Sửa luật đất đai: Vẫn tranh luận việc thu hồi đất vì lợi ích quốc gia, công cộng

Theo nghị trình, Quốc hội (QH) dành trọn ngày 3-11 để thảo luận về những vấn đề còn ý kiến khác nhau trong dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi).

31 trường hợp thu hồi đất vẫn chưa đảm bảo?

Điều 79 dự thảo luật liệt kê 31 trường hợp cụ thể thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; cùng một “điều khoản quét”: Trường hợp thu hồi đất không thuộc các trường hợp quy định tại điều này thì QH sửa đổi, bổ sung các trường hợp thu hồi đất của luật này theo trình tự, thủ tục rút gọn.

Dù vậy, đại biểu (ĐB) Trần Văn Tuấn (Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang) cho hay ông vẫn băn khoăn, bởi quy định như vậy có thể chưa bao quát hết các trường hợp trong thực tế. Đồng thời chưa giải quyết triệt để bất cập lớn nhất là khi Nhà nước thu hồi đất, người có đất được bồi thường theo bảng giá đất nhà nước ban hành, trong khi với nếu doanh nghiệp (DN) thỏa thuận để thực hiện dự án, giá thường cao hơn.

“Đây chính là nguyên nhân dẫn đến tình trạng người dân luôn cảm thấy thiệt thòi, thiếu sự đồng thuận khi Nhà nước thu hồi lại đất” - ông Tuấn nói.

Ngược lại, DN phải thỏa thuận với người dân có đất để thực hiện dự án cũng gặp không ít khó khăn. Theo ĐBQH tỉnh Bắc Giang, nhiều trường hợp DN mất nhiều năm để thỏa thuận, có trường hợp phải “đi đêm” thỏa thuận với giá cao hơn, thiếu công bằng với số còn lại.

Dù vậy, DN vẫn rơi vào tình trạng “dở khóc, dở cười” khi thỏa thuận được trên 90% diện tích, thậm chí còn cao hơn mà vẫn không thể triển khai dự án khi số ít người có đất không đồng thuận. Đây là nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng khiếu kiện đơn thư phức tạp về đất đai ở các địa phương hiện nay, chiếm khoảng 75%, vẫn theo ông Tuấn.

Từ phân tích trên, phó trưởng Đoàn ĐBQH chuyên trách tỉnh Bắc Giang đề xuất sửa đổi Luật Đất đai theo hướng Nhà nước thu hồi đất với các trường hợp thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội, nhất là thu hồi để chuyển đổi mục đích sử dụng đất thực hiện dự án.

Ông Tuấn cho rằng với 31 trường hợp đã được liệt kê tại dự thảo luật, số trường hợp còn lại thuộc trường hợp tự thỏa thuận là không nhiều. Thực tế, khi DN nhận quyền sử dụng đất, thường là đất nông nghiệp, để chuyển đổi mục đích thực hiện dự án; người có đất khi chuyển nhượng đất nông nghiệp thường đòi giá cao hơn, tương đương loại đất khác (sau khi chuyển đổi mục đích).

“Về bản chất, có thể nói hình ảnh rằng người bán đang bán thứ mình không có. Đây là điều vô lý” - ông Tuấn nói.

Ngoài ra, ĐB này cũng đề nghị cụ thể hóa nguyên tắc giá đất do Nhà nước bồi thường khi thu hồi đất phải sát giá thị trường và cơ chế điều tiết địa tô chênh lệch công bằng để người có đất thu hồi không bị thiệt thòi.

ĐB Lê Thanh Vân (Đoàn ĐBQH tỉnh Cà Mau) cũng cho rằng việc phân biệt dự án công - dự án tư đã dẫn đến tình trạng hai giá: Dự án nhà nước (thu hồi) một giá, dự án tư nhân (thỏa thuận) lại có giá khác.

