông để đánh giá liệu các nước này có thể hành động để giảm quy mô cuộc trả đũa của Israel hay không và giúp bảo vệ Tehran nếu nỗ lực giảm quy mô không thành công. Theo tờ The New York Times, Iran có tính toán mức độ tấn công Israel hôm 1-10, để không gây thiệt hại đến mức các bên mất kiểm soát, song lại là động thái cần thiết để củng cố sự hỗ trợ trong khu vực, vừa là tín hiệu cho các cường quốc phương Tây rằng nếu không có áp lực ngoại giao lên nhanh chóng Israel, xung đột thậm chí có thể leo thang hơn nữa.

Bà Maha Yahya, Giám đốc Trung tâm Carnegie Trung Đông có trụ sở tại TP Beirut (thủ đô Lebanon), lưu ý rằng Iran đã xây dựng các mối quan hệ đối tác vững chắc khắp Trung Đông gọi “Trục kháng chiến”, gồm với các lực lượng ở Dải Gaza, Iraq, Lebanon, Yemen và các nơi khác. Trên lý thuyết, các nhóm này có thể chiến đấu thay mặt Iran, từ đó Tehran có thể tránh một cuộc đối đầu trực tiếp và nguy hiểm hơn với Israel. “Lợi thế chiến lược của Iran là duy trì được lòng trung thành của các nhóm này trên toàn khu vực và từ đó duy trì được ảnh hưởng của họ” - bà Maha Yahya nhận định.

Đồng tình điều này, theo bà Burcu Ozcelik, chuyên gia cấp cao về an ninh Trung Đông tại Viện An ninh và Quốc phòng Hoàng gia Anh (RUSI), một trụ cột chính trong chính sách an ninh của Iran hiện nay là tăng cường tác động tiềm tàng từ các lực lượng đồng minh từ mạng lưới "vành đai lửa" (gồm Hezbollah ở Lebanon, Hamas và Jihad Hồi giáo ở Gaza, các nhóm vũ trang ở Syria và Iraq, Houthis ở Yemen).

Trụ cột an ninh thứ hai mà Iran rất chú trọng là tên lửa, khi Tehran sở hữu kho tên lửa khổng lồ và uy lực. Theo phương tiện truyền thông Iran, Tehran hiện đang nắm giữ trong tay rất nhiều tên lửa uy lực, gồm tên lửa đạn đạo Shahab-3 có tầm bắn gần 2.000 km và các dòng tên lửa siêu thanh Fattah (tốc độ lên tới khoảng 18.375 km/giờ, và có khả năng thay đổi quỹ đạo để né tránh các đòn đánh chặn của đối phương).

Trong khi đó, theo báo cáo năm 2021 của Dự án Mối đe dọa Tên lửa tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Tehran có hàng nghìn tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình với nhiều tầm bắn khác nhau. Con số chính xác cho từng loại tên lửa vẫn chưa xác định, nhưng Tướng Không quân Mỹ Kenneth McKenzie hồi năm 2023 nói rằng Iran có “hơn 3.000” tên lửa đạn đạo.

Giới quan sát nhận định rằng kho vũ khí này chính là con bài an ninh chủ chốt của Iran, có thể khiến Israel kiềm chế phần nào quy mô đòn trả đũa.