Đứa trẻ chưa được thừa nhận

Năm 2003, sau 10 năm tha hương ở Mỹ, ông K. quay về nước ngụ quận 1, TP.HCM. Cuộc sống của một người đơn thân 70 tuổi rất buồn tẻ với cơm hàng cháo chợ hằng ngày. Thế rồi ông gặp chị D. phụ bán quán cơm gần nhà mới 21 tuổi, quê ở Tây Ninh. Chị D. hơi đậm người, da ngăm đen nhưng được cái thiệt tình, chăm chỉ. Lâu ngày sinh tình cảm, hai người chung sống với nhau như vợ chồng nhưng không đăng ký kết hôn trong căn nhà ở đường Nguyễn Trãi. Tháng 12-2004, mái ấm nhỏ đón chào một thành viên nhỏ. Bấy giờ, giấy khai sinh của bé chỉ ghi tên mẹ mà không ghi tên cha.

Bên nói phải, bên nói không

Bất ngờ vào tháng 10-2005, ông K. đột tử khi con thơ chưa tròn 10 tháng tuổi. Dự tính của chị D. đợi ngày con tròn tuổi, cha ra phường làm thủ tục nhận con để bổ sung tên cha trong giấy khai sinh của trẻ đã không thể thực hiện.

Sau đám tang ông K., ba anh em của ông đến đòi chị D. giao giấy tờ nhà của ông K. nhưng chị không đồng ý. Vì thế ba người này đã đứng đơn khởi kiện ra TAND TP.HCM tranh chấp di sản thừa kế của ông K. Theo họ, tài sản của ông K. gồm có một căn nhà mà chị D. đang chiếm giữ, 100.000 USD và khoảng 760 triệu đồng ở ngân hàng. Tổng giá trị tài sản là hơn 6,3 tỉ đồng. Do là những người thừa kế theo pháp luật thuộc hàng thứ hai của ông K. nên họ phải được thừa hưởng di sản. Riêng về chị D. và đứa bé, họ nói họ không biết gì về hai người này. Một trong những người anh em của ông K. kể hôm đám tang, chị D. đưa một đứa trẻ đến đòi nhận cha. Thế nhưng nhiều khả năng đó không phải là con của ông K. bởi từ trước đến nay ông K. không hề lấy vợ, có con; ông K. không thể có con khi tuổi đã cao.

Ngược lại, chị D. cho rằng đứa trẻ là con của ông K. nên nó phải được hưởng trọn di sản của ông K. để lại.

Xử sơ thẩm, TAND TP.HCM nhận định chị D. không chứng minh được đứa trẻ là con của ông K. nên yêu cầu phản tố của chị không có cơ sở để chấp nhận. Theo tòa này, lời khai của các nhân chứng là những người hàng xóm chứng kiến quá trình chị chung sống như vợ chồng với ông K. và đứa bé đã được sinh ra như thế nào, hay chi tiết ngày ông K. mất, chị một tay lo liệu đám tang cho chồng... vẫn chưa làm rõ được đứa trẻ là máu mủ của ông K. Từ đó, tòa chấp nhận yêu cầu chia thừa kế cho các anh em nhà ông K. và loại bỏ quyền lợi của con chị D.

Hủy án để xác minh thêm

Đọc hồ sơ vụ án, thẩm phán tòa án cấp phúc thẩm cảm thấy trăn trở: Nếu đứa trẻ không phải là con ông K. thì việc cháu không được thừa kế là hợp lý. Song nếu là con thì nó phải được hưởng. Việc một người phụ nữ sẵn sàng cam kết đó là con ông K. cần phải được lưu tâm bởi không ai biết rõ cha của con bằng một người mẹ. Bản thân chị D. làm sao có thể chứng minh được sự thật nếu không có sự giúp đỡ của cơ quan chuyên môn và tòa án. Cấp sơ thẩm có đơn giản quá chăng khi chỉ viện lý do chị D. không chứng minh được đó là con của người đã chết để bác bỏ quyền lợi của cháu bé?

Người thẩm phán còn biết trước khi mất, ông K. có khám bệnh ở một bệnh viện lớn tại TP.HCM, chị D. từng liên hệ xin hồ sơ lưu trữ về máu lẫn gen của ông K. để xác định mối quan hệ cha con nhưng bệnh viện này từ chối. Nghiên cứu kỹ thêm, ông xác định có ba cách để chứng minh cháu bé có phải là con của ông K. hay không. Thứ nhất, quật mồ người đã khuất để giám định. Thứ hai, liên hệ với chính quyền ở Mỹ nhờ cung cấp mã gen của ông K. vì theo ông được biết nơi đó có lưu trữ hệ thống gen của các công dân sinh sống. Thứ ba, có thể giám định máu anh em ruột ông K. là những nguyên đơn trong vụ án để xác định quan hệ thân thuộc với đứa bé.

Trong ba cách trên, ông nhận thấy việc giám định máu của các nguyên đơn là dễ thực hiện và nhanh nhất. Ông cũng gửi công văn hỏi Viện Pháp y Trung ương về vấn đề này và nhận được sự tán thành. Viện xác định có thể làm được và kết quả chính xác dựa trên huyết thống dòng cha. Về phía chị D., dẫu rất khó khăn nhưng chị vẫn chấp nhận thanh toán 10,8 triệu đồng chi phí cho việc giám định.

“Y án thì dễ thôi nhưng tại sao không làm hết cách để xác định được trắng, đen? Đáng nói là phía nguyên đơn có nhiều lời khai mâu thuẫn và không chịu hợp tác... Vì thế tôi quyết định hủy án để làm rõ vấn đề, để có được bản án thật sự thuyết phục về nhân thân của đứa bé” - người thẩm phán chia sẻ. Tháng 12-2012, trong nhận định hủy án, thẩm phán này nêu rất rõ: Cấp sơ thẩm khi thụ lý lại nếu các bên vẫn giữ yêu cầu thì phải xem xét trước phần phản tố vì đây là gốc để giải quyết vấn đề.

HOÀNG YẾN