Phóng viên John Sudworth của đài BBC mới đây đã có chuyến đi tới đảo Hải Nam để điều tra những thông tin gần đây liên tục được truyền thông nhà nước Trung Quốc đăng tải về sự tồn tại của một tài liệu đặc biệt quý.
Cuốn sách được mô tả là có lịch sử 600 năm, có tầm quan trọng quốc gia, chứa đựng bằng chứng chứng minh cho những tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trên biển Đông.
“Bằng chứng thép” không hề tồn tại
Theo những thông tin có được, phóng viên BBC đã tới cảng cá Tanmen, trên bờ đông của đảo Hải Nam để tìm gặp một ngư dân đã nghỉ hưu có tên Su Chengfen.
Ông Su Chengfen, 81 tuổi, được cho là người sở hữu cuốn sách, ghi lại chính xác những chỉ dẫn hàng hải mà tổ tiên của ông đã ghi chép trên hành trình tới những bãi đá nằm rải rác trên quần đảo Trường Sa, cách đảo Hải Nam hàng trăm hải lý.
Trung Quốc quả quyết rằng những thực thể đó thuộc chủ quyền của nước này chủ yếu dựa trên lập luận “chúng tôi là người đầu tiên tới đó”. Do vậy, cuốn sách của ông Su “được nâng niu” và “được bọc cẩn thận trong nhiều lớp giấy” rõ ràng là một dạng Chén Thánh trong hàng hải” - phóng viên BBC viết.
Theo truyền thông Trung Quốc, cuốn sách chính là “bằng chứng thép” về việc Trung Quốc sở hữu biển Đông. Đó là lý do phóng viên BBC tới tìm gặp ông Su để làm rõ.
Cuốn sách được truyền thông Trung Quốc tuyên bố là có niên đại 600 năm, chứng minh chủ quyền của nước này với biển Đông nhưng nay đã bị vứt đi. (Ảnh: China Daily)
Khi họ tới nơi, ông Su đang bận rộn với công việc xây dựng mô hình một con thuyền ở sân trước nhà, cách biển chỉ vài bước chân.
“Nó (cuốn sách) được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác” - ông Su nói với phóng viên BBC khi được hỏi về cuốn sách. “Từ đời ông của tôi, tới đời cha tôi và sau đó là đến tôi. Nó chủ yếu chỉ cho chúng tôi cách tới một nơi nào đó và trở về, làm thế nào để tới quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa và làm sao để trở về đảo Hải Nam”.
Tuy nhiên, khi phóng viên đề nghị cho xem cuốn sách - mà sự tồn tại của cuốn sách chỉ mới vài tuần trước, được truyền thông Trung Quốc đăng tải vô cùng rộng rãi - thì câu trả lời của ông Su thật bất ngờ. Phóng viên John Sudworth cho biết ông Su nói với anh rằng cuốn sách không tồn tại.
“Mặc dù cuốn sách rất quan trọng, tôi đã vứt nó đi bởi nó bị hỏng” - ông Su nói. “Nó được lật giở quá nhiều lần. Nước biển trên những ngón tay đã ăn mòn nó... Và rồi cuốn sách không còn đọc được nên tôi ném nó đi”.
“Cho dù cuốn sách có từng là gì đi nữa, có vẻ như nó không còn là bằng chứng đanh thép về bất kỳ điều gì” - phóng viên BBC bình luận.
Không thể được tận mắt thấy “bằng chứng thép” mà truyền thông Trung Quốc rêu rao, phóng viên BBC rời nhà ông Su trong hụt hẫng nhưng lại thấy sự “chu đáo” của chính quyền địa phương trong việc kiểm soát mọi thông tin liên quan đến biển Đông.
Theo ghi nhận của phóng viên John Sudworth, bất kỳ nơi nào họ tới, những chiếc xe đen ngòm của chính quyền cũng bám theo, từ khi họ đặt chân xuống bến cảng tới khi họ cố gắng phỏng vấn một vài ngư dân, tới một khu chợ hải sản để phỏng vấn một vài thương nhân và cả trên đường về khách sạn.
