Đã hơn 5 tháng kể từ cuộc tiến công táo bạo của Ukraine vào tỉnh Kursk (Nga). Theo tờ Business Insider, canh bạc tấn công Kursk có thực sự đáng giá hay không sẽ là đề tài mà các nhà sử học quân sự còn tranh luận trong thời gian dài.
Chiến dịch Kursk: Cơ hội để thay đổi cục diện?
Theo nhiều nhà quan sát, dù phải gánh chịu tổn thất, cuộc tấn công vào Kursk phầm nào đã mang lại cho Ukraine cơ hội thoát khỏi tình thế phòng thủ kéo dài, khốc liệt và đầy bế tắc tại quê nhà để chuyển sang thế chủ động, đồng thời phân tán nguồn lực của Nga. Cũng không loại trừ khả năng chiến dịch này sẽ góp phần hỗ trợ Kiev trong các cuộc đàm phán hòa bình tiềm năng.
Chiến dịch Kursk đã gây bất ngờ lớn cho giới quan sát chiến tranh, các đối tác quốc tế của Ukraine, binh sĩ Nga và thậm chí cả binh sĩ Ukraine.
Ukraine tuyên bố mục tiêu là tạo vùng đệm, làm cạn kiệt nguồn lực chiến đấu của Nga, đồng thời giành được đất đai và tù binh phục vụ đàm phán với Moscow.
Ngoài ra, chiến dịch có thể còn nhằm nâng cao tinh thần cho lực lượng đã kiệt sức của Ukraine, đồng thời phát đi tín hiệu mạnh mẽ đến các quốc gia phương Tây – những nước có thể đang dần mệt mỏi với việc hỗ trợ Kiev. Chiến dịch cũng mang lại cơ hội nắm quyền chủ động, đưa cuộc chiến lên lãnh thổ Nga.
“Nếu không giành được thế chủ động, giống như trong cờ vua, bạn sẽ liên tục ở thế phòng thủ, để đối thủ dồn ép vào góc” - ông George Barros, chuyên gia chiến tranh tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW), nhận định.
Ông Barros cảnh báo rằng việc để mất quyền chủ động có thể dẫn đến tình thế “buộc phải đưa ra hàng loạt quyết định bất lợi”.
Chiến dịch này cũng chứng minh Ukraine vẫn còn nhiều quân bài trong tay. Đại tá Hamish de Bretton-Gordon, cựu chỉ huy lực lượng Phòng hóa – Sinh học – Phóng xạ – Hạt nhân của Anh, nhấn mạnh cách Ukraine sử dụng máy bay không người lái (UAV) và vận dụng hiệu quả chiến thuật chiến tranh cơ giới bọc thép trong chiến dịch Kursk.
Tuy nhiên, các chiến thuật mà Ukraine thực hiện trong chiến dịch Kursk đã phải trả giá không nhỏ.
Theo ông Matthew Savill, cựu phân tích tình báo tại Bộ Quốc phòng Anh và hiện là chuyên gia chiến lược quân sự tại Viện Nghiên cứu Dịch vụ Hoàng gia (RUSI, Anh), những báo cáo về tổn thất xe tăng cho thấy giao tranh ở Kursk đã “tiêu hao một phần đáng kể” số xe tăng mà Ukraine nhận được từ các quốc gia phương Tây. Điều này làm giảm tính linh hoạt và khả năng triển khai lực lượng của Ukraine ở các khu vực khác.
Ukraine có giảm được áp lực ở quê nhà?
Quân đội Ukraine mở chiến dịch Kursk nhằm giảm bớt áp lực trên các mặt trận trong nước. Do tính bất ngờ của chiến dịch nên Nga ban đầu phản ứng khá chậm, khiến Ukraine chiếm được phần lãnh thổ rộng lớn.
Tuy nhiên, chính phản ứng này của Moscow khiến mục tiêu của Ukraine nhằm kéo một lượng lớn binh sĩ Nga khỏi các chiến tuyến ở Ukraine đã không thành công. Nga không cần phải giảm mạnh áp lực trên các mặt trận ở Ukraine để ứng phó với Kursk và vẫn duy trì tiến độ chiến đấu, thậm chí có những bước tiến trong suốt mùa thu.
Ngược lại, Ukraine đã phải điều động binh sĩ từ các mặt trận trong nước đến Kursk, có thể khiến việc phòng thủ tại quê nhà thêm phần phức tạp. Câu hỏi liệu việc dồn lực vào Kursk có đáng giá hơn việc bảo vệ các chiến tuyến ở Ukraine vẫn còn bỏ ngỏ.
