Đại biểu Lê Thanh Vân chỉ ra 3 hạn chế cố hữu trong xây dựng luật

Sáng 23-5, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự kiến Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, điều chỉnh chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023.

ĐB Lê Thanh Vân (Cà Mau) cho rằng từ đầu nhiệm kỳ, việc xây dựng luật, pháp luật có hai điểm nổi bật.

Một là có được Đề án trình Bộ Chính trị định hướng xây dựng pháp luật cho cả nhiệm kỳ. Hai là có phương thức lập pháp thích ứng với tình hình, điển hình như các Nghị quyết trong bối cảnh đại dịch COVID-19 trao cho Chính phủ thẩm quyền để ứng phó với đại dịch.

Tuy vậy, theo ĐB Lê Thanh Vân, hoạt động lập pháp còn có ba hạn chế cố hữu.

Thứ nhất là việc thường xuyên điều chỉnh chương trình xây dựng luật, pháp lệnh. Theo ĐB, đây không phải là điều hay, thể hiện tư duy lập pháp, tư duy chính sách thiếu nhất quán, tầm nhìn chưa xa.

“Việc điều chỉnh thường xuyên không khác gì việc người lái ô-tô thỉnh thoảng đỗ lại sửa xe. Việc thay đổi thường xuyên các chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hàng năm tiềm ẩn nhiều yếu tố rủi ro, đó là sự chưa chín muồi trong các kiến nghị lập pháp, không tránh khỏi lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ”, ĐB Lê Thanh Vân nói.

Điều thứ hai ĐB Lê Thanh Vân đề cập là chất lượng các đạo luật chưa cao, đặc biệt là các quy phạm chính trị còn tồn tại khá phổ biến, tức là những định hướng, nội dung chưa hướng dẫn được hành vi của mọi người. Hệ quả là phải ban hành nhiều văn bản hướng dẫn, thậm chí nghị định, thông tư cũng không cụ thể. Cuối cùng là người áp dụng pháp luật dễ tùy tiện, hậu quả là làm khổ người dân, doanh nghiệp.

"Thứ ba, kỷ cương lập pháp chưa nghiêm, trách nhiệm của người đứng đầu chưa xác định được. Đặc biệt, quá trình xây dựng chương trình luật, pháp lệnh còn cài cắm lợi ích”, ĐB Lê Thanh Vân nói.

Từ đó, ĐB Lê Thanh Vân kiến nghị sớm khôi phục lại việc xây dựng chương trình luật, pháp lệnh cho toàn khóa và duy trì kỷ cương lập pháp theo chương trình đó. ĐB đề nghị hạn chế tối đa việc điều chỉnh chương trình luật, pháp lệnh hàng năm.

“Ngay cả Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng nên hạn chế bớt quyền điều chỉnh chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hàng năm…”, ĐB Lê Thanh Vân nói.

Kiến nghị thứ hai của ĐB Lê Thanh Vân là khắc phục tình trạng luật khung, luật ống, hạn chế bớt các quy phạm chính trị trong các đạo luật bằng cách đổi mới thành phần ban soạn thảo. Thành phần ban soạn thảo luật nên theo hướng có nhiều nhà khoa học, chuyên môn tham gia và đặc biệt là đối tượng chịu sự điều chỉnh của pháp luật.

ĐB Lê Thanh Vân cũng đề nghị Thủ tướng nên phân công một Phó thủ tướng phụ trách công tác xây dựng pháp luật, xây dựng thể chế để đẩy mạnh hoạt động xây dựng pháp luật của Chính phủ.

“Chúng ta cần coi tiêu chí xây dựng pháp luật, xây dựng thể chế của những chức vụ do Quốc hội bầu và phê chuẩn là một tiêu chí đánh giá”, ĐB Lê Thanh Vân đề xuất.

Đặc biệt, ĐB Lê Thanh Vân kiến nghị: “Trong Nghị quyết về chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm nay phải thể chế được quan điểm chỉ đạo của Tổng bí thư là: xác định trách nhiệm của những người khởi xướng chính sách, đề xuất xây dựng pháp luật. Nếu đạo luật đó sau này có hại cho nước, cho dân thì phải chịu trách nhiệm. Tinh thần đó nên được thể hiện trong dự thảo nghị quyết lần này”.