Những giải pháp ‘độc’ giúp TP.HCM chống ngập

Tình trạng ngập do mưa và triều cường đã trở thành nỗi lo, nỗi ám ảnh của lãnh đạo và người dân TP.HCM. Mặc dù nhiều năm nay TP đã có nhiều giải pháp để “chữa bệnh” ngập song thực tế vẫn chưa có biện pháp khắc phục triệt để.

Pháp Luật TP.HCM đã ghi nhận một số ý kiến hiến kế của người dân, chuyên gia để giải quyết triệt để tình trạng này.

Đề xuất từ Hà Lan: Làm đê chống ngập đa chức năng

Đó là đề xuất chống ngập cho quận 2, quận 9 của đại sứ Hà Lan tại buổi làm việc với lãnh đạo TP.HCM mới đây.

Cụ thể, đề xuất này gồm hai giải pháp chính: Khu vực nào ngập sâu, ngập nhiều thì làm đê sông, mặt ngoài tiếp giáp với nước để ngăn nước, mặt trong làm nhà giữ xe, khách sạn, tổ chức các dịch vụ. Nói cách khác, đê sau này cũng có thể trở thành địa điểm cung cấp dịch vụ.

Ở một số vùng ngập ít hơn (như ở quận 9), chuyên gia Hà Lan đề xuất giữ lại khoảng 200 ha làm vùng ngập tự nhiên, không bê tông hóa. Đê cũng được xây dựng nhưng chủ yếu để ngăn nước sông lên, còn nước mưa thì thoát vào vùng sinh thái. Diện tích 200 ha này sẽ trở thành vùng sinh thái du lịch, sân golf và làm nơi thoát nước tự nhiên. Khu vực này có thể mang lại nhiều mục đích như chống được ngập, không tốn nhiều tiền ngân sách và xây dựng cảnh quan. Ước tính tổng kinh phí cho việc đầu tư hệ thống công trình chống ngập trên vào khoảng 1,266 tỉ USD.

Được biết ý tưởng trên đã được hình thành trong chuyến làm việc tại Indonesia vừa qua của Bí thư Thành ủy Nguyễn Thiện Nhân. Thời điểm đó, trao đổi với Bí thư Nguyễn Thiện Nhân, nhóm chuyên gia Hà Lan đã đề xuất phương án xây dựng đê biển chống ngập lụt tại TP.HCM tương tự như cách làm tại Indonesia vì có nhiều điểm tương đồng. Ngoài ra, việc xây dựng đê đa dụng cũng giúp phát triển dân cư, thương mại, phát triển đường vành đai. Quá trình thực hiện dự án nếu có giải pháp khai thác quỹ đất sẽ tạo được nguồn thu thực hiện dự án. Đồng thời, khi hình thành tuyến đường vành đai cũng có thể thu phí.

Kiến trúc sư (KTS) Ngô Viết Nam Sơn đánh giá đây là đề xuất rất nên làm. Tuy nhiên, cần tích hợp với quy hoạch đô thị và phát triển hạ tầng mới mang lại hiệu quả. Theo KTS Nam Sơn việc giải quyết ngập phía đông TP phải nghiên cứu, quy hoạch tổng thể. Đồng thời TP cần quan tâm đến chiến lược tổng thể thay vì thực hiện từng dự án nhỏ lẻ. Do vậy, khi phát triển đô thị về phía đông TP cần có quy hoạch ngay từ đầu. Đặc biệt đối với vùng đất trũng, thấp, khu vực ven sông nên xây dựng thưa.

Triều cường dâng cao tại đường Trần Xuân Soạn, quận 7, ngày 29-10. Ảnh: ĐT

Dùng kênh rạch tự nhiên làm hồ điều tiết

Mong muốn có một giải pháp tổng thể cho toàn TP, TS Lê Thành Công, Giám đốc Công ty TNHH Thiết kế tư vấn xây dựng D&C, hiến kế “không muốn ngập phải giữ nước lại”. Đây là nguyên lý bất biến trong việc tiêu thoát nước. Nơi giữ nước ở TP là các vùng ngập tự nhiên, kênh rạch, hồ chứa nhân tạo và các ống cống của hệ thống thoát nước. Hiện vùng ngập tự nhiên ở TP đang bị thu hẹp theo quá trình đô thị hóa, thể tích chứa nước trong hệ thống cống không lớn và TP đang rất lúng túng trong việc tạo ra các hồ chứa nhân tạo (hồ điều tiết) để phục vụ chống ngập.

“Vì nhiều lý do, TP chưa thực hiện được bất kỳ hồ điều tiết nào trong 104 hồ điều tiết cần có theo Quy hoạch chống ngập 752. Nhưng chúng ta đã quên một dung tích chứa nước rất lớn chưa được khai thác phục vụ chống ngập, đó là thể tích chứa nước của các kênh rạch ở TP” - TS Công đánh giá.

Theo số liệu từ quy hoạch thủy lợi chống ngập, TP có 277,4 km kênh rạch với khả năng chứa nước là 4 m, thể tích chứa sẽ là 48,3 triệu m³ nước. Với thể tích chứa này, hệ thống kênh rạch TP sẽ chứa, giữ lại hết lượng nước từ trận mưa với vũ lượng 200 mm. Như vậy, năng lực chứa nước chống ngập của hệ thống kênh rạch của TP là rất lớn.

Từ thực tế trên, TS Công đề xuất cần xây dựng kênh rạch điều tiết trên một số trục như kênh Tham Lương - Bến Cát - Rạch Nước Lên, Nhiêu Lộc - Thị Nghè, Tham Lương - Bến Cát, Tân Hóa - Lò Gốm, Đôi Tẻ - Bến Nghé, sông Ông Lớn Bà Lớn, Rạch Đỉa - Mương Chuối,... là những nơi sẵn có để chứa lượng nước mưa nhưng chưa được sử dụng. “Hiện TP đang xây dựng các cửa cống ngăn triều từ sông Nhà Bè, sông Sài Gòn và sông Vàm Cỏ. Nếu được vận hành tốt, các cống này sẽ như một đường bao ngăn lớn ở vành đai TP nhưng các cửa cống này lại không có tác dụng chống ngập khi mưa lớn. Tuy nhiên, nếu các cống ngăn triều này vận hành không tốt, khi triều cao cộng với mưa lớn, khu vực quận 1, quận 3 và Phú Mỹ Hưng sẽ trở thành biển nước với độ sâu từ 1,5-2 m” - TS Công nhận định.

Đáng chú ý, TS Công còn cho rằng ngập lụt ở TP còn có nguyên nhân rất quan trọng, đó là các số liệu cơ bản đầu vào để tính toán các công trình thoát nước đã rất lạc hậu. TP không thực hiện các nghiên cứu cơ bản về mưa, triều, mực nước, ảnh hưởng của lún nền do các cao ốc được xây dựng ồ ạt trên vùng đất yếu, sai lệch của hệ thống mốc cao độ chuẩn,… tất cả yếu tố trên sẽ làm tình trạng ngập lụt trở nên trầm trọng. Nếu chậm giải quyết thì tình trạng ngập lụt sẽ nặng nề thêm.

“Vì vậy, hướng nghiên cứu sử dụng thể tích hiện có của các kênh rạch để chứa nước mưa sẽ có hiệu quả tức thời cho từng khu vực, chi phí không cao, thời gian thực hiện ngắn, là giải pháp hữu hiệu để chống ngập ở TP và nhiều địa phương khác” - ông Công nhấn mạnh.

Đồng tình, KTS Ngô Viết Nam Sơn góp ý thêm rằng mỗi dự án cần quy hoạch vùng đất, kênh rạch để có nơi chứa, trữ lại nước. Nơi nào đã lấp kênh rạch thì đào hồ tương xứng để tích nước.

ĐÀO TRANG