Theo đó, khi thụ lý vụ kiện, TAND TP Sóc Trăng đã phải gửi văn bản đến Công an tỉnh Sóc Trăng đề nghị khởi tố bà chủ quán ăn - nguyên đơn vụ kiện - về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Có thể nói việc tự biến mình thành bị can, bị cáo một phần là do người dân không am hiểu pháp luật nên cứ tưởng mình là nguyên đơn thì được tòa bảo vệ. Cũng có khi do lòng tham hoặc do luật sư “xúi dại” kiện ra tòa, nếu thắng thì ngoài khoản thù lao còn được thưởng có khi đến 50% giá trị hợp đồng. Bởi vì “nguyên đơn dân sự” trong trường hợp này có mất gì đâu mà không kiện.
Ví dụ ở tỉnh Bình Phước có trường hợp do thua bạc nhưng không có tiền chung chi nên buộc phải viết giấy “vay nợ” trên 1 tỉ đồng. Chờ năm, 10 năm sau, thấy hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự về tội đánh bạc thì người thắng độ mới kiện ra tòa và xuất trình giấy “vay tiền”. Có tòa do non kém nghiệp vụ nên cứ thấy có giấy “vay tiền” là xử cho nguyên đơn thắng kiện.
Tuy nhiên, không phải tòa án nào cũng vội tin vào tờ giấy “biên nhận” hay “giấy vay tiền”. Khi giải quyết, tòa tìm hiểu, xác minh thì thấy không phải là quan hệ dân sự mà có dấu hiệu tội phạm hình sự nên đề nghị CQĐT vào cuộc như trường hợp TAND TP Sóc Trăng nói trên.
Vừa qua, ở quận B., TP.HCM có trường hợp bà Nguyễn Thị T. kiện ông Võ Thành L. đòi 60.000 USD. Sau khi thụ lý, tòa án thông báo cho ông L. biết; ông L. giải trình đó là tiền bà T. trả nợ ông nhưng ông buộc phải viết giấy “vay tiền” vì trong hoàn cảnh lúc đó ông không thể làm khác. Giữ tờ giấy “vay tiền” sau 15 năm từ nước ngoài về nước, bà T. được “cò” xúi kiện ông L. ra tòa, nếu thắng thì “cưa đôi”.
Nhưng khi ông L. xuất trình bằng chứng chứng minh đó là tiền bà T. vay của ông để hoạt động phạm tội thì tòa án đã đề nghị CQĐT vào cuộc. Trong trường hợp này, tội phạm mà bà T. thực hiện cách đây 15 năm có thể đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự nhưng tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản của bà T. thì thời điểm phạm tội được tính từ ngày bà T. kiện ông L. đòi lại 60.000 USD (chứ không phải tính từ ngày ông L. viết giấy “vay tiền”).
Như vậy, không phải trong mọi trường hợp cứ có giấy “vay, mượn” hay hợp đồng kinh doanh là quan hệ dân sự. Khi giải quyết vụ án, nếu tòa án thấy có dấu hiệu tội phạm thì phải yêu cầu CQĐT khởi tố hình sự để điều tra, xử lý.
Còn đối với người dân cũng đừng vì lòng tham mà nghe lời xúi giục của “cò” kiện nhau ra tòa theo kiểu cầu may. Bởi làm thế coi chừng tiền mất tật mang, không khéo lại tự biến mình thành bị can, bị cáo.
ĐINH VĂN QUẾ, nguyên Chánh Tòa Hình sự TAND Tối cao
