Sau khi hai doanh nghiệp (DN) xuất khẩu gạo của Việt Nam trúng thầu cung ứng 90.000 tấn gạo cho Indonesia với giá thấp, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đưa ra đề xuất áp dụng giá sàn trong xuất khẩu gạo.
Pháp Luật TP.HCM đã có cuộc trao đổi với ông Trương Sỹ Bá, Chủ tịch Công ty CP Tập đoàn Tân Long, một DN lớn với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực xuất khẩu gạo về đề xuất này.
Chưa phải là trường hợp khẩn cấp để đề xuất áp giá sàn
. Phóng viên: Ông bình luận gì về đề xuất áp giá sàn xuất khẩu gạo?
+ Ông Trương Sỹ Bá: Tôi không đồng ý với quan điểm của VFA khi kiến nghị Thủ tướng áp giá sàn xuất khẩu gạo. Vì hai hợp đồng trúng thầu xuất khẩu gạo sang Indonesia với giá bình quân thấp hơn giá chào ban đầu khoảng 15 USD, với mức giá thấp hơn này không thể nói là DN phá giá.
Đặc thù của thị trường nông sản, đó là thị trường tương lai khi nguồn cung chịu ảnh hưởng rất lớn từ các yếu tố thời tiết, dịch bệnh. Khi DN nhận định trong tương lai, tức thời gian giao hàng vào tháng 7 tới đây, giá sẽ có xu hướng giảm thì DN dù ký với giá giảm 15 USD vẫn có lời.
Và thực tế là mấy ngày nay giá gạo đang giảm rất mạnh. Ngược lại, nếu giá không giảm mà tăng thì DN phải chấp nhận chịu lỗ. Do vậy nếu chỉ căn cứ vào điều này mà áp giá sàn xuất khẩu gạo như đề nghị của VFA thì tôi cho rằng phi nguyên tắc thị trường.
Ngoài ra, VFA nói rằng việc DN xuất khẩu giá thấp hơn so với thị trường gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến lợi ích của người nông dân. Điều này không đúng, vì sản lượng hai DN kia ký chỉ 90 ngàn tấn. Số lượng này so với tổng sản lượng xuất khẩu gạo mỗi năm của Việt Nam lên tới 7-8 triệu tấn thì không ảnh hưởng gì cả.
Giá sàn cho gạo xuất khẩu sẽ không có giá trị gì khi giá trên thị trường quốc tế cao hơn. Còn nếu giá thị trường quốc tế thấp hơn giá sàn gạo xuất khẩu của Việt Nam thì các nước sẽ không mua gạo Việt Nam, lúc đó giá sàn như một rào cản cấm xuất khẩu. Như vậy làm cho người nông dân không bán được hàng, giá nội địa sẽ giảm sâu.
VFA dẫn Điều 31 Luật Thương mại 2005 về việc áp dụng các biện pháp khẩn cấp đối với hoạt động mua bán hàng hóa quốc tế để kiến nghị áp dụng giá sàn. Tôi cho rằng trong trường hợp này chưa phải là điều kiện khẩn cấp, vì chỉ có 90 ngàn tấn, giá xuất khẩu chỉ giảm 15 USD so với giá chào ban đầu.
Việc vin vào điều luật này là thái quá, làm nặng nề vấn đề chứ tôi cho rằng không ảnh hưởng. Tôi khẳng định Việt Nam không cần lo đến an ninh lương thực vì mỗi năm chúng ta có ba vụ lúa, luôn có tồn kho, nên không thể thiếu gạo.
Tôi cũng nói thêm Chủ tịch VFA đưa ra đề xuất như vậy nhưng thực tế, VFA vẫn chưa thảo luận với bất kỳ DN nào trong ngành hàng lúa gạo, hay với các thành viên hiệp hội.
Hiện không có nước nào áp dụng giá sàn xuất khẩu gạo
. Việt Nam và các nước đã từng áp dụng giá sàn trong xuất khẩu gạo chưa, thưa ông?
