Cần một chính sách “thoáng” hơn

Vì vậy, nhiều chuyên gia đã đề nghị TAND Tối cao phải có một chính sách riêng đối với các trường hợp đơn phương xin chấm dứt hôn nhân với chồng ngoại...

Để giải quyết căn cơ vấn đề này, theo nhiều chuyên gia, điều quan trọng vẫn là phải làm sao cho hoạt động ủy thác tư pháp quốc tế có hiệu quả. Dĩ nhiên, đây không thể là chuyện một sớm một chiều vì nó còn liên quan đến việc ký kết các hiệp định tương trợ tư pháp giữa Việt Nam và các nước như Mỹ, Úc, Đức, Hàn Quốc…

Tống đạt qua đường bưu điện

Trong khi chờ đợi sự chuyển biến trong hoạt động tương trợ tư pháp ở cấp quốc gia, một thẩm phán Tòa Dân sự TAND TP.HCM đã đề xuất một hướng giải quyết mới. Đó là thay vì tiến hành thủ tục ủy thác tư pháp vốn đang bất cập, TAND Tối cao nên cho phép tòa án các địa phương chủ động tống đạt giấy tờ (thông báo về vụ kiện, thời gian xét xử, nội dung yêu cầu đương sự trả lời…) cho đương sự nước ngoài qua đường bưu điện theo dạng bảo đảm.

Theo thẩm phán này, kết quả có thể sẽ có nhanh hơn. Nếu có hồi báo đương sự ký nhận giấy tờ thì xem như đương sự biết rõ vụ kiện và phải có nghĩa vụ thực hiện theo yêu cầu của tòa. Vì quyền lợi của mình, đương sự phải sớm có phản hồi. Còn nếu đương sự bỏ mặc, không có ý kiến phúc đáp thì xem như đã tự tước bỏ quyền của mình trong vụ kiện, chấp nhận vô điều kiện mọi phán quyết của tòa.

Cách xử lý trên đã được khá nhiều nước áp dụng. Thực tế thủ tục ly hôn tại nhiều nước như Mỹ, Úc, Hàn Quốc, vùng lãnh thổ Đài Loan… nhanh hơn ta rất nhiều, kể cả giải quyết ly hôn vắng mặt, không có ý kiến của một bên đương sự. Các nước này đều cho phép tống đạt giấy tờ về vụ kiện… qua đường bưu điện (gửi bảo đảm) và dùng kết quả hồi báo thư tín làm căn cứ xác nhận bị đơn đã nhận được văn kiện hay chưa. Chỉ cần bị đơn ký tên trong phiếu hồi báo là đã nhận thì tòa sẽ tiến hành giải quyết án, bất kể bị đơn có ý kiến trả lời hay có tham dự phiên xử hay không.

Dành sự chủ động cho đương sự, luật sư

Theo luật sư Nguyễn Đỗ Cường (Đoàn Luật sư TP.HCM), trong lĩnh vực dân sự nói chung và hôn nhân gia đình nói riêng, tòa án không nên “ôm việc” mà hãy để đương sự thể hiện trách nhiệm, nghĩa vụ của chính mình. Tòa nên trao quyền cho đương sự tự thu thập chứng cứ, tống đạt giấy tờ vụ việc qua đường bưu điện hay giao cho luật sư các bên tự thực hiện.

Đây cũng là một cách xã hội hóa hoạt động bổ trợ tư pháp. Thay vì chờ tòa án đứng ra thực hiện miễn phí các thủ tục tống đạt quá lâu, có đương sự sẵn sàng tự bỏ kinh phí nhờ luật sư thực hiện, miễn là có chứng cứ rõ ràng là đã hoàn thành việc tống đạt giấy tờ cho phía bên kia.

Chúng ta có thể tham khảo kinh nghiệm của Úc. Một số vụ ly hôn giữa công dân Úc và công dân Việt Nam đã được Tòa án gia đình Úc giải quyết khá thuận lợi mà vẫn đảm bảo tính pháp lý chặt chẽ.

Theo đó, luật sư của nguyên đơn xin ly hôn tại Úc có nghĩa vụ phải tống đạt đến người hôn phối ở Việt Nam đầy đủ văn bản thông báo về vụ kiện, thời gian mở phiên tòa cùng những giấy tờ liên quan theo đề nghị của Tòa án gia đình Úc. Thường các luật sư sẽ tống đạt bằng cách gửi bảo đảm văn bản qua đường bưu điện. Nếu có hồi báo đương sự Việt Nam ký nhận thì xem như người đó biết rõ vụ kiện và phải có nghĩa vụ đến phiên tòa hoặc cử người đại diện tham dự để bảo vệ quyền lợi cho mình. Nếu không đến tòa, không gửi văn bản trả lời thì tòa án Úc xem như đương sự biết rõ và đồng ý vô điều kiện những vấn đề trong vụ kiện. Từ đó tòa sẽ tiến hành xét xử vắng mặt, công nhận các yêu cầu của nguyên đơn.

BÌNH MINH