“Điều này sinh ra bất bình đẳng và dễ nảy sinh mâu thuẫn giữa nhà đầu tư với người bị thu hồi đất, thậm chí có thể mâu thuẫn giữa những người bị thu hồi đất vì hai giá” - ông Vân nói và đề nghị bỏ chế độ phân biệt này.

Vị ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách đề xuất với dự án đất ở, thương mại, khu đô thị, Nhà nước đứng ra giải phóng mặt bằng, giao đất sạch cho DN tham gia đấu giá, đấu thầu dự án. Trong quy hoạch 1/500, Nhà nước phải định dạng được không gian, phạm vi phát triển, gần như một sản phẩm của quy hoạch để đấu giá đất, đấu thầu dự án.

Toàn bộ tiền thu được từ đấu giá đất, đấu giá dự án, ông Vân đề nghị phục vụ cho ba mục đích: Trả lại chi phí mà Nhà nước đã đầu tư cho quy hoạch chi tiết, kết nối hạ tầng đến hàng rào ranh giới dự án; bồi thường giải phóng mặt bằng, hỗ trợ tái định cư và số tiền còn lại dùng cho đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội phục vụ vào lợi ích chung.

Giải trình, tiếp thu các ý kiến của ĐB về việc mở rộng các trường hợp thu hồi đất tại Điều 79 (dù đã quy định 31 trường hợp), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của QH Vũ Hồng Thanh cho biết sẽ nghiên cứu nhưng vẫn cần phải bám theo Điều 54 Hiến pháp là Nhà nước chỉ thu hồi đất khi thật cần thiết theo luật định.

“Không thể bàn một giá”

ĐB Mai Văn Hải (Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa) cho rằng khoản 27 Điều 79 quy định thu hồi đất thực hiện dự án nhà ở thương mại, dự án hỗn hợp nhà ở và kinh doanh thương mại, dịch vụ chưa rõ theo tinh thần Nghị quyết 18 là tiếp tục thưc hiện cơ chế thỏa thuận giá giữa người dân và DN trong chuyển nhượng đất đai.

“Chúng ta phải xác định chắc chắn có hai giá, một giá do Nhà nước thu hồi, một giá do người dân và DN thỏa thuận. Thế nên chúng ta không thể bàn một giá” - ông Hải cho rằng có bàn việc này thì đề nghị QH phải báo cáo Bộ Chính trị.

Phó trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa đề xuất với dự án nhà ở thương mại và dự án đô thị, phần thỏa thuận chỉ áp dụng với diện tích xây dựng nhà ở. Còn lại, Nhà nước vẫn phải thu hồi đối với công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội và các công trình phúc lợi công cộng khác.

Giơ biển tranh luận, ĐB Phạm Văn Thịnh (Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang) khẳng định nếu chúng ta duy trì việc thực hiện khu đô thị dân cư, nhà ở thương mại theo hình thức nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất thì “không bao giờ thực hiện được”. Bởi sẽ có rất nhiều ý kiến người dân và khi đã thực hiện theo phương án thỏa thuận thì mỗi người dân sẽ đưa ra một giá.

“Chúng ta vẫn duy trì song song hai hình thức thu hồi và nhận chuyển nhượng sẽ tạo ra bất hợp lý trong xã hội” - ông Thịnh nói.

Trưởng ban Dân vận Tỉnh ủy Bắc Giang nêu thực tế ở cơ sở, một hộ dân có thửa đất, trong đó một phần thuộc công trình trọng điểm phát triển kinh tế của địa phương là đường cao tốc, phần còn lại là dự án thương mại, dịch vụ khác.

“Khi đó tạo ra sự bất công khi trong cùng một diện tích đất, giá bồi thường nhà nước thì thấp, giá thương mại rất cao. Giữa các hộ gia đình khác nhau trong cùng một khu vực cũng như vậy” - theo ông Thịnh.

Từ phân tích trên, ĐB Thịnh thể hiện sự “đồng tình cao” với việc mở rộng hình thức thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội.