'Nợ xấu là do... cơ chế bất cập'

Tại hội thảo "Những cơ hội và thách thức khi giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực tài chính ngân hàng thông qua hòa giải và trọng tài” do Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) vừa tổ chức, ông Trần Dũng, Giám đốc pháp chế Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn, nói rằng ông bay từ Sài Gòn ra để phát biểu những vướng mắc, khó khăn, bức xúc của hệ thống tín dụng chứ không phải chỉ riêng ngân hàng ông.

Điều không hợp lý

Sau khi nói về những khó khăn trong việc xử lý tài sản đảm bảo cũng như những ách tắc tại khâu thi hành án, ông Dũng kết luận: “Thực chất là không có nợ xấu. Nợ xấu là nợ không còn khả năng trả… Vấn đề nằm ở cơ chế xử lý nợ không cho phép xử lý tài sản đảm bảo để dứt nợ. Đó là điều không hợp lý”.

Giám đốc pháp chế của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn cho rằng khi nào Nhà nước cho xử lý hết số tài sản đảm bảo này thì phần nợ còn lại không xử lý được mới là nợ xấu.

“Lỗi này là cơ chế giải quyết vấn đề. Làm sao để giải quyết được khó khăn, vướng mắc, bức xúc của các tổ chức tín dụng. Giải quyết cục máu đông nợ xấu này không phải là không có thuốc, mà là do cách làm của chúng ta” - lời kết thúc phát biểu này của ông Dũng nhận được tràng pháo tay dài.

Ông Trần Dũng, Giám đốc pháp chế Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn: "Vấn đề nằm ở cơ chế xử lý nợ không cho phép xử lý tài sản đảm bảo để dứt nợ".

Ngồi trên bàn chủ tọa, luật sư Trương Thanh Đức, người có gần 20 năm làm trong lĩnh vực ngân hàng và là chủ nhiệm CLB Pháp chế ngân hàng, nói rằng: Vấn đề nợ xấu không chỉ ở lỗi của ngân hàng. Ngân hàng chỉ xếp vào chủ thể thứ ba sau doanh nghiệp đi vay và tòa án.

“Mỗi vụ tranh chấp kéo dài bình quân 2-3 năm, thậm chí 5-7 năm thì tích tiểu thành đại, tích lại thành to, tốt cũng thành xấu, xấu ít thành xấu nhiều là điều đương nhiên” - ông Đức minh định điều đó và bày tỏ hy vọng vào nghị quyết xử lý nợ xấu mà Quốc hội đang thảo luận.

“Hy vọng nghị quyết xử lý nợ xấu của Quốc hội lần này sẽ được thông qua. Nhưng nếu có thông qua thì cũng chỉ xử lý được vài chục phần trăm nợ xấu hiện nay thôi. Vậy cũng tốt lắm rồi!” - ông Đức nhận định.

Theo vị trọng tài viên của VIAC này, vấn đề lớn hơn là bản án hay phán quyết trọng tài cũng bị chậm trễ trong khâu thi hành án như vậy. “Hơn 60.000 tỉ nợ xấu có tài sản đảm bảo nhưng cũng đang nằm “chết dí” ở thi hành án. Tình trạng chung này chắc còn phải kéo dài nhiều năm nữa” - ông Đức cho hay.

Tại tòa quá tải

Chủ tịch VIAC Trần Hữu Huỳnh cũng đồng quan điểm xem nợ xấu là “cục máu đông” trong hệ thống tuần hoàn không khỏe mạnh. Hệ thống tuần hoàn đó lại là của một cơ thể kinh tế vừa vượt ra khủng hoảng, lại đang oằn người ra gánh nợ công như quả núi khổng lồ đặt lên.

“Nợ xấu và nợ công nếu xử lý không tốt sẽ gây ra bất ổn cho nền kinh tế. Đấy là lý do vì sao mà Quốc hội đang phải ráo riết để thực hiện giải quyết những vấn đề này” - Chủ tịch VIAC nói.

