Gần đây, bạn đọc gửi đến PLO thắc mắc quy định về các biện pháp ngăn chặn thay thế tạm giam.
Cụ thể, biện pháp bảo lĩnh sẽ được áp dụng trong trường hợp nào?
Trả lời vấn đề trên, Luật sư Nguyễn Minh Cảnh (nguyên thẩm phán TAND TP.HCM) cho rằng theo Điều 121 BLTTHS (hướng dẫn bởi Điều 21 Thông tư liên tịch 04/2018/TTLT-VKSNDTC-BCA-BQP ngày 19-10-2018 quy định về phối hợp giữa CQĐT và VKS trong việc thực hiện một số quy định của BLTTHS) thì bảo lĩnh là biện pháp ngăn chặn thay thế tạm giam, biện pháp này áp dụng đối với đối tượng là bị can hoặc bị cáo.
Về điều kiện áp dụng căn cứ vào tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi và nhân thân của bị can, bị cáo mà CQĐT, VKS hoặc tòa án có thể quyết định cho họ được bảo lĩnh.
Thời hạn bảo lĩnh không được quá thời hạn điều tra, truy tố hoặc xét xử. Thời hạn bảo lĩnh đối với người bị kết án phạt tù không quá thời hạn kể từ khi tuyên án cho đến thời điểm người đó đi chấp hành án phạt tù.
Theo LS Cảnh, bị can, bị cáo được bảo lĩnh phải làm giấy cam đoan thực hiện các nghĩa vụ như có mặt theo giấy triệu tập, trừ trường hợp vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan; không bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội; không mua chuộc, cưỡng ép, xúi giục người khác khai báo gian dối, cung cấp tài liệu sai sự thật; không tiêu hủy, giả mạo chứng cứ, tài liệu, đồ vật của vụ án, tẩu tán tài sản liên quan đến vụ án; không đe dọa, khống chế, trả thù người làm chứng, bị hại, người tố giác tội phạm và người thân thích của những người này. Nếu bị can, bị cáo vi phạm nghĩa vụ cam đoan thì sẽ bị tạm giam.
Theo LS Cảnh, điều kiện áp dụng biện pháp bảo lĩnh quy định tại Điều 121 BLTTHS chỉ mang tính khái quát là căn cứ vào tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi và nhân thân của của bị can, bị cáo để quyết định mà không xác định rõ trường hợp phạm loại tội nào và hoàn cảnh nhân thân ra sao thì được áp dụng. Điều này dẫn đến việc áp dụng tùy thuộc rất nhiều vào ý thức chủ quan của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.
Tuy nhiên, với kinh nghiệm của một người từng làm thẩm phán, LS Cảnh cho rằng trên thực tế, biện pháp này thường được áp dụng đối với bị can, bị cáo có nhân thân tốt, nơi cư trú rõ ràng, phạm tội lần đầu, ít nghiêm trọng, có thái độ thành khẩn khai báo...
Trong đó, biện pháp bảo lĩnh thường chỉ được áp dụng đối với bị can, bị cáo phạm tội ít nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng. Các trường hợp phạm tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng thường không được áp dụng trừ khi bị can, bị cáo bị ốm nặng hoặc người khuyết tật nặng...
