Khi Taliban tiếp quản Afghanistan, Nga đã tự cho mình có vai trò trung gian hòa giải ở đất nước Tây Nam Á này. Theo trang Nikkei Asia, Nga nhấn mạnh Moscow là một bên liên quan chính và không che giấu mong muốn mở rộng ảnh hưởng của mình trong khu vực nhằm mục đích lấp đầy khoảng trống quyền lực sau khi Mỹ rút quân.
Tổng thống Nga Vladimir Putin gần đây đã "chế nhạo" các nước phương Tây về việc những nỗ lực của họ trong việc thành lập một chính phủ dân chủ ở Afghanistan không như mong đợi.
"Tôi nghĩ rằng nhiều chính trị gia ở phương Tây đang bắt đầu hiểu rõ thực tế rằng không thể áp đặt các tiêu chuẩn về đời sống chính trị và ứng xử của nước ngoài lên các quốc gia và dân tộc khác" - ông Putin cho biết.
Một chiến binh Taliban (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: AP
Có sự chuẩn bị từ lâu
Theo Nikkei Asia, sau khi Taliban giành được quyền kiểm soát thủ đô Kabul (Afghanistan) hôm 15-8, ông Putin đã thực hiện một loạt nỗ lực ngoại giao để tận dụng tình hình mới. Tổng thống đã cố gắng cho cộng đồng quốc tế thấy Moscow có khả năng khôi phục trật tự ở Afghanistan bằng cách tổ chức các cuộc điện đàm với các nhà lãnh đạo của Uzbekistan, Iran, Tajikistan, Pháp và Ý.
Trong khi hầu hết các nước phương Tây đang ráo riết sơ tán nhân viên đại sứ quán khỏi Afghanistan, thì Đại sứ quán Nga tại Kabul vẫn hoạt động bình thường. Vào ngày 15-8, Đại sứ Nga tại Afghanistan Dmitry Zhirnov cho biết nhân viên ngoại giao Nga sẽ tiếp tục làm việc ở Kabul.
Bên cạnh đó, ông Zamir Kabulov - Đặc phái viên của ông Putin tại Afghanistan - cho biết Moscow đã nỗ lực thiết lập “các mối liên hệ với Taliban trong bảy năm qua”. Theo Nikkei Asia, điều này thể hiện Điện Kremlin đã có sự chuẩn bị từ lâu đối với việc Taliban trở lại nắm quyền. Theo ông Kabulov, Nga dự đoán rằng Taliban sẽ "đóng một vai trò hàng đầu trong tương lai của Afghanistan."
Dù coi Taliban là một tổ chức khủng bố, chính quyền Moscow vẫn chào đón không chính thức một phái đoàn Taliban đến nước này hồi tháng 7.
Theo Nikkei Asia, Nga đang gặt hái thành quả từ nhiều năm chuẩn bị kỹ lưỡng cho trường hợp Mỹ rút quân khỏi đất nước Tây Nam Á.
Để đạt được mục tiêu gây ảnh hưởng mạnh mẽ trong khu vực, Nga đã có những động thái can thiệp vào cuộc nội chiến ở Syria. Theo đó, Điện Kremlin cũng bắt đầu sử dụng quyền lực của mình để tác động đến tình hình ở Afghanistan.
Kể từ khi Taliban bắt đầu chiếm được khu vực hơn vào đầu tháng 8, quân đội Nga đã tiến hành các cuộc tập trận chung với các lực lượng Uzbekistan, Tajikistan và Trung Quốc tại các khu vực giáp biên giới với Afghanistan. Uzbekistan và Tajikistan là hai trong số năm nước thuộc Liên Xô ở Trung Á và được Moscow coi là một phạm vi hưởng của mình.
Tất cả các quốc gia này đều lo ngại rằng Taliban hoặc các chiến binh Hồi giáo khác đang ẩn náu ở Afghanistan có thể lợi dụng tình trạng hỗn loạn hiện nay để xâm nhập vào lãnh thổ của họ, gây rối loạn các khu vực biên giới. Thông qua các cuộc tập trận, Nga đã được quốc tế công nhận là người bảo vệ các quốc gia Trung Á.
Ngoài ra, vị Tổng thống Nga cũng đang cố gắng thể hiện việc Mỹ rút quân là dấu hiệu cho thấy ảnh hưởng của Washington trong khu vực đang ngày suy yếu, cũng như có những ẩn ý về sự phụ thuộc của Ukraine vào Mỹ.
Những mối ngại lớn
Mặc dù có vị thế ngày càng tăng trong khu vực, nhưng có thể nói rằng Nga không muốn quá sa lầy vào tình hình chính trị phức tạp của khu vực. Theo Nikkei Asia, Moscow chỉ lo ngại rằng sự xuất hiện của bất kỳ mối đe dọa an ninh nào đối với Trung Á sẽ đe dọa đến sự yên bình của chính nước này.
Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu đã cảnh báo về khả năng những kẻ khủng bố ở Afghanistan có thể xâm nhập vào Nga thông qua Tajikistan, Uzbekistan hoặc Kyrgyzstan. Đối với người Nga, tình hình hiện tại khơi lại những ký ức kinh hoàng về các cuộc tấn công khủng bố của các chiến binh Hồi giáo cực đoan trong những năm 1990 và 2000.
Câu hỏi đặt ra là liệu Nga có thể đạt được một kết quả ổn định ở Afghanistan và các khu vực khác của Trung Á trong khi tăng cường ảnh hưởng của mình trong khu vực hay không.
Ông Putin biết quá rõ rằng Afghanistan đang đặt ra một thách thức vô cùng lớn. Năm 1979, Liên Xô đưa quân vào Afghanistan. Cuộc chiến này đã kéo dài 10 năm và cướp đi sinh mạng của hơn 14.000 người Liên Xô trước khi Moscow rút quân. Nhiều người Nga vẫn chưa vượt qua được đau thương của cuộc chiến năm ấy và lo ngại xung đột Afghanistan sẽ xảy ra thêm một lần nữa.
Kịch bản này đáng lo ngại vì một số nguyên do. Thứ nhất, Afghanistan đã trở thành địa điểm tập trung các nhóm khủng bố, đó là lý do Moscow tăng cường tập trận với các nước láng giềng của nước này. Bên cạnh đó, ngày càng nhiều người tị nạn tràn sang các nước xung quanh. Tajikistan đã xây dựng một cơ sở để người tị nạn có thể tạm lánh, song có nhiều người không được kiểm tra kỹ lưỡng.
Một trong những mối quan tâm khác của Moscow là việc buôn bán ma túy. Afghanistan là một trong những nước sản xuất thuốc phiện lớn nhất trên thế giới. Việc buôn bán thuốc phiện vốn là nguồn tài chính chủ yếu của Taliban. Dù Taliban đã hứa với Nga rằng sẽ xóa sổ nạn sản xuất ma túy, nhưng việc truy quét các đường dây buôn ma túy là không hề dễ dàng.
Lo lắng lớn nhất đối với Nga ở thời điểm hiện tại là sự mơ hồ của chế độ Taliban. Vẫn còn quá sớm để nói liệu chiến lược của ông Putin đối với Afghanistan sẽ dẫn đến một chiến thắng ngoại giao hay một điều gì khác. Điều rõ ràng ở đây là ông Putin không có lựa chọn nào khác ngoài việc tập trung nguồn lực cho các cơ quan an ninh và tình báo của mình để đảm bảo một kết quả khả quan ở khu vực Trung Á.
