Cấm đi khỏi nơi cư trú và bảo lĩnh đều là biện pháp ngăn chặn thay thế biện phạm tạm giam. Hai biện pháp ngăn chặn này đều cho phép người bị áp dụng được tại ngoại trong quá trình bị điều tra, truy tố, xét xử. Tuy nhiên, về điều kiện áp dụng, nghĩa vụ cam đoan... thì hai biện pháp ngăn chặn này nhiều điểm khác nhau.
Luật sư Bùi Quốc Tuấn (Đoàn Luật sư TP.HCM) phân tích: Điều 123 BLTTHS 2015 quy định cấm đi khỏi nơi cư trú là biện pháp ngăn chặn có thể áp dụng đối với bị can, bị cáo có nơi cư trú, lý lịch rõ ràng nhằm bảo đảm sự có mặt của họ theo giấy triệu tập của CQĐT, VKS, tòa án. Còn bảo lĩnh là biện pháp ngăn chặn áp dụng khi căn cứ vào tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi và nhân thân của bị can, bị cáo, CQĐT, VKS, tòa án có thể quyết định cho họ được bảo lĩnh (Điều 121 BLTTHS 2015).
Như vậy, có thể thấy biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú được áp dụng đối với bị can, bị cáo có nơi cư trú, lý lịch rõ ràng; còn bảo lĩnh áp dụng sẽ căn cứ vào tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi và nhân thân của bị can, bị cáo,
Cạnh đó, biện pháp bảo lĩnh còn quy định cơ quan, tổ chức có thể nhận bảo lĩnh cho bị can, bị cáo là người của cơ quan, tổ chức mình. Đối với cá nhân là người đủ 18 tuổi trở lên, nhân thân tốt, nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật, thu nhập ổn định và có điều kiện quản lý người được bảo lĩnh thì có thể nhận bảo lĩnh cho bị can, bị cáo là người thân thích của họ và trong trường hợp này thì ít nhất phải có 2 người. Do đó, khác với biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú, biện pháp bảo lĩnh cần có cơ quan, tổ chức, cá nhân khác đứng ra bảo lĩnh cho bị can, bị cáo.
Cả hai biện pháp này đều yêu cầu bị can, bị cáo phải làm giấy cam đoan thực hiện 3 nghĩa vụ sau:
- Có mặt theo giấy triệu tập, trừ trường hợp vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan;
- Không bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội;
- Không mua chuộc, cưỡng ép, xúi giục người khác khai báo gian dối, cung cấp tài liệu sai sự thật; không tiêu hủy, giả mạo chứng cứ, tài liệu, đồ vật của vụ án, tẩu tán tài sản liên quan đến vụ án; không đe dọa, khống chế, trả thù người làm chứng, bị hại, người tố giác tội phạm và người thân thích của những người này.
Tuy nhiên, khác với bảo lĩnh, ngoài 3 nghĩa vụ trên thì biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú còn buộc bị can bị cáo phải cam đoan “Không đi khỏi nơi cư trú nếu không được cơ quan đã ra lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú cho phép”.
Quy định này cho thấy biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú có yêu cầu khắt khe hơn ở chỗ "bị can, bị cáo không đi khỏi nơi cư trú nếu không được phép". Trong khi đó, biện pháp bảo lĩnh yêu cầu cả cơ quan, tổ chức, cá nhân nhận bảo lĩnh phải cam đoan không để bị can, bị cáo vi phạm các nghĩa vụ trên.
Về hậu quả pháp lý, nếu vi phạm nghĩa vụ cam đoan thì dù bị áp dụng "cấm đi khỏi nơi cư trú" hay "bảo lĩnh" đều sẽ bị thay đổi biện pháp ngăn chặn thành "tạm giam". Tuy nhiên, đối với biện pháp bảo lĩnh thì cơ quan, tổ chức, cá nhân nhận bảo lĩnh để bị can, bị cáo vi phạm nghĩa vụ đã cam đoan còn bị phạt tiền thì tùy tính chất, mức độ vi phạm.
