Theo nội dung Dự thảo, việc thiếu khung pháp lý đối với các hoạt động quản lý cho vay ngang hàng, chấm điểm tín dụng, tài chính cá nhân... không chỉ đẩy người tiêu dùng vào rủi ro mà còn khiến cơ quan liên quan gặp khó khăn trong công tác quản lý.
Sắp vận hành thử nghiệm cho vay ngang hàng
Theo đó, các giải pháp fintech (công nghệ tài chính) trong lĩnh vực ngân hàng được phép thử nghiệm tại cơ chế thử nghiệm gồm: Chấm điểm tín dụng; Chia sẻ dữ liệu qua giao diện lập trình ứng dụng mở (Open API) và cho vay ngang hàng (P2P Lending).
Thời gian thử nghiệm các giải pháp fintech tối đa hai năm tùy từng giải pháp và lĩnh vực cụ thể, tính từ thời điểm được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cấp giấy chứng nhận tham gia cơ chế thử nghiệm.
Các nguyên tắc cơ bản để xét duyệt các tổ chức tham gia cơ chế thử nghiệm như sau: Thứ nhất, quá trình xét duyệt đảm bảo tính minh bạch về tiêu chí, quy trình đánh giá, lựa chọn.
Thứ hai, việc được tham gia cơ chế thử nghiệm không đồng nghĩa với việc sẽ được cấp giấy phép hoạt động hoặc giải pháp fintech được công nhận để cung ứng ra thị trường.
Thứ ba, số lượng tổ chức được xét duyệt tham gia cơ chế thử nghiệm do NHNN quyết định. NHNN sẽ công khai số lượng tổ chức được xét duyệt trong từng thời kỳ trên tổng số hồ sơ tham gia.
NHNN khẳng định, công ty fintech không có nhu cầu tham gia cơ chế thử nghiệm hoặc không được tham gia cơ chế thử nghiệm thì hoạt động theo các quy định pháp luật hiện hành về hoạt động doanh nghiệp, đầu tư, tiền tệ và hoạt động ngân hàng, quản lý ngoại hối, phòng chống rửa tiền và các quy định pháp luật khác có liên quan...
Nhiều thách thức
Dự thảo được đưa ra trong bối cảnh ngành ngân hàng thế giới nói chung, ngành ngân hàng Việt Nam nói riêng đã và đang chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ 4.0 như điện toán đám mây, phân tích dữ liệu lớn (Big data Analytics), chia sẻ dữ liệu qua giao diện lập trình ứng dụng mở (open API), chuỗi khối (Blockchain), trí tuệ nhân tạo (AI)...
Tại Việt Nam, vài năm gần đây rất nhiều công ty fintech tham gia vào nhiều mảng, lĩnh vực hoạt động khác nhau như thanh toán, cho vay ngang hàng (P2P Lending), chấm điểm tín dụng, quản lý tài chính cá nhân,...
NHNN và một số cơ quan liên quan đang gặp phải những thách thức mới trong công tác quản lý Nhà nước với sự xuất hiện phát triển của các công ty fintech trên.
Nguyên nhân do chưa có khung pháp lý toàn diện hoặc quy định pháp lý cụ thể để điều chỉnh, do đó có thể tiềm ẩn rủi ro, tác động tiêu cực lên một số phương diện như cạnh tranh công bằng, ổn định tài chính, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, an ninh mạng.
Đơn cử như trong hoạt động cho vay ngang hàng (P2P Lending) nổi lên tại Việt Nam gần đây, một số công ty lấy danh nghĩa mô hình P2P Lending lợi dụng sự thiếu kiến thức, hiểu biết của người dân để quảng cáo sai sự thật, hứa hẹn lợi nhuận, lãi suất cao để chiếm đoạt tiền vốn của người dân bỏ tiền đầu tư mô hình cho vay này.
Hoặc lừa dối người vay về lãi suất “thấp”, điều kiện vay ưu đãi trong khi tính và áp dụng mức lãi suất thực tế cao “cắt cổ”, tác động tiêu cực đến cuộc sống của người dân.
Một số thỏa thuận giữa các bên tham gia trong mô hình P2P Lending (công ty P2P Lending và nhà đầu tư, công ty P2P Lending và bên thứ ba, công ty P2P Lending và khách hàng vay…) thiếu rõ ràng, minh bạch, thiếu tính pháp lý, chưa có cơ chế giám sát, hậu kiểm đối với việc sử dụng, quản lý vốn vay đúng mục đích của người đi vay. Do đó, dẫn đến tranh chấp, khiếu kiện giữa các bên.
Xu hướng phát triển đan xen cùng “hợp tác - cạnh tranh” nêu trên đặt ra nhiều thách thức đối với các cơ quan quản lý Nhà nước trong việc hài hòa giữa thúc đẩy đổi mới sáng tạo, cạnh tranh công bằng giữa các tổ chức tài chính truyền thống và công ty fintech với đảm bảo ổn định tài chính, bảo vệ người tiêu dùng, an ninh mạng.
