Giải pháp để kháng nghị đúng và trúng

Theo TS Nguyễn Văn Tiến (giảng viên Trường ĐH Luật TP.HCM), muốn minh bạch và làm cho việc kháng nghị giám đốc thẩm đi vào thực chất, không còn cách nào khác là không ngừng hoàn thiện các quy định liên quan, điều chỉnh sát sao, chặt chẽ quá trình tiếp nhận, xem xét, ra văn bản, quyết định giải quyết yêu cầu khiếu nại xin giám đốc thẩm từ phía đương sự. Các quy định này càng cụ thể càng tốt.

Hướng dẫn chi tiết hơn

Ông Tiến cho rằng trước mắt nên có một thông tư liên tịch của TAND Tối cao, VKSND Tối cao hướng dẫn chi tiết hơn các vấn đề liên quan đến trình tự, thủ tục, thẩm quyền ra văn bản, quyết định để người thực thi cứ thế mà làm. Chẳng hạn, cần quy định rõ đơn khiếu nại giám đốc thẩm thì nơi nào tiếp nhận, nhận trực tiếp, nhận qua đường bưu điện; nơi nào xem xét bước đầu, thời hạn báo cáo, đề xuất, trình cấp có thẩm quyền quyết định; kháng nghị hay không kháng nghị thì thông báo cho đương sự ra sao; thời hạn ra văn bản trả lời, ra quyết định kháng nghị; cách thức tống đạt quyết định kháng nghị; thời hạn tối đa từ ngày ký đến ngày gửi…

Một kiểm sát viên VKS TP.HCM cho biết hiện có tình trạng bộ phận tiếp nhận, nghiên cứu đơn khiếu nại giám đốc thẩm của tòa, VKS có khi không nghiên cứu hồ sơ mà chỉ đọc qua đơn và bản án rồi trả lời đương sự. Cho nên trong văn bản gửi đương sự thường có những câu trả lời chung chung, theo mẫu như: “Chúng tôi có nhận được đơn xin cứu xét giám đốc thẩm của ông (bà) ngày… Sau khi nghiên cứu hồ sơ chúng tôi thấy không có cơ sở để giải quyết theo yêu cầu của ông (bà)…”.

Theo kiểm sát viên này, phải bổ sung quy định với những trường hợp không chấp nhận đơn khiếu nại, không kháng nghị giám đốc thẩm thì TAND Tối cao, VKSND Tối cao phải trả lời, giải thích rõ lý do cho đương sự biết. Làm được điều đó, theo vị này, sẽ giảm rất nhiều các trường hợp khiếu nại tiếp, khiếu nại dai dẳng dù đơn đã bị bác một cách thuyết phục. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng với khối lượng đơn khiếu nại quá lớn mà TAND Tối cao, VKSND Tối cao tiếp nhận, chuyện trả lời cụ thể từng trường hợp là khó khả thi.

Thời hiệu kháng nghị ngắn hơn

Ông Võ Thành Danh (Chi cục trưởng Chi cục Thi hành án dân sự quận 8, TP.HCM) và luật sư Trần Hải Đức (Đoàn Luật sư TP.HCM) đều nhận xét thời hạn kháng nghị giám đốc thẩm là ba năm như hiện nay là quá dài, nên rút xuống còn khoảng một năm là đủ.

Theo hai ông, rút ngắn thời hạn kháng nghị sẽ hạn chế được tình trạng bản án đã thi hành xong lại có kháng nghị giám đốc thẩm, dẫn đến hủy án, lật án, kéo theo nhiều hệ quả rắc rối như đã nêu trong bài trước. Thông thường, sau phiên tòa phúc thẩm, đương sự thua kiện bức xúc thì họ sẽ khiếu nại giám đốc thẩm ngay. Không cớ gì lại quy định cho kéo dài thời gian khiếu nại, kéo dài thời gian xem xét kháng nghị!

Có chế tài với người làm sai

“Hiện nay, trường hợp thẩm phán cấp huyện, cấp tỉnh bị hủy án, sửa án thì sẽ ảnh hưởng đến thành tích thi đua. Thế nhưng những người ra quyết định kháng nghị giám đốc thẩm hay xử giám đốc thẩm sai lại không bị bất cứ hình thức chế tài nào là không công bằng” - Thẩm phán Hoàng Văn Hải (Phó Chánh án TAND tỉnh Tây Ninh) đặt vấn đề.

Thẩm phán Hải cho rằng pháp luật tố tụng nên có quy định về việc này để đảm bảo “người làm sai phải chịu trách nhiệm về cái sai của mình”. Chế tài càng cụ thể thì người có thẩm quyền càng phải nâng cao trách nhiệm, cẩn trọng xem xét kỹ, tránh được những trường hợp kháng nghị thiếu căn cứ thuyết phục.

Đồng tình, TS Nguyễn Văn Tiến bổ sung: Chế tài này không chỉ mang tính kỷ luật nội bộ của ngành. Thậm chí người kháng nghị thiếu căn cứ cũng phải bị xem xét về nghĩa vụ bồi thường cho đương sự bị thiệt hại.

Có cơ chế giám sát chặt chẽ

“Thực trạng giải quyết khiếu nại xin giám đốc thẩm, có trường hợp chính đáng nhưng cứ phải chờ đợi trong vô vọng, như mò kim đáy bể,có trường hợp lại được chấp nhận quá dễ dàng.Nếu tình trạng “dè sẻn” kháng nghị còn kéo dài, các sai sót của những bản án đã có hiệu lực pháp luật không được sửa sai, khắc phục kịp thời, công lý, công bằng sẽ không được bảo đảm, để làm cho người dân ít nhiều mất lòng tin vào pháp luật, vào phán quyết của tòa án. Ngoài ra, nếu không có biện pháp khắc phục, không hạn chế, giảm bớt đến mức có thể những kháng nghị tùy tiện, không có căn cứ thuyết phục… sẽ gây nghi ngờ về những tiêu cực, nhất là đối với các bộ phận nghiệp vụ liên quan trong quá trình xem xét, ra kháng nghị” - luật sư Trần Công Ly Tao (Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP.HCM) nói.

Luật sư Tao đề nghị về lâu dài nên lập một cơ quan độc lập giám sát hoạt động giám đốc thẩm của ngành tòa án. Cơ quan này phải thực sự độc lập, không bị phụ thuộc bởi ngành tòa án. Có cơ chế giám sát hữu hiệu sẽ góp phần giúp thủ tục giám đốc thẩm phát huy tác dụng đích thực của nó trong khuôn khổ pháp luật, bảo đảm pháp chế...

THANH TÙNG