Các quan chức cấp cao của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Trung Quốc (TQ) bắt đầu đợt đàm phán về Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) tại thủ đô Jakarta (Indonesia), từ ngày 8 đến 10-3, theo tờ The Jakarta Post.
Báo Pháp Luật TP.HCM đã có cuộc trao đổi với ThS Yasintha Selly Rossiana, Trường ĐH Quốc phòng Indonesia (Universitas Pertahanan), về tiến trình đàm phán COC cũng như những triển vọng trong lần đàm phán này.
 |
Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Tần Cương (trái) và Ngoại trưởng Indonesia Retno Marsudi gặp nhau tại Indonesia hồi cuối tháng 2. Ảnh: REUTERS |
Đàm phán COC tiến triển khả quan
. Phóng viên: Như bà đã biết, ASEAN đưa ra ý tưởng về COC vào năm 1996 và bắt đầu đàm phán COC vào năm 2002. Hiện tại, ASEAN và TQ vẫn tiếp tục đàm phán về COC. Nhìn lại quá trình đàm phán dài hơi ấy, bà có thấy “điểm sáng” nào nổi bật hay không?
 |
Chuyên gia Indonesia - ThS Yasintha Selly Rossiana. Ảnh: Nhân vật cung cấp |
+ Bà Yasintha Selly Rossiana: Theo như tôi quan sát, tiến trình đàm phán COC đang tiến triển dù mất thời gian khá lâu. Khi bắt đầu quá trình đàm phán, mỗi quốc gia có vấn đề quan tâm đã đệ trình một văn bản khác nhau (nêu ra ý kiến của mình - PV) liên quan đến các quy tắc của COC. Ở giai đoạn này, có thể thấy các nước ASEAN dù ở trong một cộng đồng nhưng chưa thống nhất quan điểm bởi mỗi nước hướng tới một lợi ích quốc gia riêng khi đàm phán với TQ. Tuy nhiên, sau đó ASEAN đã cho thấy sự thống nhất nhất định về các vấn đề trong đàm phán.
COC là công cụ giúp tăng cường lòng tin, ngăn ngừa xung đột ở Biển Đông.
Một dấu hiệu khả quan nữa có thể thấy là sự chuyển biến về thái độ của TQ. Ban đầu, TQ muốn đàm phán song phương hơn là đa phương thì nay đã ngồi chung bàn đàm phán với ASEAN để thảo luận các vấn đề về Biển Đông. Vào tháng 8-2018, TQ và ASEAN cũng đã thông qua Văn bản dự thảo đàm phán duy nhất (SDNT), đồng thời khẳng định rằng COC sẽ được hoàn thiện sau ba năm. Thái độ lạc quan của TQ đã mang lại tia hy vọng về việc hiện thực hóa COC mặc dù các hành động trên thực địa cho thấy TQ vẫn đang có hành vi vi phạm luật quốc tế ở vùng biển có tranh chấp.
Sau 20 năm, đàm phán COC vẫn chưa hoàn tất, dù vậy vẫn có những điểm đáng chú ý trong hành trình dài này. Với tư cách là chủ tịch ASEAN năm nay, Indonesia được kỳ vọng sẽ đẩy nhanh đàm phán.
Chuyên gia YASINTHA SELLY ROSSIANA
Giảm thiểu xung đột, tăng cường lòng tin
. Đàm phán COC được tổ chức từ ngày 8 đến 10-3 tại Jakarta, bà có nghĩ lần đàm phán này sẽ có bước đột phá?
+ Vai trò chủ tịch ASEAN 2023 của Indonesia được kỳ vọng sẽ mang lại tiến bộ trong quá trình đàm phán COC. Indonesia không phải là một bên tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông nhưng cũng có những lo ngại vì vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) ở bắc Natuna (Indonesia) nằm trong yêu sách chủ quyền phi lý của TQ. Không chỉ tiến hành đánh bắt trái phép, TQ còn nhiều lần khai thác dầu khí ở bắc Natuna gây tổn thất cho Indonesia. Động lực này khiến Indonesia nghiêm túc thúc đẩy đàm phán để hiện thực hóa COC càng sớm càng tốt.
Động lực này có thể thấy ngay khi bắt đầu đảm nhiệm vai trò chủ tịch ASEAN 2023, Indonesia đã chủ động khởi động đàm phán COC. Một điều nữa là Indonesia với tư cách là một bên trung lập trong các tranh chấp trên biển này nên có thể làm trung gian đàm phán giữa TQ và các nước ASEAN. Do đó, việc đàm phán được kỳ vọng sẽ linh hoạt và góp phần giảm bớt căng thẳng giữa các bên liên quan đến tranh chấp biển.
. Có nhà quan sát cho rằng ASEAN nên từ bỏ đàm phán COC vì mất quá nhiều thời gian và nó dường như không đi đến đâu. Bà đánh giá thế nào về ý kiến này?
+ Nếu mục tiêu mà ASEAN muốn đạt được là giải quyết các tranh chấp trên biển thì COC là một cách để tăng cường lòng tin giữa các quốc gia có tranh chấp, đây là một phần để đạt được mục tiêu. COC đóng vai trò như một loại quy tắc tạm thời cần được các nước ASEAN và TQ tuân theo để có thể kiểm soát xung đột ở các vùng biển thuộc Biển Đông. Tôi cũng đồng tình với ý kiến rằng đàm phán COC không hẳn là một giải pháp cuối cùng để giải quyết tranh chấp (về mặt phân định biển) trên Biển Đông. Thay vào đó, COC được phát triển như một công cụ quản lý căng thẳng khu vực mà từ đó quá trình đàm phán, tiếp xúc giữa các nước có thể dẫn đến một giải pháp hòa bình.
Việc phân định ranh giới trên biển cần phải được giải quyết song phương, do mỗi quốc gia ASEAN có yêu sách khác nhau với TQ. Tuy nhiên, TQ và một số nước ASEAN vẫn chưa tìm được điểm chung trong vấn đề này. Với tầm nhìn là duy trì hòa bình trong khu vực, đề xuất tạo ra một COC của ASEAN là rất khôn ngoan. Và COC được kỳ vọng sẽ là một thỏa thuận tạm thời nhằm giảm thiểu xung đột và tăng cường lòng tin giữa các bên.•
Viết trên trang East Asia Forum, TS Collin Koh tại Trường Nghiên cứu quốc tế S.Rajaratnam thuộc ĐH Công nghệ Nanyang (Singapore) nhận định khó có đột phá đáng kể trong tiến trình đàm phán COC năm 2023 do khu vực này vẫn chủ yếu đầu tư vào các ưu tiên kinh tế - xã hội trong nước.
Các ưu tiên chiến lược của các bên vẫn nghiêng về giải quyết các khó khăn kinh tế như áp lực lạm phát và thậm chí là nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu. Theo ông, cần chú trọng hơn đến ngoại giao nhằm ổn định cạnh tranh trong khu vực.
TS Collin Koh nhận định các bên ở Đông Nam Á vẫn sẽ song song tiếp cận tập thể với các đối tác ngoài khu vực cũng như duy trì mối quan hệ phát triển kinh tế với TQ. Điều này có thể sẽ buộc Bắc Kinh thận trọng hơn trong hành động ở Biển Đông.
