Nhưng trong những năm gần đây, ô nhiễm ánh sáng đã trở thành một vấn đề mà con người đang tăng dần nhận thức về nó. Ô nhiễm ánh sáng đề cập đến vấn đề chiếu sáng gây khó chịu, nguy hiểm và chiếu sáng quá dư thừa. Chiếu sáng không cần thiết cũng đóng góp vào hiệu ứng ấm lên của Trái đất bởi việc tạo ra những nhu cầu lãng phí về năng lượng.
Theo Hiệp hội Bầu trời tối quốc tế (International Dark-Sky Association), ô nhiễm ánh sáng là “bất kỳ ảnh hưởng xấu của ánh sáng nhân tạo bao gồm bầu trời chiếu sáng rực rỡ, chói lòa, lạm dụng, tầm nhìn bị giảm vào ban đêm và lãng phí năng lượng”.
Một số tổ chức, cơ quan bảo vệ môi trường trên thế giới định nghĩa: “Ô nhiễm ánh sáng là sự sử dụng không hiệu quả, không tiết kiệm ánh sáng, sử dụng đem lại ánh sáng một cách lãng phí vào bầu trời, hoặc sự chiếu sáng cung cấp quá nhiều ánh sáng chói lòa làm bạn không thể nhìn thấy bất cứ thứ gì khác”.
Tại sao ô nhiễm ánh sáng lại xấu?
Ô nhiễm ánh sáng gây lãng phí lớn về tiền bạc và năng lượng. Chỉ riêng tại Anh quốc, ước tính việc chiếu sáng đường phố đã ném đi 100 triệu bảng do chiếu sáng không cần thiết vào bầu trời ban đêm mỗi năm. Sự gia tăng của hệ thống chiếu sáng nội địa được thiết kế không hợp lý và sử dụng quá nhiều điện năng cũng làm gia tăng lãng phí. Ở Anh, bóng đèn đường sử dụng phổ biến là loại bóng đèn halogen 500 W và 300 W. Các loại bóng này không phù hợp vì sử dụng gấp 10 lần lượng điện cần thiết và không chiếu sáng trực tiếp cũng như bị chói lòa. Phát sinh tất cả năng lượng lãng phí này tạo ra một lượng lớn khí CO2 và các loại khí nhà kính khác.
Ánh sáng tự nhiên giúp bạn tiết kiệm tiền, sức khỏe và bảo vệ môi trường sống.
Không an toàn. Mắt người chỉ nhìn thuận tiện và hiệu quả ở mức ánh sáng thấp, dịu hơn. Vì thế bóng đèn công suất thấp hơn (số Watt nhỏ hơn) và hướng chiếu sáng tốt hơn sẽ quan trọng hơn loại bóng đèn độ sáng đơn giản, lãng phí điện năng.
Thế còn an ninh thì sao? Có ý kiến cho rằng chiếu sáng tốt thì an ninh tốt hơn. Thế nhưng có ít nhất một bằng chứng cho rằng điều này có ảnh hưởng ngược lại. Nhiều người cảm thấy an toàn hơn khi xung quanh họ sáng trưng nhưng hằng ngày chúng ta vẫn nghe tin tức về những vụ cướp, hãm hiếp, hành động phá hoại diễn ra trực tiếp dưới ánh đèn đường sáng trưng hoặc ngay cả trên đường phố. Kẻ phạm tội cần ánh sáng để thấy những nạn nhân của chúng và chúng sẽ luôn tránh những khu vực hoàn toàn tối.
Các khảo sát được lập lại nhiều lần cho thấy rằng một bóng đèn bên trong một ngôi nhà hoặc văn phòng thì ngăn ngừa tội phạm tốt hơn một bóng đèn chiếu sáng ở bên ngoài. Nếu bạn đi ra ngoài, đặt bộ điều khiển thời gian để bật đèn và tắt các lịch chiếu sáng đã lên chương trình để như có người trong nhà.
Giấc ngủ bị quấy rối và vấn đề sức khỏe. Nhiều người có giấc ngủ thường bị xáo trộn bởi đèn đường quá sáng, ánh đèn chiếu từ nhà hàng xóm hoặc bầu trời rực sáng. Điều này gây trở ngại cho nhịp độ của cơ thể và gây ra sự uể oải, thiếu tập trung, suy nhược cơ thể và dễ cáu gắt. Ảnh hưởng xa hơn là làm mất hiệu quả công việc, gây tai nạn và tốn kém. Trên thực tế, cơ thể chúng ta tiến hóa để ngủ trong bóng đêm tự nhiên. Nghiên cứu gần đây cũng đưa ra giả thuyết rằng có những mối liên kết chặt chẽ giữa ô nhiễm ánh sáng và ung thư, đặc biệt là ung thư vú.
Ánh sáng rực rỡ của bầu trời. Nhìn bầu trời ban đêm, bất cứ nơi nào bạn sống, tại thành phố hay ở nông thôn, bầu trời đã bị ánh sáng rực rỡ màu cam hoặc vàng do ánh sáng nhân tạo lấn át, rất lãng phí năng lượng.
Nhiều nhà thiên văn học rất quan tâm đến tác động của ánh sáng đến khoa học, vì khi ánh sáng tăng lên họ không thể nghiên cứu bầu trời ban đêm do các ngôi sao bị che mờ bởi sự ô nhiễm này. Chỉ riêng tại Anh, ước tính có 60% học sinh không thể nhìn phần lớn các ngôi sao trên bầu trời đêm do hiện tượng lãng phí này - một bi kịch lớn bởi vì thiên văn học là môn học của phần lớn các trường học và rất ít học sinh hiện nay nghiên cứu các ngôi sao “thực sự”, mà thay vào đó là sử dụng mô hình máy tính mô phỏng.
Qua nhiều thời kỳ, nhân loại đã khao khát và tự hỏi về khung cảnh rộng lớn lấp lánh của “bóng đêm huyền bí”. Lịch sử loài người được tô điểm bởi kỳ quan này và với vấn đề ô nhiễm ánh sáng đang xảy ra hiện nay thì đó là sự mất mát của chúng ta và của con cháu chúng ta nếu chúng ta phá hủy kỳ quan này thông qua sự lãng phí, sự ích kỷ và sự vô cảm.
Làm sao để giảm ô nhiễm ánh sáng?
- Sử dụng đèn tiết kiệm năng lượng. Bạn có thực sự cần một bóng đèn halogen 300 W? Một bóng đèn compact cắt giảm điện năng có công suất 60 W với cùng độ chiếu sáng đương nhiên tốt hơn, rẻ hơn để sử dụng và ít ô nhiễm hơn.
- Tắt đèn đi! Một cách tốt nhất của chiếu sáng là tắt đèn khi không cần đến. Hành động này giúp bạn tiết kiệm tiền. Tốt hơn nữa nếu bạn có thể thuyết phục nhân viên hoặc công ty của mình làm tương tự như thế.
- Nhìn xung quanh bạn. Nếu bạn thấy không cần thiết, đừng sử dụng những loại đèn chiếu sáng chói lòa làm chói mắt.
Th.S ĐỖ HOÀNG OANH (Sở TN&MT TP.HCM)
