Điều 443 dự thảo quy định: Trường hợp hoàn cảnh thay đổi dẫn đến quyền, lợi ích của một trong các bên bị ảnh hưởng nghiêm trọng thì cho phép các bên điều chỉnh hợp đồng. Trường hợp các bên không đạt được thỏa thuận trong một khoảng thời gian hợp lý thì tòa án có thể chấm dứt hợp đồng vào ngày và theo những điều khoản do tòa quyết định; điều chỉnh hợp đồng để phân chia cho các bên các thiệt hại và lợi ích phát sinh từ việc thay đổi hoàn cảnh một cách công bằng, bình đẳng. Tùy theo từng trường hợp, tòa có thể buộc bên từ chối đàm phán hoặc phá vỡ đàm phán một cách không thiện chí, trung thực phải bồi thường thiệt hại.
Bà Nguyễn Thị Hằng (Trưởng khoa Luật Trường ĐH Ngoại thương) ủng hộ quy định này bởi thực tế có nhiều trường hợp muốn thay đổi hợp đồng nhưng lại không thể quy về lý do “bất khả kháng”. Vì vậy, việc cho phép một bên gặp khó khăn có quyền yêu cầu điều chỉnh hợp đồng sẽ tạo thuận lợi hơn cho người dân…
Xung quanh quy định cho phép tòa có quyền điều chỉnh hợp đồng khi hoàn cảnh thay đổi có hai luồng ý kiến trái chiều, chưa ngã ngũ: Quan điểm phản đối lập luận quy định này không phù hợp với bản chất của hợp đồng là sự tự do ý chí, tự do thỏa thuận. Các cơ quan nhà nước, trong đó có tòa không được và không nên can thiệp vào sự tự do của các bên khi tham gia các giao dịch dân sự nói chung và hợp đồng nói riêng… Quan điểm ủng hộ thì cho rằng quy định này không vi phạm nguyên tắc tự do ý chí, tự do định đoạt của các chủ thể quan hệ hợp đồng mà là sự cụ thể hóa nguyên tắc về tính có giới hạn của việc thực hiện quyền dân sự được quy định tại Điều 16 dự thảo.
ĐỨC MINH
