Trong hai năm qua, cuộc chiến giữa Nga và Ukraine chủ yếu diễn ra trên mặt đất với việc lực lượng hai bên thường xuyên giao tranh với sự yểm trợ của pháo hạng nặng và máy bay không người lái (UAV), theo tờ The New York Times.
Trong bối cảnh đó, lực lượng không quân Nga và Ukraine đóng vai trò thứ yếu vì Ukraine có sức mạnh không quân hạn chế, còn Nga dù sở hữu lực lượng không quân mạnh nhưng không thể giành được ưu thế trên không như mong đợi.
Tuy nhiên, gần đây, khi quân Nga tiếp tục tấn công ở phía đông Ukraine, lực lượng không quân nước này đã đóng vai trò lớn hơn. Các chuyên gia quân sự cho rằng Nga ngày càng triển khai máy bay chiến đấu bay gần tiền tuyến để thả bom dẫn đường vào các cứ điểm Ukraine và dọn đường cho bộ binh. Chiến thuật này, vốn được Nga sử dụng để giành được TP chiến lược Avdiivka vào tháng trước, đã mang lại kết quả tốt, theo The New York Times.
Nga đổi chiến thuật, liệu có rủi ro?
Ông Serhiy Hrabskyi, đại tá quân đội Ukraine đã nghỉ hưu cho rằng việc Nga tăng cường dùng không quân “là một công cụ tốn kém nhưng khá hiệu quả mà Nga đang sử dụng trong cuộc chiến”. Theo ông, việc Nga đưa máy bay chiến đấu đến gần tiền tuyến là rất nguy hiểm nhưng nó có thể “tác động đến các cứ điểm của Ukraine một cách hiệu quả”.
Ông Hrabskyi đã ví chiến lược tốn kém trên không của Nga với chiến thuật trên bộ, nơi nước này bất chấp tung nhiều đợt quân để giành các thành phố, bất kể thiệt hại về người. Theo ông, Nga không quan tâm đến thiệt hại mà miễn có lệnh, lực lượng Nga sẽ dùng mọi khả năng, vũ khí sẵn có để tấn công, theo The New York Times.
Tuần trước, quân đội Ukraine cho biết lực lượng này đã bắn hạ 7 máy bay chiến đấu Su-34 và hầu hết đều ở mặt trận phía đông. Những diễn biến này đến sau vài ngày sau khi Ukraine bắn rơi máy bay trinh sát radar tầm xa A-50. Theo các quan chức Ukraine, đây là một phần trong chuỗi các cuộc tấn công thành công nhằm vào lực lượng Không quân Nga. Tuy nhiên, hầu hết những vụ bắn hạ máy bay Nga chưa thể xác minh độc lập.
Bom lượn là chìa khóa của chiến thuật mới
Sau khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào tháng 2-2022, Ukraine đã ngăn được Nga kiểm soát bầu trời thông qua không chiến và sử dụng khéo léo tên lửa phòng không.
Trong một báo cáo, Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia (RUSI) – viện nghiên cứu về an ninh và quốc phòng có trụ sở tại London (Anh), cho rằng chỉ sau một tháng các máy bay chiến đấu của Nga đã chịu tổn thất nặng nề và Moscow đã ngừng triển khai máy bay ra tiền tuyến, thay vào đó chuyển sang phóng hàng loạt tên lửa hành trình và tên lửa đạn đạo từ xa. Tuy nhiên, điều này khiến Nga không thể sử dụng hiệu quả hỏa lực trên không mạnh mẽ của bay ném bom chiến đấu để tấn công các vị trí tiền tuyến của Ukraine, theo báo cáo của RUSI.
Điều này bắt đầu thay đổi vào đầu năm ngoái khi Nga bắt đầu sử dụng bom lượn, loại bom dẫn đường được thả từ máy bay và có thể bay quãng đường dài tới tiền tuyến. Điều này đã góp phần hạn chế rủi ro cho máy bay Nga từ tên lửa phòng không Ukraine. Mang theo hàng trăm kg thuốc nổ, bom lượn có thể xuyên thủng các hầm ngầm bảo vệ lính Ukraine ở mặt trận.
Ông Egor Sugar, một người lính Ukraine từng chiến đấu ở Avdiivka, viết trên mạng xã hội: “Những quả bom này phá hủy hoàn toàn mọi cứ điểm. Tất cả tòa nhà và công trình chỉ đơn giản biến thành một cái hố sau khi có một quả bom lượn xuất hiện.”
Các quan chức Ukraine và các nhà phân tích quân sự cho rằng không quân Nga đã đóng vai trò quan trọng trong việc giành TP Avdiivka, nơi đòi hỏi các máy bay chiến đấu Nga bay gần hơn đến tiền tuyến để phát huy tối đa tác dụng của bom lượn.
Theo Viện Nghiên cứu Chiến tranh - viện nghiên cứu có trụ sở tại Washington D.C (Mỹ), cho rằng lực lượng Nga dường như đã chấp nhận tổn thất không quân ngày càng lớn trong những tuần gần đây để mở các cuộc tấn công bằng bom lượn nhằm yểm trợ các chiến dịch tiến công của Nga ở miền đông Ukraine.
Ukraine đang thành công trong việc hạ máy bay Nga
Ông Justin Bronk, nhà nghiên cứu cấp cao về sức mạnh không quân và công nghệ tại RUSI cho rằng trong những tháng gần đây, Ukraine chắc chắn đã có nhiều cuộc tấn công kiểu phục kích với sự hỗ trợ của các hệ thống phòng không và đã đạt được những thành công đáng chú ý.
Theo ông Tom Karako, giám đốc Dự án Phòng thủ Tên lửa tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) có trụ sở tại Washington D.C (Mỹ), những tổn thất của Nga có thể là do cơ quan tình báo Ukraine thu thập hoạt động của máy bay Nga và triển khai các hệ thống phòng không để hạ chúng.
Hiện vẫn chưa rõ Ukraine đã triển khai hệ thống phòng không nào. Tuy nhiên, một số quan chức quân đội và nhà phân tích có ý cho rằng Ukraine đã dùng hệ thống Patriot do Mỹ sản xuất, vốn là hệ thống phòng không trên mặt đất tiên tiến nhất của Mỹ.
Một trong những thành công lớn nhất của Ukraine trong các trận không chiến là phá hủy một trong những máy bay radar A-50 của Nga vào tuần trước. Đây là chiếc thứ 2 trong năm nay mà Ukraine đã phá hủy được.
Máy bay A-50 rất quan trọng trong việc phối hợp các cuộc oanh tạc trên không nhắm vào các vị trí của Ukraine ở mặt trận. Ông Karako nhận định rằng việc bắn hạ A-50 là đã “lấy đi đôi mắt và khả năng nhắm mục tiêu của Nga, đó là một chiến thắng khá lớn”.
Tình báo quân sự Anh cho biết Nga có 7 chiếc A-50 khác nữa nhưng rất có thể đã không triển khai chúng để hỗ trợ các hoạt động quân sự vì sợ tổn thất. Lực lượng Không quân Ukraine cho biết hoạt động trên không của Nga ở miền đông Ukraine đã giảm đáng kể vào tối 2-3.
