Quan hệ giữa Mỹ và Israel cũng như quan hệ giữa Tổng thống Mỹ Joe Biden và Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tiếp tục xuống cấp sau khi Washington hôm 25-3 bỏ phiếu trắng để Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (HĐBA LHQ) thông qua nghị quyết kêu gọi ngừng bắn ở Gaza, theo hãng tin Reuters.
Nghị quyết hôm 25-3 kêu gọi Israel và phong trào vũ trang Hồi giáo Hamas ngừng bắn ngay lập tức và thả tất cả con tin, nhưng không coi việc thả con tin là điều kiện cho lệnh ngừng bắn. Nghị quyết này đi ngược lại quan điểm của Israel - quốc gia vốn cho rằng việc ngừng bắn phải liên kết với thả con tin nếu không thì chỉ đem lại lợi ích cho Hamas.
Khác biệt về quan điểm
Ngay sau khi HĐBA thông qua nghị quyết, ông Netanyahu đã đột ngột hủy bỏ chuyến thăm Mỹ tuần này của phái đoàn cấp cao Israel vì cho rằng việc Washington bỏ phiếu trắng cho thấy Mỹ đã đi ngược lại chính sách mà nước này theo đuổi từ đầu chiến sự.
“Điều này làm tổn hại cả nỗ lực chiến tranh lẫn nỗ lực giải phóng con tin vì nó mang lại cho Hamas hy vọng rằng áp lực quốc tế sẽ cho phép Hamas ngừng bắn mà không cần thả con tin Israel” - theo tuyên bố từ văn phòng của ông Netanyahu.
Trong khi đó, phía Mỹ cho biết quan điểm của ông Netanyahu không đúng với cách hiểu của Mỹ về nghị quyết, đồng thời khẳng định lập trường của Washington không hề thay đổi. “Chúng tôi hơi bối rối về điều này [phản ứng của chính quyền Israel]. Đó là một nghị quyết không mang tính ràng buộc nên không có tác động gì đến khả năng Israel tiếp tục truy đuổi Hamas” - phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ John Kirby nói tại một cuộc họp báo.
Theo tờ The Times of Israel, trước cuộc bỏ phiếu, các trợ lý của Tổng thống Biden đã liên lạc với phía ông Netanyahu để giải thích rằng việc bỏ phiếu trắng không tạo ra sự thay đổi trong cách tiếp cận của Mỹ nhưng ông Netanyahu sau đó vẫn chọn hủy chuyến thăm. Còn phía Israel thì cho biết ông Netanyahu đã cảnh báo trước với Mỹ về nguy cơ hủy chuyến công du của phái đoàn nếu Mỹ không phủ quyết dự thảo, và giờ đây ông Netanyahu chỉ “đơn thuần làm theo kế hoạch”.
Theo dự tính ban đầu, phái đoàn của Israel sẽ đến Mỹ thảo luận về kế hoạch tấn công của Lực lượng Phòng vệ Israel vào TP Rafah (cực nam Dải Gaza) - nơi duy nhất ở Gaza mà Israel chưa đổ bộ. Việc đình chỉ cuộc gặp đã tạo thêm trở ngại cho những nỗ lực của Mỹ nhằm gây áp lực để Israel xem xét lại quyết định tấn công Rafah khi tình hình nhân đạo ở Gaza đã quá thảm khốc.
Rạn nứt ngày càng sâu hơn
Tờ The Washington Post dẫn lời ông Frank Lowenstein - cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ, từng giúp dẫn dắt các cuộc đàm phán giữa Israel và Palestine vào năm 2014 - chỉ ra rằng ba yếu tố chính dẫn đến các sự kiện hôm 25-3, bao gồm: những bất đồng sâu sắc giữa Mỹ và Israel về chiến dịch đổ bộ quy mô lớn vào Rafah; tình hình nhân đạo thảm khốc ở Gaza và thông báo của Israel về lập các khu định cư mới ở Bờ Tây (Palestine) trong khi Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đang có chuyến thăm Palestine hồi đầu tháng 3.
