Khi văn bằng biến thành “giấy vay nợ”, liệu chính sách hỗ trợ sinh viên nghèo có còn ý nghĩa hay không? Chúng tôi đã ghi nhận ý kiến của người trực tiếp nghiên cứu phương án này, các giáo sư, chuyên gia pháp luật, giáo dục.
Ông Nguyễn Hà Minh, chuyên viên Vụ Công tác học sinh, sinh viên (Bộ GD-ĐT):
Ghi trên sổ, không ghi trên bằng
Bộ đang tiếp tục nghiên cứu chủ trương về tín dụng đối với học sinh, sinh viên. Theo đó, việc ghi rõ diện học sinh, sinh viên được vay vốn để học trên các văn bản cần thiết (bằng tốt nghiệp, sổ lao động hay sơ yếu lý lịch) và sẽ là một trong nhiều biện pháp nhằm để thu hồi được vốn cho nhà nước và gắn trách nhiệm của gia đình đối với con em của họ. Tuy nhiên, việc “ghi nợ” có thể trên bằng tốt nghiệp hoặc trên giấy tờ liên quan đến sinh viên. Đơn vị tiếp nhận học sinh, sinh viên về làm việc sẽ có trách nhiệm kiểm tra văn bằng hoặc những giấy tờ có liên quan để có trách nhiệm và cam kết hay đốc thúc người lao động trả nợ cho nhà nước.
Chúng tôi cũng đang dự kiến có thể ghi nợ vào hồ sơ sinh viên. Khi ra trường, nhà trường sẽ xác nhận vào sổ này và nhận xét cụ thể từng năm học của sinh viên đó, đã trả hay còn nợ bao nhiêu tiền. Khi nào đã đóng hết nợ, Bộ sẽ đóng dấu chứng nhận học sinh, sinh viên đó đã trả hết nợ vào sổ đó.
Tuy nhiên, khả năng thu hồi vốn của 100% học sinh, sinh viên vay nợ là rất khó. Nói chung, mình hạn chế rủi ro phần nào là tốt phần đó. Hiện chúng tôi cũng đang tiếp tục đưa ra bàn luận, kết hợp với ngân hàng và chính quyền địa phương để có giải pháp tối ưu nhất.
PGS Nguyễn Thị Phương Nga, Giám đốc Trung tâm Đảm bảo chất lượng đào tạo và nghiên cứu phát triển giáo dục:
Đó chỉ là giải pháp tình thế
Tôi chưa thấy một nước nào trên thế giới có cách quản lý theo kiểu đó cả. Ở đó, họ quản lý sinh viên, học sinh theo tài khoản riêng rất chặt chẽ.
Bằng tốt nghiệp chỉ được cấp một lần. Bằng cấp là loại giấy tờ quan trọng nhất đối với sinh viên đi xin việc. Khi sinh viên đã trả hết nợ, làm thế nào họ có thể “xóa” tên chủ nợ trên bằng tốt nghiệp? Ai xóa cho? Đi xin việc với tấm bằng “là con nợ”, chủ có tin tưởng được không? Cho dù cách làm này để Bộ “nắm đằng chuôi” nhưng xem ra không ổn.
GS Trần Hồng Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ GD-ĐT:
Chính sách kỳ lạ nhất từ trước đến nay
Lần đầu tiên tôi nghe thấy có chính sách lạ kỳ như vậy. Nếu có thì cũng chỉ là giải pháp chiến thuật và chỉ bản thân ngân hàng dùng thôi.
GS Văn Như Cương, Hiệu trưởng Trường dân lập Lương Thế Vinh:
Học sinh vẫn có thể trốn nợ
Bằng tốt nghiệp là kết quả của hơn 10 năm học hành vất vả và không được ghi lên đó chữ gì cả. Ở nhiều nước trên thế giới, sinh viên mượn rất nhiều sách ở thư viện. Có trường đại học thường yêu cầu học sinh đó phải trả hết sách, đồ dùng cho thư viện trước khi cấp bằng tốt nghiệp. Ở ta thì có chiếu cố hơn, cấp phát bằng rồi mới thu hồi nợ. Nhưng ta có thể kèm giấy chứng nhận nợ và xóa bỏ khi học sinh đó đã trả hết nợ.