Tuy vậy, một cách đa chiều, ông Huỳnh cũng cho rằng hàng ngàn vụ án kinh doanh đang đọng ở tòa án, không phải vì tòa chậm trễ mà vì tòa đang quá tải, tòa án và thẩm phán đang có quá nhiều việc.

“Trong số hàng ngàn vụ án tồn đọng đó, theo tòa án, phần lớn là các vụ tranh chấp liên quan đến tín dụng ngân hàng” - ông Huỳnh cho hay.

Bà Nina Mocheva, chuyên gia tài chính cấp cao, thị trường và tài chính, Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam, cho biết: “Các khách hàng đều mong muốn sử dụng hệ thống hòa giải trong tranh chấp nhiều hơn so với tòa án như trước đây”.

Bà Nina Mocheva nhận định rằng: “Với phương thức trọng tài ở Việt Nam hiện nay, chúng ta đã có thể giải quyết nhiều hơn nữa những tranh chấp trong lĩnh vực tài chính ngân hàng”.

Phó Cục trưởng Cục Bổ trợ tư pháp Nguyễn Thị Mai cũng đồng tình và cho rằng: “Giải quyết tranh chấp ngoài tòa án là xu thế, nhất là nếu tranh chấp được giải quyết bằng hòa giải”.

Về mặt quản lý nhà nước, bà Mai đến từ Bộ Tư pháp cho hay Chính phủ đã ban hành Nghị định 22/2017 về hòa giải thương mại và có hiệu lực từ tháng 4-2017 đã mở ra phương thức giải quyết tranh chấp phù hợp với xu thế. Ngỏ lời với hội thảo, vốn chủ yếu là các đại diện bộ phận pháp chế các ngân hàng và tổ chức tín dụng, bà Mai nói rằng: “Hãy đưa quy định bắt buộc về sử dụng hòa giải thương mại vào các hợp đồng. Hãy sử dụng hòa giải ngay khi có tranh chấp”.

Ngoài ra, bà Mai còn khuyến nghị các bên khi tranh chấp trong quan hệ tín dụng nên thực hiện quyền lực của mình trước khi thực hiện quyền lực của Nhà nước là tòa án.

“Các bên nên lựa chọn hòa giải viên, trung tâm hòa giải có đủ điều kiện để hòa giải cho các tranh chấp của mình và nên sử dụng hòa giải ngay khi có tranh chấp” - bà Mai nói.

Tuy nhiên, bà Mai nhận định: “Tâm lý người Việt vẫn là “không ai chịu thua ai”, khi đã tranh chấp đã đối đầu, hai bên sẽ không tự ngồi với nhau để tự hòa giải”.

GS Michael Hwang: “Bản thân con người khi có tranh chấp, ngồi lại với nhau là đã khó”.

GS Michael Hwang, một luật sư hàng đầu trong giải quyết tranh chấp tín dụng của thế giới đến từ Singapore, chia sẻ điều này và nhận định: “Bản thân con người khi có tranh chấp, ngồi lại với nhau là đã khó. Những vụ việc tranh chấp xuyên quốc gia mới là rắc rối. Tôi đang có vụ một ngân hàng Mỹ mua ngân hàng tại Đài Loan nhưng theo luật của Hong Kong và thỏa thuận nếu có tranh chấp thì sẽ xử lý ở Trọng tài London. Như vậy, dù là ngân hàng Mỹ nhưng sẽ không tuân theo luật Mỹ, luật Đài Loan nữa mà sẽ xử lý tranh chấp tại nước thứ ba”.

GS Hwang bằng kinh nghiệm của mình cho hay với những vụ tranh chấp phức tạp thì những tranh chấp giữa ngân hàng với khách hàng giàu có là phức tạp nhất.

Ông Phan Trọng Đạt, Phó Tổng Thư ký VIAC, thì cho rằng muốn giải quyết tranh chấp nhanh chóng thì các bên cần phải thiện chí, nỗ lực. Như thế thì khả năng chuyên môn và kinh nghiệm của trọng tài viên mới phát huy được tác dụng.