Theo giới phân tích, sự việc hôm 25-3 sẽ ảnh hưởng xấu đến quan hệ Mỹ-Israel ở một mức độ, nhưng không quá nghiêm trọng.
Theo ông Jon Alterman, giám đốc chương trình Trung Đông tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS, Mỹ), không có lý do gì khiến những diễn biến gần đây trở thành một “đòn chí mạng” đối với quan hệ hai nước. “Vì vậy, tôi không nghĩ cánh cửa đã đóng lại cho bất cứ điều gì” - ông Alterman nói.
Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích cảnh báo mối quan hệ giữa ông Biden và ông Netanyahu sẽ xuống cấp trầm trọng hơn trong bối cảnh cả hai đều chịu áp lực lớn từ chính trị trong nước.
Về phía Tổng thống Biden, để không gây khó cho chiến dịch tranh cử nhiệm kỳ tiếp theo, nhà lãnh đạo Mỹ phải cần tránh tạo ra vấn đề cho đảng Cộng hòa có cơ hội tiếp cận các cử tri ủng hộ Israel, đồng thời ngăn chặn việc các đảng viên Dân chủ đang xói mòn lòng tin trước sự ủng hộ mạnh mẽ của ông dành cho Israel. Cần lưu ý rằng trong đợt bầu cử giữa kỳ vừa qua, hơn 100.000 cử tri ở bang Michigan đã bỏ phiếu “không cam kết” nhằm thể hiện sự phản đối chính sách của ông Biden trong cuộc chiến ở Gaza.
Đối với Thủ tướng Netanyahu, các nhà phân tích nói với Reuters rằng ông Netanyahu biết rằng các cuộc thăm dò trong nước cho thấy ông ấy sẽ bị đánh bại nếu bất kỳ cuộc bầu cử nào được tổ chức ở Israel ngay bây giờ. Nhà lãnh đạo Israel cũng nhận thức được rằng ông có thể tìm kiếm sự ủng hộ bằng việc duy trì chiến dịch vì các quan chức Israel đều đồng tình việc tiếp tục chiến tranh cho đến khi Hamas bị triệt hạ và các con tin được trao trả, và người dân Israel vẫn đang tổn thương sâu sắc từ những gì vụ tấn công ngày 7-10-2023 của Hamas gây ra.
Vì thế, ông ấy “dường như sẵn sàng mạo hiểm để thử thách khả năng chịu đựng của Washington”, theo Reuters.
Bà Mara Rudman, người từng là đặc phái viên Trung Đông thời chính quyền Tổng thống Mỹ Barack Obama, cho rằng mặc dù mối quan hệ lâu năm giữa Mỹ và Israel về cơ bản có thể chịu đựng tranh cãi mới nhất, nhưng “động lực cá nhân giữa ông Biden và ông Netanyahu có thể đặc biệt căng thẳng” trước những lời kêu gọi thay lãnh đạo.
“Các mối quan hệ địa chính trị, cũng như các mối quan hệ cá nhân, đều trải qua những giai đoạn khó khăn, ngay cả những mối quan hệ có tính cam kết cao nhất. Mỹ và Israel đang ở trong tình thế này” - bà Rudman nhận định.
Những căng thẳng mới nhất cũng đặt ra câu hỏi về khả năng chính quyền Tổng thống Biden sẽ sử dụng việc viện trợ vũ khí như đòn bẩy để gây áp lực buộc Israel thay đổi kế hoạch quân sự. Hôm 25-3, ông Kirby đã bác bỏ quan điểm này, nói rằng Mỹ sẽ không sử dụng “động lực quyền lực” với “người bạn tốt và đồng minh” Israel.
Các nhà phân tích cho rằng thách thức hiện nay đối với ông Biden và Netanyahu là giữ cho sự khác biệt của họ không leo thang ngoài tầm kiểm soát.