Nếu thu hồi vốn nợ theo cách đó cũng không đảm bảo bởi có học sinh ra trường nhưng không đi làm thuê cho ai cả mà tự mở một công ty để kinh doanh. Lúc đó bằng cấp chẳng có nghĩa lý gì cả. Như chủ hãng xe Honda ở Nhật Bản sau khi tốt nghiệp đại học đã tự mở một trạm sửa chữa xe Honda. Dần dần phát triển thành hãng Honda nổi tiếng. Quan trọng hơn nữa là liệu có còn ý nghĩa của chính sách hỗ trợ sinh viên nghèo khi văn bằng biến thành “giấy vay nợ” không?
Nhà văn, nhà giáo Vũ Ngọc Tiến:
Đừng xúc phạm đến danh dự của các em
Bộ đang xúc phạm đến danh dự của các em học sinh, sinh viên vì nghèo phải đi vay tiền để học tập. Tại sao không có một chế tài riêng để xử lý những trường hợp không thu hồi được vốn mà phải dùng biện pháp xúc phạm các em học sinh? Cách quản lý này thật lạ, thậm chí quái thai!
Theo tôi, Bộ GD có thể tham khảo việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý. Có thể quản lý học sinh, sinh viên nợ tiền ngân hàng để đi học bằng số tài khoản cá nhân. Nếu quản nợ theo cách này thì chẳng khác nào quan hệ giữa chủ nợ và người vay. Việc thu nợ như thế nào là trách nhiệm của ngân hàng chứ không phải của Bộ GD. Đừng biến một chủ trương tốt thành chủ trương dở của Bộ, mất hết ý nghĩa tốt đẹp của nó.
Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Điện, Trưởng khoa Luật Đại học Cần Thơ:
Phản cảm và thiếu văn hóa
Tôi chưa thấy một nước nào trên thế giới ghi diện học sinh nợ vào văn bằng. Văn bằng giáo dục bản chất của nó chỉ ghi quá trình học tập, ngoài ra không được ghi gì khác cả.
Việc ghi diện “phải trả nợ” hay làm dấu gì đấy để xác định nợ là việc làm phản cảm và thiếu văn hóa. Mượn tiền để đi học là giao dịch dân sự thuần túy, gộp chung vào kết quả học có vô duyên không? Vì không có tiền để học phải vay mà cả đời phải dính thì không nhân văn chút nào.
Không loại trừ có người vay không trả nhưng có người muốn quỵt, có người vì lý do khách quan chưa trả được và cùng bị đánh đồng bằng biện pháp “ghi hoặc làm dấu vào văn bằng” tất cả những người vay sao?
Dự định chắc chắn không được sự đồng tình của nhiều người. Một biện pháp đưa ra không hợp lòng người chắc chắn chết yểu. Theo tôi, còn có nhiều cách thu nợ chứ đâu phải ghi như thế là đảm bảo thu hồi nợ. Người soạn luật chưa thấm nhuần “văn hóa pháp luật”.
Tiến sĩ Lê Văn In, giảng viên cao cấp của Trường Cán bộ TP.HCM:
Sẽ muối mặt với bạn bè quốc tế
Trong thời giao lưu văn hóa, kinh tế đa phương mở rộng toàn cầu, chúng ta làm chuyện này sẽ muối mặt với bạn bè năm châu.
Thử tưởng tượng, một anh cử nhân được học bổng nghiên cứu sinh nước ngoài cầm mảnh bằng có “dấu ấn” thì sao? Bạn bè quốc tế nhìn vào mình “kỳ cục” lắm, bởi các nước có ai làm thế đâu! Văn bằng giáo dục phải thể hiện quá trình học tập của một người chứ ai lại chen vào chuyện nợ nần.
Còn thiếu gì cách để “níu” người vay tiền phải trả, như gửi công văn thông báo cho đơn vị mà người vay đang làm việc trích tiền lương trả dần (không quá 30% lương tháng). Tệ lắm chỉ có thể là trường cấp giấy chứng nhận đã tốt nghiệp và giữ bằng chính lại, khi nào trả nợ xong sẽ giao bằng và tuyệt nhiên bằng cấp sẽ chỉ ghi lại quá trình học tập mà thôi.
TỐ NHƯ - NGUYÊN TRƯỜNG
