Vụ lãnh đạo Hamas - ông Ismail Haniyeh bị ám sát tiếp tục làm nóng tình hình an ninh Trung Đông. Iran và các đồng minh trục kháng chiến đang cân nhắc phương án trả đũa Israel.
Tình tiết mới vũ khí đoạt mạng lãnh đạo Hamas
Ngày 3-8, Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) công bố một số chi tiết liên quan cuộc điều tra về vụ lãnh đạo Hamas bị ám sát, rằng ông này bị giết bằng một “quả đạn tầm ngắn”, theo hãng thông tấn IRNA. Theo IRGC, quả đạn giết chết ông Haniyeh có đầu đạn nặng khoảng 7 kg, gây ra một vụ nổ mạnh và được bắn từ bên ngoài vào nhà khách nơi ông lưu trú tại thủ đô Tehran (Iran).
“Cuộc tấn công khủng bố này được chế độ Do Thái [Israel] lên kế hoạch và thực hiện, được chính phủ Mỹ hỗ trợ” - theo tuyên bố của IRGC. Tuyên bố cũng cảnh báo rằng việc lãnh đạo Hamas bị ám sát sẽ dẫn tới đòn trả thù “quyết liệt, diễn ra vào thời điểm, địa điểm và cách thức thích hợp”.
Tuyên bố của IRGC khác với các báo cáo trước đó từ truyền thông phương Tây rằng lãnh đạo Hamas bị giết do một quả bom được lén đưa vào tòa nhà từ hai tháng trước.
Tờ The New York Times ngày 1-8 dẫn lời 7 quan chức thạo tin rằng bom đã được tuồn vào nhà khách Neshat và được đặt vào chính xác căn phòng nơi lãnh đạo Hamas lưu trú khi đến Iran trước khi chúng phát nổ và đoạt mạng ông Haniyeh hôm 31-7 tại thủ đô Tehran. Nhà khách này nằm trong một khu phức hợp cao cấp do Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran điều hành và bảo vệ.
Cũng trong ngày 3-8, hai nguồn tin Iran của tờ The New York Times cho biết Tehran đã bắt hơn 20 người, bao gồm sĩ quan tình báo cấp cao, sĩ quan quân đội và nhân viên tại nhà khách để điều tra vụ lãnh đạo Hamas bị ám sát tại đây.
Theo hai quan chức Iran đề nghị được giấu tên này, đơn vị tình báo chuyên trách về gián điệp của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) đang tiến hành điều tra và đang truy lùng những nghi phạm mà cơ quan này cho là sẽ tìm ra manh mối của những ai đã lên kế hoạch, hỗ trợ và thực hiện vụ ám sát lãnh đạo Hamas.
Thông tin về vụ bắt giữ diện rộng này được đưa ra sau khi IRGC ra tuyên bố rằng "quy mô và chi tiết của vụ việc đang được điều tra và sẽ được công bố kịp thời". Hiện IRGC vẫn chưa công bố bất kỳ chi tiết nào về vụ bắt giữ cũng như điều tra về vụ nổ, bao gồm nguyên nhân.
Iran sẽ chọn kịch bản đáp trả nào?
Giới phân tích cho rằng Iran và các nhóm đồng minh của Tehran chắc chắn sẽ đáp trả Israel để tìm cách khôi phục khả năng răn đe đối với Israel mà không gây ra một cuộc chiến tranh toàn diện trong khu vực, tuy nhiên ranh giới của những tính toán sai lầm là rất mong manh, theo hãng tin Al Jazeera.
“Một trong những chủ đề tranh luận tại Iran hiện nay là nước này cần phải thể hiện phản ứng cứng rắn và thể hiện sự sẵn sàng tham gia vào một cuộc chiến tranh. [Các nhà lãnh đạo Iran nghĩ rằng] nếu họ không làm như vậy thì Israel sẽ không dừng lại, và sau một thời gian các quan chức Iran có thể sẽ bị Israel nhắm mục tiêu công khai ngay tại bên trong quốc gia của họ” - ông Hamidreza Azizi, chuyên gia về Iran và là thành viên không thường trú của Hội đồng Trung Đông về các vấn đề toàn cầu tại Doha (thủ đô Qatar), cho biết.
Ông Nicholas Blanford, chuyên gia về Hezbollah tại Hội đồng Đại Tây Dương (Mỹ), nhận định rằng chiến lược tổng thể sắp tới của Iran sẽ không phải là một cuộc tấn công hiệp đồng cùng với “trục kháng chiến", cơ bản là do Hezbollah không muốn leo thang vấn đề này thành một cuộc chiến tranh quy mô lớn.
Do đó, đòn trả đũa sắp tới có thể sẽ diễn ra theo hướng riêng lẻ, bắt đầu bằng một đòn trực diện từ Iran và sau đó là các cuộc tấn công từ các nhóm vũ trang khác nhằm vào Israel. “Tôi nghĩ họ sẽ nhắm tới một mục tiêu quân sự cấp cao” - ông Blanford nhận định.
Phương án trả đũa sắp tới Iran sẽ tung ra đối với Israel sẽ còn phụ thuộc vào ý chí của lực lượng Hezbollah, trong đó cân nhắc liệu rằng có phối hợp với Tehran tấn công hiệp đồng Tel Aviv hay không, theo Al Jazeera.