+ Trong số các nước xuất khẩu ngũ cốc trên thế giới, đặc biệt là lúa mì được giao dịch mỗi năm lên tới hàng trăm triệu tấn nhưng chưa có nước nào áp dụng giá sàn xuất khẩu. Các nước xuất khẩu gạo quanh chúng ta như Myanmar, Ấn Độ, Thái Lan, Pakistan cũng không có nước nào áp giá sàn xuất khẩu.
Philippines trước đây áp dụng thị trường tập trung, Chính phủ nhập khẩu gạo và phân phối trong nước. Tuy nhiên sau đó xuất hiện lợi ích nhóm và nhiều vấn đề khác nên từ hai năm nay nước này đã bỏ thị trường tập trung, để cho kinh tế tư nhân tự do mua bán.
Trước đây Việt Nam cũng từng áp giá sàn trong xuất khẩu gạo, nhưng sau đó bộc lộ nhiều bất cập, nhiều tháng liền DN không xuất khẩu được, nông dân vì vậy không bán được hàng, giá lúa gạo trong nước liên tiếp giảm sâu. Sau đó, Chính phủ phải bãi bỏ giá sàn.
Việt Nam cần nhìn lại những bài học trong quá khứ và bài học từ các nước xung quanh mình và thế giới về kinh tế thị trường.
Nhiều tác động tiêu cực nếu áp dụng giá sàn xuất khẩu gạo
. Nếu Việt Nam vẫn áp giá sàn xuất khẩu gạo sẽ gây ảnh hưởng thế nào, thưa ông?
+ Tôi khẳng định nếu áp giá sàn thì ngay lập tức giá nội địa sẽ giảm sâu. Như vậy người nông dân trồng lúa sẽ chịu thiệt thòi nhiều nhất.
Chưa kể nếu áp dụng giá sàn thì ai, đơn vị nào sẽ là bên định giá, phải chăng là VFA? VFA sẽ dựa vào cơ sở nào để định giá? Vì giá là do người mua người bán thiết lập chứ không phải VFA có thể định giá được. Nếu VFA định giá cao hơn thị trường quốc tế thì Việt Nam không xuất khẩu được, như thế có khác gì cấm xuất khẩu?
Ngoài ra, nếu VFA là đơn vị đưa ra giá sàn và trình lên Thủ tướng, nghĩa là các đơn hàng xuất khẩu của Việt Nam sẽ đều phải thông qua VFA để đăng ký, tức là thêm thủ tục hành chính, chi phí cho DN, nảy sinh cơ chế xin - cho và chắc chắn sẽ có gì đó không minh bạch. Giá của DN xuất khẩu cho đơn vị nào, giá bao nhiêu, lẽ ra là bí mật của DN nhưng lại phải công khai, rất vô lý.
Không chỉ vậy, một khi đã áp dụng giá sàn, mỗi lần thay đổi giá sàn phải có sự quyết định của Chính phủ, quy trình này sẽ mất nhiều thời gian, DN sẽ là bên bị thiệt hại nhiều nhất. Việc áp dụng giá sàn cũng làm chính sách xuất khẩu, thị trường không linh hoạt theo thị trường thế giới.
Tôi là đơn vị kinh doanh lúa gạo nhiều năm, không chỉ có lúa gạo, chúng tôi còn kinh doanh ngũ cốc, nguyên liệu thức ăn chăn nuôi. Chúng tôi cũng là DN nhập khẩu ngô, lúa mì, khô đậu tương… nhiều nhất Việt Nam nên hoàn toàn hiểu vận hành của thị trường. Do vậy tôi phản đối kịch liệt việc áp dụng giá sàn.
. Thế nhưng việc DN bỏ thầu giá thấp cũng ít nhiều có những ảnh hưởng tiêu cực?
+ Những ảnh hưởng này chỉ trong ngắn hạn, sau đó thị trường sẽ vẫn vận hành theo quy luật, giá được xác định trên cơ sở người mua người bán quyết định, chứ không phải một ai đứng ở giữa quyết định giá này.
. Xin cảm ơn ông!
