Mỹ đang đại tái thiết chương trình giám sát chống tàu ngầm, trong khi Trung Quốc đẩy mạnh chương trình giám sát hàng hải “Vạn Lý Trường Thành dưới nước", hãng Reuters dẫn thông tin từ một số nguồn Hải quân Mỹ
Mỹ phục hồi chương trình giám sát biển thời Chiến tranh Lạnh?
Trên một hòn đảo cách Seattle 80,5 km về phía bắc có một trạm giám sát của Hải quân Mỹ. Trong nhiều năm, trạm luôn bận rộn theo dõi chuyển động của cá voi và đo nhiệt độ nước biển dâng cao. Tháng 10 năm ngoái, Hải quân Mỹ đã đặt cho đơn vị này một cái tên mới phản ánh rõ hơn nhiệm vụ hiện tại của nó: Bộ Tư lệnh Giám sát Dưới biển.
Theo 3 nguồn thạo tin giấu tên của hãng Reuters, việc đổi tên trạm giám sát này là bước đầu tiên trong một kế hoạch quân sự lớn hơn nhiều của Mỹ, đó là đại tái thiết chương trình giám sát chống tàu ngầm của Mỹ kể từ cuối Chiến tranh Lạnh.
Dự án cải tạo “hệ thống giám sát tích hợp dưới biển (IUSS)” sẽ bao gồm việc hiện đại hóa mạng lưới cáp thăm dò âm thanh dưới nước hiện có và trang bị thêm cho đội tàu giám sát những cảm biến tiên tiến và máy thu âm dưới biển. Mục đích của các nỗ lực này đều nhằm tăng cường khả năng do thám của quân đội Mỹ trước đối thủ. Thay đổi sáng tạo nhất trong hệ thống trinh sát đại dương của Hải quân Mỹ là đầu tư vào các công nghệ mới để thu nhỏ và cải tiến các công cụ giám sát hàng hải truyền thống.
Theo 3 nguồn tin của Reuters, mạng lưới cáp thăm dò ban đầu được cố định ở những vị trí bí mật dưới đáy đại dương và được thiết kế để do thám các tàu ngầm của Liên Xô cách đây 7 thập niên.
Hải quân Mỹ có kế hoạch triển khai một đội phương tiện không người lái trên biển để lắng nghe tàu đối phương; đặt các cảm biến dưới đáy biển để quét tìm tàu ngầm; sử dụng vệ tinh để định vị tàu bằng cách theo dõi tần số vô tuyến của chúng; và sử dụng phần mềm trí tuệ nhân tạo để phân tích dữ liệu gián điệp hàng hải.
Để có được các thông tin về kế hoạch này, phía Reuters cho biết đã phỏng vấn hơn chục người tham gia vào nỗ lực khôi phục IUSS, bao gồm 2 nhân viên Hải quân Mỹ hiện đang làm việc về giám sát hàng hải, cố vấn cho Hải quân Mỹ, và các nhà thầu quốc phòng tham gia các dự án. Reuters cũng tiếp cận các hợp đồng quân sự của Hải quân Mỹ.
Theo Reuters, IUSS do Đại úy Stephany Moore - một sĩ quan tình báo kỳ cựu của Hải quân Mỹ phụ trách. Chương trình khôi phục thì do Lực lượng tàu ngầm Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ chỉ huy, mà Chuẩn đô đốc Richard Seif là người đứng đầu. Hai vị quan chức từ chối trả lời đề nghị bình luận của Reuters.
Trong khi đó, một phát ngôn viên của Lực lượng tàu ngầm Hạm đội Thái Bình Dương cho biết Hải quân Mỹ không thể thảo luận các chi tiết cụ thể liên quan hệ thống giám sát dưới biển vì “lý do an ninh hoạt động”. “Các hệ thống đã và sẽ trải qua sự tăng trưởng và tái cấp vốn khi các công nghệ dưới biển được phát triển và khi các ưu tiên quốc phòng được cập nhật” - vị này nói.