Tuy vậy, khả năng Hezbollah tham gia tấn công hiệp đồng cùng Iran không phải là không thể xảy ra. Ông Mohanad Hage Ali, một chuyên gia về Lebanon và là thành viên cấp cao của Trung tâm Trung Đông Carnegie ở Beirut, lưu ý rằng Hezbollah đã tuyên bố sẽ trả đũa Israel vì đã giết chỉ huy quân sự Fuad Shukr của nhóm này hôm 30-7, do đó có lý do để dự đoán rằng Hezbollah sẽ phối hợp với Tehran tấn công Tel Aviv.
Giới phân tích cảnh báo rằng một cuộc tấn công quy mô lớn từ Iran và trục kháng chiến có nguy cơ sẽ gây thương vong cho cả quân nhân hoặc dân thường Israel, từ đó làm dấy lên mối lo ngại về một cuộc xung đột lớn trong khu vực.
Đài CNN dẫn lời các quan chức Mỹ giấu tên cho rằng đòn trả đũa lần này của Iran có thể sẽ tương tự như lần phóng loạt tên lửa đạn đạo và triển khai máy bay không người lái vào Israel vào ngày 13-4 (liên quan vụ ĐSQ Iran bị tập kích, giết chết tướng chỉ huy hàng đầu của lực lượng tinh nhuệ Tehran), song quy mô có thể lớn hơn và phức tạp hơn trước, bao gồm khả năng Iran cùng các lực lượng ủy nhiệm tấn công Israel từ nhiều hướng.
Chuyên gia Azizi thì nói rằng Iran sẽ không báo trước về đòn trả đũa như đã làm hồi vụ ĐSQ Iran bị tập kích. Theo ông Azizi, Iran coi vụ tấn công ĐSQ là một “tính toán sai lầm của Israel”, nhưng lại coi vụ ám sát lãnh đạo Hamas là một hành động khiêu khích trực tiếp từ phía Tel Aviv.
“Dựa trên những gì tôi thấy, lần này Iran có thể không thực sự đưa ra cảnh báo trước chính xác cho Mỹ và các đồng minh của Mỹ trong khu vực về đòn trả đũa Israel. Iran coi hành động kiểu này không có tác dụng ngăn chặn Israel” - ông Azizi nói.
Israel lên kịch bản ứng phó, Mỹ điều binh tới Trung Đông
Hôm 31-7, Thủ tướng Israel - ông Benjamin Netanyahu tuyên bố Israel sẽ đáp trả mạnh mẽ bất kỳ cuộc tấn công nào vào đất nước của ông.
Theo hãng tin Reuters, ông Netanyahu cho biết Israel đã giáng những đòn chí mạng vào các lực lượng ủy nhiệm của Iran trong vài ngày qua, bao gồm cả Hamas và Hezbollah, song không đề cập đến việc ám sát lãnh đạo Hamas - ông Haniyeh.
“Có những mối đe dọa xuất hiện từ mọi hướng. Chúng tôi đã chuẩn bị cho mọi tình huống. Chúng tôi sẽ đoàn kết và quyết tâm chống lại mọi mối đe dọa. Israel sẽ đáp trả mạnh mẽ đối với bất kỳ hành động gây hấn nào nhằm vào chúng tôi" - ông Netanyahu tuyên bố.
Đến cuối ngày 31-7, Tư lệnh lực lượng không quân Israel - ông Tomer Bar cảnh báo rằng Israel sẽ hành động chống lại bất kỳ ai có ý định làm hại công dân của Tel Aviv.
"Chúng tôi cũng đã chuẩn bị mạnh mẽ ở hàng phòng ngự. Hàng trăm binh sĩ phòng không cùng với nhân viên kiểm soát không lưu được bố trí trên khắp đất nước. [Họ] được trang bị những hệ thống vũ khí tốt nhất và luôn sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ của mình" - ông Bar nói.
Ngày 2-8, phó phát ngôn viên Lầu Năm Góc Sabrina Singh cho biết Bộ Quốc phòng Mỹ đang cử một nhóm tấn công tàu sân bay, một phi đội chiến đấu cơ và các tàu chiến bổ sung tới Trung Đông, theo đài CNN.
“Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin đã ra lệnh điều chỉnh sức mạnh quân sự của Mỹ ở Trung Đông nhằm cải thiện khả năng bảo vệ của lực lượng Mỹ [tại khu vực], tăng cường hỗ trợ phòng thủ cho Israel và để đảm bảo Mỹ sẵn sàng ứng phó với nhiều tình huống bất ngờ khác nhau” - bà Singh nói.
Theo bà Singh, để duy trì sự hiện diện ở Trung Đông, Bộ trưởng Austin đã ra lệnh cho nhóm tác chiến tàu sân bay USS Abraham Lincoln thay thế nhóm tác chiến tàu sân bay USS Theodore Roosevelt (hiện đang hoạt động ở Vịnh Oman). Nhóm tác chiến USS Theodore Roosevelt dự kiến sẽ quay về Mỹ vào cuối mùa hè này.
Mỹ đã có tàu tấn công đổ bộ USS Wasp trong khu vực, hoạt động cùng với Đơn vị viễn chinh thủy quân lục chiến số 24, có khả năng thực hiện sơ tán công dân Mỹ ở Lebanon nếu được lệnh.
