Hàng loạt công ty Việt bán cho ông lớn nước ngoài

Nhiều chuyên gia cho rằng việc nhà đầu tư nước ngoài tăng cường thâu tóm công ty Việt giữa mùa dịch để tìm kiếm các lợi ích tại thị trường Việt Nam. Mặt khác, đây là cơ hội để họ mua được các công ty Việt với giá hời mà trong điều kiện bình thường có “nằm mơ” cũng không thấy.

Làn sóng thâu tóm

Trên trang web của Công ty cổ phần Cáp điện Thịnh Phát mới đây thông báo công ty đã chính thức sáp nhập vào Tập đoàn Stark của Thái Lan. Điều này có thể hiểu lịch sử 33 năm hình thành của công ty cáp điện lớn thứ hai trên thị trường Việt Nam đã bước sang một trang mới, trở thành công ty con của người Thái.

Trong thương vụ này, Tập đoàn Stark đã bỏ 240 triệu USD để mua cả Cáp điện Thịnh Phát lẫn Công ty cổ phần Kim loại màu và nhựa Đồng Việt (Dovina). Dù là hai công ty nhưng đều cùng một chủ, đó là ông Võ Tấn Thịnh, nhà sáng lập Cáp điện Thịnh Phát cũng là cổ đông lớn sáng lập và đóng vai trò chi phối Dovina.

Theo Công ty tư vấn BDA Partners, cả hai công ty trên đều nằm trong nhóm 100 doanh nghiệp (DN) tư nhân lớn nhất Việt Nam. Trả lời báo chí, ban lãnh đạo Tập đoàn Stark cho biết thương vụ này là giao dịch lớn nhất của công ty trong ba năm qua. Việc mua được DN Việt có nội lực mạnh mẽ sẽ là bàn đạp để tăng lợi thế cạnh tranh cho Stark tại thị trường trong nước lẫn quốc tế.

Trước đó, vào tháng 3-2020, lúc đỉnh điểm dịch COVID-19, Tập đoàn Super Energy của Thái thông báo mua lại bốn dự án điện mặt trời tại Việt Nam với tổng công suất 750 MW. Đây là các dự án điện mặt trời nằm ở tỉnh Bình Phước, đang được ngành điện lực mua điện với giá 7,09 USD/KWh trong vòng 20 năm. Tổng số tiền bỏ ra để mua lại các dự án này là 457 triệu USD.

Không chỉ có các ông lớn Thái Lan nhìn thấy sự hấp dẫn từ các DN Việt giữa bối cảnh họ đang lao đao vì đại dịch. Công ty SK Lubricants của Hàn Quốc đã mua 49% cổ phần Công ty cổ phần Hóa dầu Mekong với giá 42,1 triệu USD. Một tập đoàn điện lực khổng lồ của Philippines là Aboitiz Power cũng đã mua một nhà máy điện gió Việt Nam với giá 46 triệu USD.

Số liệu từ Bộ KH&ĐT cho thấy trong bốn tháng đầu năm nay, tổng vốn đăng ký cấp mới, điều chỉnh và góp vốn mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài đạt 12,33 tỉ USD, bằng 84,5% so với cùng kỳ năm trước.

Đáng chú ý, riêng trong tháng 4 vừa qua có đến hơn 100 lượt nhà đầu tư Trung Quốc rót vốn vào nước ta thông qua hình thức góp vốn, mua cổ phần DN trong nước. Còn nếu tính từ đầu năm đến nay, lượng nhà đầu tư từ Trung Quốc thực hiện giao dịch rót vốn đầu tư qua hình thức mua bán, sáp nhập công ty Việt lên đến 557 lượt với tổng vốn góp là hơn 230 triệu USD. Bên cạnh đó, thời gian qua các nhà đầu tư Trung Quốc thâu tóm thêm nhiều dự án lĩnh vực năng lượng, tài nguyên, thương mại điện tử...

Bán lẻ là một trong những lĩnh vực mà các nhà đầu tư nước ngoài gia tăng thâu tóm trong thời gian qua. Ảnh: TÚ UYÊN

Phải bán mình vì hụt hơi

Việc các công ty Việt bán mình cho thấy sức hấp dẫn từ thị trường Việt Nam trong mắt nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, qua đây cũng hé lộ các công ty Việt, bao gồm cả các công ty tư nhân một thời năng động đang hụt hơi trong kinh doanh, mất khả năng cạnh tranh với các ông lớn nước ngoài.