Tuy vậy, chiến dịch Kursk vẫn mang lại một số tác động tích cực cho Ukraine. Theo chuyên gia Barros, các động thái của Ukraine đã “phá vỡ cơ bản kế hoạch chiến đấu của Nga”, buộc lực lượng và chiến lược của Nga phải chuyển hướng để bảo vệ Kursk, thay vì tập trung vào các mục tiêu khác.
Tổng tư lệnh quân đội Ukraine Oleksandr Syrskyi đã phát biểu vào tháng 12-2024 rằng ông “không có lựa chọn nào khác” ngoài việc tấn công Kursk. Ông Syrskyi lập luận rằng chiến dịch này là cần thiết để giảm áp lực trên các mặt trận tại Ukraine và ngăn Nga mở một mặt trận mới ở tỉnh Sumy (Ukraine, giáp Kursk).
Ông Syrskyi nói rằng chiến dịch Kursk làm giảm cường độ các cuộc tấn công của Nga trên khắp Ukraine, ngoại trừ hai TP Pokrovsk và Kurakhove (tỉnh Donetsk) - những khu vực Nga đang tiến quân.
Không dễ giữ được đất đã chiếm tại Nga
Thông tin từ Kursk ít được tiết lộ hơn so với tình hình chiến sự trong lãnh thổ Ukraine, nhưng theo tình báo Anh dẫn nguồn quân đội Ukraine, tổn thất của Nga tại đây đã tăng mạnh từ tháng 8-2024.
Tuy nhiên, Nga ngày càng thể hiện rõ sẵn sàng chịu đựng tổn thất lớn, sử dụng quân số áp đảo để làm tiêu hao lực lượng Ukraine trong một cuộc chiến kéo dài.
Khi đạt đỉnh điểm trong chiến dịch tại Nga, Ukraine kiểm soát khoảng 800 km2 lãnh thổ ở Kursk. Nhưng Nga dường như đã giành lại một nửa số đó, và mục tiêu mới nhất của Ukraine tại đây vẫn chưa rõ ràng.
Theo các chuyên gia chiến tranh, Ukraine có thể đã chủ động từ bỏ một phần lãnh thổ ở Kursk, vì Kiev không bị ràng buộc phải giữ từng tấc đất tại đây như ở quê nhà. Đại tá de Bretton-Gordon nhận định Ukraine vẫn giữ được một phần lãnh thổ đáng kể, điều này có thể mang lại lợi thế nếu các cuộc đàm phán hòa bình được tiến hành.
“Ai kiểm soát được Kursk vào đầu năm mới sẽ nắm ưu thế trong các cuộc đàm phán ngừng bắn” - ông de Bretton-Gordon nói.
Ngoài việc là một quân bài thương lượng, Kursk còn phá tan quan điểm cho rằng cuộc chiến đã hoàn toàn bế tắc.
“Nếu đủ số lượng quan chức và chính trị gia phương Tây tin rằng chiến tranh đang rơi vào thế bế tắc vô vọng và không thể thay đổi, thì dần dần họ sẽ mất động lực tiếp tục hỗ trợ Ukraine” - theo chuyên gia Barros.
Tuy nhiên, mặc dù một số quốc gia phương Tây sau đó đã cho phép Ukraine sử dụng vũ khí tầm xa phương Tây để tấn công vào lãnh thổ Nga, nhưng chiến dịch Kursk vẫn không mang lại cú hích lớn về viện trợ từ các đối tác quốc tế. Cũng chưa rõ liệu chiến dịch này có ảnh hưởng đáng kể đến tư duy dài hạn của các nước phương Tây hay không.
Đánh giá canh bạc của Ukraine khi mở chiến dịch Kursk
Liệu chiến dịch Kursk của Ukraine có đáng giá? Đây vẫn là câu hỏi gây tranh cãi.
Dựa trên những gì Ukraine biết vào thời điểm thực hiện cuộc tấn công và những gì đã xảy ra sau đó, ông Mark Cancian - cố vấn cấp cao tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS, Mỹ) cho rằng Kiev đã ra quyết định đúng đắn khi tấn công Kursk.
Chuyên gia Savill tại Viện RUSI nhận định: “Quyết định mở chiến dịch này là táo bạo, khiến Nga tạm thời rơi vào thế bị động và cho thấy những gì lực lượng Ukraine được trang bị tốt có thể làm được khi xác định đúng điểm yếu của đối phương”.
Tuy nhiên, vị chuyên gia cũng cho rằng việc cố giữ quá nhiều lãnh thổ tại Kursk sau đợt tiến công lớn ban đầu “có thể là một sai lầm”.
Giới quan sát nhìn chung đánh giá rằng chiến dịch Kursk tạo ra một cú sốc lớn và giúp nâng cao tinh thần chiến đấu, nhưng nó không đem lại kết quả như Kiev mong đợi và có thể sẽ không bao giờ mang lại kết quả như vậy, theo Business Insider.
