Năm 2023, Chương trình Chống lao Quốc gia ghi nhận hơn 106.000 ca mắc bệnh lao, tăng so với các năm trước. Trong đó, nhiều bệnh nhân lao không được phát hiện và điều trị kịp thời khiến bệnh lây lan trong cộng đồng.
Tưởng chỉ ho lâu ngày
Sau hơn 2 tháng trời tự mua thuốc uống nhưng các cơn ho không dứt, chị NTHT (21 tuổi, ngụ Hà Nội) mới biết mình mắc lao phổi sau khi được làm các xét nghiệm chuyên sâu tại Bệnh viện Phổi Trung ương (Hà Nội).
Điều khiến chị H và gia đình sốc là không biết chị lây bệnh lao từ đâu. Sau khi nghe các bác sĩ giải thích về căn bệnh, hiểu được bệnh lao có thể chữa được, chị H và gia đình mới dần ổn định tâm lý. Hiện chị H đang theo phác đồ điều trị kéo dài 6 tháng.
Cũng đang điều trị tại Bệnh viện Phổi Trung ương, bà ĐTV (52 tuổi, ngụ Quảng Bình), kể thi thoảng bà có đi kiểm tra sức khỏe theo các chương trình ở địa phương nhưng không có vấn đề gì. Gần đây, thấy mệt mỏi trong người, nghĩ do lao động vất vả nên bà tự mua thuốc bổ uống.
Trong một lần khám sàng lọc cộng đồng, bác sĩ thông báo bà mắc bệnh lao. Hiện sau 5 tháng điều trị, sức khỏe bà V đã cải thiện nhưng vẫn chưa thể sinh hoạt lại như bình thường.
Bệnh diễn tiến âm thầm, khó nhận biết
Theo bác sĩ Đinh Văn Lượng, Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, Trưởng ban điều hành Chương trình Chống lao Quốc gia, bệnh lao được xem như “kẻ giết người thầm lặng”. Khi mắc bệnh, người bệnh thường không có triệu chứng rõ rệt, điển hình. Khi đã có triệu chứng sốt nhẹ, ho kéo dài, ho ra máu… thì bệnh đã nặng.
“Hiện bệnh lao vẫn là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong các bệnh truyền nhiễm, tuy vậy không ai bị mắc bệnh lao mà tử vong ngay do bệnh thường kéo dài âm thầm và phát hiện muộn. Từ khi phát bệnh đến khi tử vong thì bệnh đã lây sang rất nhiều người khác” – bác sĩ Lượng thông tin.
Còn bác sĩ Lã Quý Hương, khoa Hô hấp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, bệnh lao do vi khuẩn lao gây nên, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe mà thời gian ủ bệnh có thể khác nhau. Trong thời gian ủ bệnh, người bệnh hầu như không có hoặc có rất ít triệu chứng.
Đối với những bệnh nhân lao tiến triển, các triệu chứng phổ biến nhất là ho, ho có đờm, ho khan, ho kéo dài hơn 2 tuần, ngoài ra có thể có các triệu chứng như đổ mồ hôi về đêm, gây sút cân, đau tức ngực, khó thở.
Theo khuyến cáo của Bộ Y tế, các đối tượng có nguy cơ mắc bệnh lao như sống cùng nhà, tiếp xúc gần với bệnh nhân lao… thì dù không có triệu chứng vẫn nên đi khám để sàng lọc bệnh lao.
Đáng lưu ý, vào mùa hè, thời tiết nóng ẩm là môi trường thuận lợi cho vi khuẩn lao tồn tại trong môi trường, tăng nguy cơ người lành tiếp xúc với bệnh lao. Cùng với đó, khi người dân thường xuyên sử dụng điều hòa khiến lưu thông không khí trong phòng bị hạn chế cũng khiến vi khuẩn lao lưu trú lâu hơn trong không khí, tăng nguy cơ truyền nhiễm bệnh lao.
“Bệnh lao là bệnh hoàn toàn có thể chữa khỏi, nhiều trường hợp không để lại biến chứng gì nếu được điều trị kịp thời” - bác sĩ Hương nói.
Hướng tới chấm dứt bệnh lao vào năm 2035
Trong năm 2023, số người bệnh lao được phát hiện tăng đáng kể (106.086 bệnh nhân). Trong đó, phát hiện lao kháng đa thuốc là 3.775 bệnh nhân. Theo Giám đốc Bệnh viện Phổi Trung ương, những con số này thể hiện số người mắc bệnh lao ởViệt Nam đang khá cao.
Những năm qua, Việt Nam đã triển khai nhiều biện pháp phòng, chống bệnh lao như áp dụng biện pháp phát hiện ca bệnh chủ động trong cộng đồng. Tuy nhiên, theo ông Lượng, việc phát hiện lao chủ động chủ yếu được phát hiện ở các nhóm có nguy cơ cao, chỉ chiếm 60% tổng số bệnh nhân lao ước tính.
“Nhiều người bệnh sợ bị kỳ thị nên không tham gia điều trị kịp thời. Nhiều người bệnh khi phát hiện được, đã không còn ở địa bàn, khu vực cũ, nên khó tìm nguồn lây nhiễm, nhiều ca bệnh bị sót”, ông Lượng nói.
Tuy nhiên, theo ông Lượng, Việt Nam hiện có đầy đủ điều kiện để hành động quyết liệt hơn hướng đến “thanh toán” bệnh lao vào năm 2035. “Chỉ cần tăng cường tuyên truyền để toàn dân có thêm hiểu biết về bệnh và tham gia chương trình phòng, chống bệnh. Đồng thời, cần gắn kiểm soát lao với y tế cơ sở. Việc kiểm soát lao chủ động, gắn với y tế cơ sở chính là gốc rễ, cơ sở để chấm dứt bệnh lao” - ông Lượng nhấn mạnh.
Việt Nam hiện là một trong 7 quốc gia được tổ chức WHO chỉ định thử nghiệm vaccine lao ở giai đoạn 3 (ứng dụng trên người). Cuối năm 2024, Việt Nam sẽ chính thức triển khai thử nghiệm. Ông Lượng kỳ vọng, nếu việc triển khai thử nghiệm thành công và kết hợp cùng các phương pháp điều trị sẵn có, mục tiêu kết thúc thúc lao vào năm 2035 tại Việt Nam hoàn toàn có khả năng.
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Việt Nam là quốc gia thứ 11 trong số 30 quốc gia có gánh nặng bệnh lao, lao kháng thuốc cao trên thế giới.
Trong 2 năm diễn ra dịch COVID-19, công tác phòng chống lao tại Việt Nam chịu ảnh hưởng nghiêm trọng. Số bệnh nhân lao được phát hiện năm 2021 giảm 22% so với năm 2020 và giảm 24.5% so với năm 2019, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có mức độ giảm phát hiện bệnh lao cao nhất toàn cầu do ảnh hưởng của đại dịch.