“Xu thế mua bán và sáp nhập tăng với lý do chính là đại dịch COVID-19 khiến nhiều công ty phá sản hoặc chứng kiến giá cổ phiếu giảm sâu. Ngược lại, một số nhà đầu tư ngoại tích trữ tiền mặt, hoạt động vẫn tốt và sẵn sàng mua lại các công ty khác” - TS Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế, bình luận.

Còn theo chuyên gia tài chính Trần Đình Phương, việc mua các công ty Việt của ông lớn ngoại là cách nhanh nhất để vượt qua các thủ tục đầu tư rắc rối, nhanh chóng hưởng thụ hệ thống phân phối, tận dụng được cơ sở khách hàng, chuỗi cung ứng, nguồn nhân lực… để đưa sản phẩm vào kinh doanh trên thị trường Việt Nam. Thậm chí, họ hưởng lợi ngay kết quả kinh doanh thông qua việc chia cổ tức.

“Chẳng hạn, Cáp điện Thịnh Phát khá nổi tiếng trên thị trường và là một công ty tham gia khá nhiều dự án đầu tư công. Hậu COVID, Chính phủ Việt Nam tăng tốc đầu tư công nên việc người Thái mua Thịnh Phát lúc này đạt được cả lợi ích kép. Nhìn sâu hơn, Tập đoàn Stark cũng rất mạnh trong lĩnh vực cáp điện nên với việc mua công ty Việt Nam cùng lĩnh vực là cơ hội để người Thái mở rộng quy mô tăng trưởng” - ông Phương nhìn nhận.

Tại hội nghị trực tuyến giữa Thủ tướng với DN mới đây, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng cảnh báo: “Hiện tượng mua bán, sáp nhập công ty trong thời gian tới có thể sẽ diễn ra mạnh mẽ hơn. Nguy cơ các DN tiềm năng của Việt Nam có thể sẽ bị thâu tóm với giá rẻ”.

Nhiều lo ngại

Một chuyên gia kinh tế nhìn nhận chuyện mua bán DN là bình thường nhưng điều lo ngại là Việt Nam sẽ dần vắng bóng các thương hiệu tên tuổi của chính người Việt. Khi không có hệ thống DN nội địa mạnh, kinh tế khó có động lực tăng trưởng bền vững.

Đặc biệt, việc các nhà đầu tư Trung Quốc rót vốn thông qua góp vốn, mua cổ phần tăng mạnh không chỉ dẫn đến nguy cơ công ty Việt bị loại ra khỏi thị trường mà còn có thể ảnh hưởng đến uy tín của hàng Việt trên thị trường quốc tế. “Thực tế đã có không ít vụ họ nhập hàng Trung Quốc về gắn mác hàng Việt để xuất khẩu sang các nước để né thuế. Hệ quả là hàng Việt Nam bị các nước áp thuế trừng phạt mà thép, gỗ là những ví dụ điển hình” - vị chuyên gia trên nói.

Trong một kiến nghị gửi lên Thủ tướng mới đây, ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI, cho biết dịch bệnh đã khiến nhiều công ty Việt gặp khó khăn, có nguy cơ phá sản. Tận dụng cơ hội này, nhiều nhà đầu tư, quỹ đầu tư nước ngoài đã mua công ty Việt. “Do đó, Chính phủ nên xem xét tạm thời dừng việc mua bán, sáp nhập DN trong giai đoạn dịch bệnh để hạn chế việc DN nước ngoài thâu tóm các DN Việt Nam” - ông Lộc kiến nghị.

Đồng quan điểm nhưng nhiều chuyên gia cho rằng việc góp vốn, mua cổ phần tại công ty Việt là bình thường, không nên cấm hay dừng. Song với những công ty hoạt động trong những lĩnh vực mang tính cốt lõi, chiến lược, có tác động xã hội lớn, nhạy cảm thì cần phải có sự kiểm soát, nhất là đối với các trường hợp nghi ngờ có tình trạng đầu tư núp bóng.