“Sự chú ý này có vẻ không mấy cần thiết bởi hầu như những người mà chúng tôi tiếp xúc không ai muốn nói về chủ đề đó” - phóng viên BBC cho biết. Những người đồng ý trả lời thì không làm gì khác ngoài việc đơn giản lặp lại những luận điệu của các quan chức, rằng biển Đông thuộc về Trung Quốc bởi ngư dân Trung Quốc là người đầu tiên tới đây (!?).
Dù vậy, giới chức địa phương cho thấy họ không muốn có bất kỳ sơ suất nào. Sau cuộc phỏng vấn với BBC, thuyền trưởng một con tàu đã lập tức bị cảnh sát đưa đi và tra hỏi.
Lực lượng dân quân biển
Tất cả sự việc này diễn ra trong bối cảnh Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) The Hague ở Hà Lan chuẩn bị ra phán quyết trong vụ Philippines kiện Trung Quốc trên biển Đông về “đường chín đoạn” hay “đường lưỡi bò” mà Bắc Kinh đơn phương lập ra ở biển Đông.
Hiện không có nhiều ý kiến cho rằng phán quyết này sẽ có lợi cho Trung Quốc. Do đó, không mấy ngạc nhiên khi Bắc Kinh tuyên bố không tham gia tiến trình xét xử và cũng không thừa nhận thẩm quyền của PCA.
Thay vào đó Trung Quốc gia sức bảo vệ cho lập trường của mình bằng cách đẩy mạnh truyền thông, một mực lập luận rằng lịch sử đứng về phía mình, đồng thời gia tăng nỗ lực ngoại giao để lôi kéo sự ủng hộ của các đồng minh. Đó cũng là một phần lý do vì sao sự hiện diện của phóng viên nước ngoài tại đảo Hải Nam ở thời điểm này lại thu hút sự chú ý từ giới chức Trung Quốc.
Theo phóng viên BBC, ngoài ra, có lẽ còn một nguyên nhân khác đó là việc họ đã đặt nhiều câu hỏi về những “dân quân biển” trên đảo Hải Nam.
Trung Quốc nhiều thập niên qua vẫn được biết đến với hoạt động huấn luyện quân sự cho ngư dân. Nhưng những năm gần đây, số lượng dân quân trên các tàu cá được tin là đã tăng lên và hành động của họ ngày càng quyết liệt hơn để giúp đảm bảo và thực thi các tuyên bố chủ quyền phi lý của nước này.
Trung Quốc bị cáo buộc quân sự hóa ngư dân biển. Ảnh: Reuters
Lợi thế chiến lược của lực lượng này đó là họ có thể được sử dụng, và vẫn thường được sử dụng, cho những hoạt động quân sự bất thường - như chiếm đóng lãnh hải, thực hiện hoạt động do thám hoặc quấy rối các tàu thuyền nước khác - dưới vỏ bọc tàu cá dân sự.
Hoạt động của các đơn vị dân quân này tại cảng Tanmen được thể hiện rất rõ. Lực lượng này có cả trụ sở riêng nằm trong khu trụ sở chính quyền thị trấn và từng được Chủ tịch Tập Cận Bình tới thăm năm 2013.
Giáo sư Andrew S Erickson, công tác tại Viện nghiên cứu Hàng hải Trung Quốc, thuộc ĐH Chiến tranh Hải quân Mỹ, tin rằng sự hiện diện của lực lượng dân sự này tại vùng biển vốn đã chứa đựng nhiều vấn đề sẽ làm gia tăng rủi ro.
“Tôi nhìn thấy rủi ro do tính toán sai lầm và leo thang căng thẳng là vô cùng lớn” - ông Erickson nói - “Cách tiếp cận hiện nay của Trung Quốc trong việc sử dụng lực lượng dân quân biển không chỉ đặt họ vào tình thế nguy hiểm, mà còn khiến các cá nhân và tàu thuyền quanh đó gặp nguy hiểm”.
Theo chuyên gia này, nguy cơ đó còn cao hơn một khi PCA đưa ra phán quyết.
“Khi tòa trọng tài đưa ra phán quyết cuối cùng tôi nghĩ Trung Quốc sẽ tìm cách để thể hiện mạnh mẽ sự phản đối của nước này cũng như sự không bằng lòng với phán quyết” - ông Erickson nhận định.
