Vì sao từ nạn nhân lại thành bị cáo?

Ngày 17-8, sau nhiều ngày xét xử, TAND TP.HCM đã tuyên phạt bị cáo Trần Phi Long 21 năm tù về ba tội làm môi giới hối lộ, lừa đảo và làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức. Các bị cáo Trần Ngọc Đức, Nguyễn Quang Bình, Lê Văn Tha, Thái Quang Nam, Nguyễn Thị Mỹ Thu, Nguyễn Đình Dũng từ ba năm án treo đến 14 năm tù về tội đưa hối lộ. Ba bị cáo Đặng Tiến Đức, Huỳnh Văn Trỗi và Nguyễn Văn Vinh bị tuyên phạt từ ba đến 13 năm tù về tội làm môi giới hối lộ.

Vụ án này lạ ở chỗ nhiều người ban đầu được cho là nạn nhân nhưng sau đó lại trở thành bị cáo.

Ba giấy phép chi 1,65 tỉ

Theo cáo trạng, năm 2011, Trần Phi Long và đồng phạm đã có hành vi gian dối khi làm bốn giấy phép kinh doanh quán karaoke trái quy định, từ đó nhận hơn 1 tỉ đồng từ khách hàng (là những người kinh doanh quán karaoke và là bị cáo bị truy tố về tội đưa hối lộ). Không chỉ vậy, nhóm này còn làm luôn nhiều loại giấy tờ giả khác như hồ sơ thi tuyển bác sĩ, giấy phép lái xe…

Bào chữa cho các bị cáo bị truy tố về tội đưa hối lộ và môi giới hối lộ, luật sư cho rằng trong vụ án này không có cơ quan nhà nước nào, không có ai là người có chức vụ, quyền hạn để nhận hối lộ. Không có người nhận hối lộ thì không có người đưa và nhận.

 
Bị cáo Long (người cao) được dẫn về trại sau phiên xử. Ảnh: HY

Tuy nhiên, HĐXX đã bác lời bào chữa trên vì hai lẽ: Một là trong cấu thành tội danh của hai tội này không buộc phải xác định được yếu tố chức vụ, quyền hạn (trừ tình tiết dùng tài sản nhà nước để hối lộ) mà phải căn cứ vào mục đích, ý thức chủ quan của người phạm tội sử dụng tiền của, tài sản vào việc gì để đạt được yêu cầu. Hai là không phải người đưa hối lộ nào cũng có thể trực tiếp thỏa thuận với người có chức vụ, quyền hạn mà thường phải thông qua nhiều người trung gian, môi giới... Việc đưa hối lộ, môi giới hối lộ đã hoàn thành ngay sau khi thỏa thuận, chuyển giao tiền của nhằm vào mục đích hối lộ, không nhất thiết phải có người nhận hối lộ thì mới xác định được hai tội danh này.

Bị cáo Long nhận thức ba bị cáo khác là người có thể làm được giấy phép karaoke nên đứng ra làm trung gian nhận các hồ sơ với tổng số tiền hứa hẹn đưa hối lộ 1,65 tỉ đồng. Long đã nhận 1,149 tỉ đồng và bị viện truy tố về tội môi giới làm hối lộ là chính xác.

Tố cáo hối lộ chưa chắc thoát án

Trong vụ này, việc một số bị cáo chỉ trả tiền cho người làm giấy phép karaoke là hành vi phạm tội hay chỉ là dịch vụ tư vấn, giao dịch bình thường cũng được tranh cãi.

Luật sư của bị cáo Tha cho rằng đây chỉ là dịch vụ giao dịch dân sự nên không phạm tội. Theo tòa, hoạt động dịch vụ tư vấn sẽ được xem là bình thường khi hình thức và nội dung không trái pháp luật. Còn Tha đã chi ra 450 triệu đồng để làm dịch vụ là mong muốn thông qua bị cáo khác hối lộ cho người có chức vụ, quyền hạn cấp giấy phép. Đây là hành vi trái pháp luật, không thể xem là dịch vụ.

Các luật sư cho rằng hai bị cáo Ngọc Đức và Quang Bình đã có đơn tố cáo và tìm nhiều biện pháp hợp tác để công an bắt giữ Long. Luật sư đề nghị miễn trách nhiệm hình sự cho hai bị cáo. HĐXX nhận định đúng là hai bị cáo có tố cáo, lập bằng chứng với công an cũng như Long cố tình lẩn trốn nên cả hai phải mất nhiều thời gian công sức tiếp tục dẫn dụ Long từ Bình Phước về Sài Gòn, giúp cơ quan công an phá án. Từ đây, cơ quan chức năng mới khởi tố, điều tra và truy tố 13 bị cáo khác ra tòa về nhiều loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, thu hồi 1,2 tỉ đồng. Xét HĐXX có thể miễn trách nhiệm hình sự cho hai bị cáo theo khoản 6 Điều 289 BLHS. Tuy nhiên, đây là vụ án đặc biệt nghiêm trọng và dù sao các bị cáo cũng có hành vi phạm tội như VKS truy tố nên tòa cân nhắc cho hai bị cáo được hưởng án treo.