Phát ngôn viên Hạm đội 5 Hải quân Mỹ (có trụ sở tại Trung Đông) - ông Tim Hawkins nói với Reuters rằng Hải quân Mỹ đang cải thiện khả năng giám sát từ “không gian đến đáy biển” với mục đích vẽ ra bức tranh rõ ràng nhất từ trước đến nay về hoạt động toàn cầu trên biển.
Trung Quốc cũng không thua kém?
Theo 2 nguồn tin Hải quân Mỹ, Trung Quốc (TQ) cũng đang thực hiện chương trình giám sát hàng hải của riêng mình, được gọi là “Vạn Lý Trường Thành dưới nước".
Hệ thống đang được xây dựng này bao gồm các dây cáp được trang bị cảm biến nghe sóng siêu âm đặt dọc đáy biển ở Biển Đông. Hai nguồn tin trên nói rằng TQ cũng đang xây dựng một đội tàu thăm dò dưới nước và trên biển để truy tìm tàu ngầm của đối phương.
Hồi năm 2018, Viện Hàn lâm Khoa học TQ cho biết đang vận hành hai cảm biến dưới nước: một ở Vực thẳm Challenger tại rãnh Mariana, điểm sâu nhất được biết đến trên Trái đất; cái còn lại đặt gần Yap, một hòn đảo thuộc Liên bang Micronesia (một tiểu vùng ở châu Úc, gồm nhiều đảo nhỏ phía tây Thái Bình Dương).
Các nguồn tin Hải quân Mỹ nói rằng mặc dù TQ khẳng định những cảm biến này được sử dụng cho mục đích khoa học nhưng chúng cũng có thể phát hiện các chuyển động của tàu ngầm gần căn cứ hải quân Mỹ trên đảo Guam. Bộ Quốc phòng và Bộ Ngoại giao TQ từ chối bình luận về thông tin này.
Theo các nguồn thạo tin trên, có 3 yếu tố chính thúc đẩy Hải quân Mỹ chú trọng tăng cường năng lực giám sát.
Đầu tiên là sự trỗi dậy nhanh chóng của TQ như một cường quốc biển.
Thứ hai là sự thành công của Ukraine trong việc áp dụng các chiến thuật tác chiến trên biển mới trong cuộc phản công chống lại chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga.
Ukraine đã sử dụng các phương tiện không người lái trên biển tương đối rẻ tiền để tấn công tàu và cầu của đối phương. Diễn biến này đã bộc lộ tính dễ bị tổn thương của các tàu mặt nước lớn trước các cuộc tấn công bằng phương tiện không người lái và Hải quân Mỹ cần làm chủ công nghệ này để áp dụng vào chiến thuật tác chiến cũng như tự vệ.
Cuối cùng, sự thay đổi công nghệ nhanh chóng, bao gồm các cảm biến dưới nước nhạy cảm hơn, trí tuệ nhân tạo và phương tiện không người lái trên biển, đang thúc đẩy cuộc chạy đua trang bị phương tiện giám sát giữa Bắc Kinh và Washington.
Cựu sĩ quan tàu ngầm của Hải quân Mỹ - ông Brent Sadler chia sẻ với Reuters rằng việc nâng cấp của Mỹ đã quá lỗi thời và tiến triển quá chậm vì Lầu Năm Góc vẫn tập trung vào việc chế tạo các tàu chiến và tàu ngầm khổng lồ. “Chúng ta phải đầu tư nhanh hơn vào năng lực thế hệ tiếp theo. Chúng ta đang mất vị trí dẫn đầu và TQ đang nhanh chóng bắt kịp” - ông Sadler nói.
Hải quân và Bộ Quốc phòng Mỹ không trả lời yêu cầu bình luận về tốc độ Hải quân Mỹ áp dụng các công nghệ mới.
