Giải mã Tập Cận Bình-phần 1: Quan hệ họ Tập và họ Lý?
Hiểu "đối nội" để biết "đối ngoại"
Để hiểu được chiến lược ngoại giao Trung Quốc, ta cần hiểu được nền chính trị của nước này. Chính sách ngoại giao là sự mở rộng của chính sách đối nội. Thế nên, việc hiểu sai những toan tính nội tại của Đảng Cộng Sản (ĐCS) Trung Quốc sẽ kéo theo những sai lầm khi hiểu về chính sách đối ngoại của Bắc Kinh. Điều này càng trở nên rõ ràng từ khi ông Tập Cận Bình làm lãnh đạo Trung Quốc. Sự tương tác hữu cơ giữa chính sách đối nội và chiến lược đối ngoại của Bắc Kinh dưới thời ông Tập càng trở nên mạnh mẽ.
Chẳng hạn như Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) được Bắc Kinh thiết lập ở biển Hoa Đông vào hồi tháng 10-2013, tức chỉ vỏn vẹn vài ngày sau Hội nghị TW Đảng lần thứ 3. Hội nghị đã đưa ra quyết định thiết lập hai bộ phận mới đó là: Nhóm Lãnh đạo Cải cách Toàn diện và Ủy ban An ninh Quốc gia Trung Quốc. (Tuy là chính sách nội bộ - NBT), nhưng Quyết định này được xem như là màn mở đầu cho việc thành lập ADIZ (đối ngoại).
Chúng ta không thể bàn luận về chính sách đối ngoại của Trung Quốc mà không xem xét nền chính trị trong nước của Bắc Kinh. Cũng giống như vậy, chúng ta không thể bàn về nền chính trị nội tại của Bắc Kinh mà không nhắc đến Chủ tịch Tập Cận Bình. Thế giới nhìn vào ông Tập Cận Bình và đưa ra muôn ngàn lời phỏng đoán. Trong bài phân tích này, tác giả sẽ cố gắng trả lời năm câu hỏi chính về nền chính trị nội tại của Trung Quốc, dựa trên những gì tác giả đã rút ra được từ kinh nghiệm làm báo, và quá trình quan sát nhiều năm sự phát triển của Trung Quốc.
Tập Cận Bình và Lí Khắc Cường là đối thủ hay đối tác?
Nhiều người cho rằng khi giới truyền thông bàn tán nhiều về ông Tập Cận Bình thì hình ảnh ông Lí Khắc Cường lại mờ nhạt hơn. Sự khác nhau này đặc biệt rõ ràng khi so sánh với Ôn Gia Bảo - người tiền nhiệm của Lí Khắc Cường - một người được giới truyền thông săn đón.
Thủ tướng đầu tiên của Trung Quốc, Chu Ân Lai là một người có tiếng tăm – ông ấy thậm chí còn nổi tiếng hơn cả Mao Trạch Đông. Kể từ thời của Chu Ân Lai, cụm từ “Thủ tướng” mang ý nghĩa đặc biệt ở Trung Quốc. Hầu như tất cả người dân Trung Quốc mong muốn rằng thủ tướng hiện thời sẽ có đủ năng lực, sức hấp dẫn và sự quyết đoán như Chu Ân Lai – điều này đặt ra sức ép lớn đối với các lãnh đạo chóp bu của Trung Quốc.
Giống như các nhà quan sát khác, tác giả cũng từng cho rằng có một cuộc chiến âm thầm hoặc “cuộc chiến truyền thông” giữa Tập Cận Bình và Lí Khắc Cường. Tác giả cũng bối rối trước những câu chuyện bề mặt bị truyền thông thêu dệt. Nhưng tác giả cũng đã nhận ra rằng ông Tập và ông Lí, về cơ bản, là đối tác của nhau, tức họ sẵn sàng “bắt tay nhau” hơn là đối đầu.
Sau khi ông Tập trở thành Chủ tịch Trung Quốc, ĐCS bắt đầu thực hiện những nỗ lực của mình để “điều hành đất nước bằng cách sử dụng các nhóm công tác”, thiết lập các tổ chức quan trọng như Nhóm Lãnh đạo về Thông tin hóa và An ninh mạng, Nhóm Lãnh đạo Cải cách Quân sự, bên cạnh Nhóm Lãnh đạo Cải cách Toàn diện và Ủy ban An ninh Quốc gia như đã đề cập ở trên.
Lí Khắc Cường là phó chỉ huy của tất cả các nhóm nói trên – trong đó có một ngoại lệ đáng chú ý là có cả các nhóm liên quan tới quân sự. Ông Lí không chỉ không bị hạn chế về mặt hoạt động mà còn được tăng thêm quyền lực, xuất phát từ trọng trách của ông đối với nền kinh tế. Điều đó cho thấy rằng ông Tập và ông Lí đã có sự “thỏa thuận ngầm” với nhau, không chỉ trên lĩnh vực cải cách và kinh tế, mà hầu như là ở mọi lĩnh vực.
Tại Hội thảo Internet toàn cầu lần thứ nhất do Trung Quốc tổ chức gần đây, Lí Khắc Cường đã phát biểu thay cho ông Tập khi đang phải công du sang nước ngoài. Điều này đã nhấn mạnh địa vị của ông Lí với vai trò là một phó chỉ huy của Nhóm lãnh đạo về An ninh mạng và Thông tin hóa. Thêm vào đó, gần đây ông Lí đã gặp gỡ với Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Nga Sergei Shoigu khi Tập Cận Bình không có ở Bắc Kinh.
Vậy tại sao giới truyền thông lại có cái nhìn khác về quan hệ của hai vị lãnh dạo này? Theo lời của một quan chức chính phủ Trung Quốc, các nhà lãnh đạo nước này đã thống nhất rằng việc làm nổi bật quyền hạn của Tập Cận Bình là điều rất cần thiết để đáp ứng được lời kêu gọi về một “người anh hùng” có thể giải quyết được các vấn đề khó khăn mà Trung Quốc đang phải đối mặt trong việc tiến hành cải tổ và chống tham nhũng.
Bên cạnh đó, tác giả cho rằng Lí Khắc Cường ít được nói đến hơn người tiền nhiệm, ông Ôn Gia Bảo bởi cựu chủ tịch Hồ Cẩm Đào cũng ít được truyền thông đề cập hơn so với người kế nhiệm – ông Tập Cận Bình.
Phần 2: Ai là “quân sư” được Tập Cận Bình tin tưởng nhất?
