Trong dự thảo Luật BHXH sửa đổi đang lấy ý kiến, Bộ LĐ-TB&XH bổ sung định nghĩa quy định căn cứ đóng BHXH đối với khu vực doanh nghiệp (DN), tiến tới ít nhất bằng khoảng 70% tổng tiền lương và các khoản thu nhập khác có tính chất lương của người lao động (NLĐ).
Điều chỉnh mức đóng để tăng lương hưu
Theo Bộ LĐ-TB&XH, Luật BHXH năm 2014 quy định đối với NLĐ đóng BHXH theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định thì tiền lương tháng đóng BHXH là mức lương và phụ cấp lương theo quy định của pháp luật lao động.
 |
Người dân đăng ký tham gia BHXH để mong về già có lương hưu. Ảnh: V.LONG |
Tuy nhiên, theo phản ánh của các địa phương, mặc dù Luật BHXH năm 2014 và các văn bản quy phạm pháp luật đã hướng dẫn chi tiết mức tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH nhưng một số DN vẫn tồn tại ba loại thu nhập: Thu nhập để làm căn cứ đóng BHXH, thu nhập để DN thực hiện quyết toán và thu nhập thực tế chi trả cho NLĐ.
Trong đó, thu nhập để làm căn cứ đóng BHXH luôn được DN xếp ở mức thấp nhất, bằng mức lương tối thiểu vùng cộng 7% đối với NLĐ đã qua đào tạo nghề và cộng thêm 5% hoặc 7% đối với NLĐ làm nghề hoặc công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến mức hưởng các chế độ BHXH, đặc biệt là mức hưởng lương hưu khi về già.
Vì vậy, cơ quan soạn thảo đề xuất hai phương án tiền lương làm căn cứ tính đóng BHXH hằng tháng, áp dụng với NLĐ khu vực DN trả lương tối thiểu vùng. Phương án 1, giữ nguyên quy định hiện hành, tiền lương làm căn cứ đóng BHXH gồm mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác được xác định bằng mức tiền cụ thể ghi trong hợp đồng lao động.
Với phương án này, mức lương, phụ cấp và các khoản bổ sung khác đều đã xác định từ trước, như phụ cấp chức vụ vài trăm ngàn đồng mỗi tháng. Những khoản biến động trong quá trình làm việc của NLĐ chưa được tính đóng.
Phương án 2, căn cứ đóng là tiền lương tháng bao gồm mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung theo quy định của Bộ luật Lao động. Khi đó, tiền được tính đóng bao gồm cả khoản xác định được trước lẫn biến động trong quá trình làm việc của NLĐ. Như vậy, nền tiền lương đóng BHXH của NLĐ sẽ được nâng lên để hưởng lương hưu cao hơn.
Tiền lương đóng BHXH không bao gồm tiền thưởng, các khoản hỗ trợ và trợ cấp không liên quan đến thực hiện công việc hoặc chức danh trong hợp đồng, theo quy định của luật lao động. Như vậy tiền lương đóng BHXH được sửa đổi theo hướng ngoài các khoản được quy định trong hợp đồng thì những khoản biến động cũng được làm căn cứ để đóng BHXH.
Thu nhập làm căn cứ đóng BHXH ở mức thấp nhất ảnh hưởng rất lớn đến mức hưởng các chế độ BHXH, đặc biệt là mức hưởng lương hưu khi về già của NLĐ.
Khuyến khích về hưu tiếp tục tham gia BHXH
Theo Bộ LĐ-TB&XH, giai đoạn 2016-2021, sau sáu năm thực hiện Luật BHXH năm 2014, có khoảng 661.000 NLĐ nghỉ việc hưởng lương hưu hằng tháng, bình quân khoảng 110.000 người hưởng lương hưu mới mỗi năm. Trong đó có 435.000 người được hưởng trợ cấp một lần khi nghỉ hưu (chiếm 65,8%), cho thấy cứ ba người nghỉ hưu thì khoảng hai người có tỉ lệ hưởng lương hưu tối đa 75%.
Theo đó, mức hưởng trợ cấp một lần khi nghỉ hưu cho mỗi năm đóng BHXH (sau số năm mà NLĐ được tính hưởng theo tỉ lệ 75%) là 0,5 lần mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH là chưa phù hợp. Không mang tính chất khuyến khích NLĐ đóng BHXH trong thời gian dài, đặc biệt là những người tiếp tục làm việc sau tuổi nghỉ hưu.
Để khuyến khích NLĐ tiếp tục tham gia đóng BHXH sau khi nghỉ hưu, trong dự thảo Luật BHXH, Bộ LĐ-TB&XH đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định về trợ cấp một lần khi nghỉ hưu theo hai phương án. Phương án 1, giữ nguyên quy định hiện hành, mức trợ cấp một lần được tính theo số năm đóng BHXH cao hơn số năm tương ứng với tỉ lệ hưởng lương hưu 75%. Cứ mỗi năm đóng BHXH được tính bằng 0,5 lần của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.
Phương án 2, mức trợ cấp một lần được tính theo số năm đóng BHXH cao hơn số năm tương ứng với tỉ lệ hưởng lương hưu 75%, cứ mỗi năm đóng BHXH thì được tính bằng 0,5 lần của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH. Đối với NLĐ đã đủ điều kiện hưởng lương hưu theo quy định mà tiếp tục đóng BHXH thì mỗi năm đóng BHXH sau độ tuổi nghỉ hưu cao hơn số năm tương ứng với tỉ lệ hưởng lương hưu 75% được tính bằng hai lần mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.•
Theo thống kê của BHXH Việt Nam, tiền lương bình quân làm căn cứ đóng BHXH của NLĐ trong DN FDI năm 2019 là 5,7 triệu đồng, năm 2020 lên 6 triệu đồng. Năm 2019, NLĐ DN ngoài quốc doanh có mức bình quân tiền lương đóng BHXH gần 4,8 triệu đồng và năm 2020 là 5 triệu đồng. Nhìn chung mức tiền lương làm căn cứ đóng tăng không đáng kể, chỉ điều chỉnh theo mức tăng lương tối thiểu vùng.
